น้าชาติ ประชาชื่น
อยากได้ข้อมูลวัดดอยเวา เชียงราย
อาภาสิริ
ตอบ อาภาสิริ
วัดพระธาตุดอยเวา อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย เป็นวัดอันเป็นที่ประดิษฐานพระธาตุซึ่งอยู่บนยอดดอยเวา ขณะที่พระอุโบสถซึ่งประดิษฐานพระประธานคือองค์พระพุทธชินราชจำลอง และเขตสังฆาวาส อยู่ที่เชิงดอย ทั้งบนดอยยังเป็นจุดชมทัศนียภาพที่มองเห็นได้รอบทิศ
โดยฝั่งซ้ายคือตัวเมืองแม่สาย ฝั่งขวาคือแขวงท่าขี้เหล็ก เมียนมา มีแม่น้ำสาย คั่นกลาง ในอดีตผู้ต้องการนมัสการพระธาตุต้องเดินขึ้นบันไดนาคประมาณ 200 ขั้น แต่ปัจจุบันมีถนนคอนกรีต ใช้ได้ทุกฤดูกาล แต่ทางแคบและค่อนข้างชัน
ประวัติเล่าว่า ขุนควัก หรือ องค์เวา กษัตริย์องค์ที่ 10 แห่งราชวงศ์สิงหนวัติ ผู้ครองนครโยนกนาคพันธุ์ (เมืองเชียงแสนโบราณ) สร้างพระเจดีย์บรรจุพระเกศธาตุไว้บนดอยนี้ เมื่อ พ.ศ. 296 (บ้างว่าปี 364) โดยชื่อดอยนำมาจากพระนามขององค์เวา
มีตำนานว่า ในสมัยที่พระพุทธเจ้ายังมีพระชนม์ ได้เสด็จมาที่ดอยน้อยบนฝั่งแม่น้ำสายพร้อมกับพระสารีบุตร แล้วมีแมงเวาออกจากโพรงมากราบไหว้ พระสารีบุตรเกิดความสงสัย พระพุทธองค์ทรงบอกว่า ดอยแห่งนี้ต่อไปจะได้ชื่อว่าดอยเวา แมงป่องตัวนี้จะได้ไปเกิดเป็นลูกพญา และจะเป็นผู้มาสร้าง พระเจดีย์ขึ้นบนดอยนี้
ล่วงเวลามานาน พระธาตุเจดีย์ที่องค์เวาสร้างไว้ชำรุดหักพังลงตามอายุขัย อย่างไรก็ตาม มีผู้บูรณะขึ้นอีกหลายครั้งหลายหน ครั้งสุดท้ายเหลือซากพระเจดีย์เพียงฐานชั้นล่าง สูงพ้นดินประมาณ 2 เมตร และถูกขุดเป็นโพรงลึก ต่อมา นายบุญยืน ศรีสมุทร คหบดีอำเภอแม่สาย ร่วมกับ พระภิกษุดวงแสง รัตนมณี เชื้อชาติไทลื้อ อยู่เมืองลวง เขตสิบสองปันนา
พร้อมด้วยข้าราชการ พ่อค้า ประชาชนผู้มีใจศรัทธา บูรณะขึ้นอีก จัดสร้างตามแบบล้านนา ออกแบบโดยกรมศิลปากร ในการขุดแต่งก่อนบูรณะครั้งนั้นได้พบผอบหินสีดำ ใหญ่ขนาดไข่เป็ด ภายในบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ 5 องค์ จึงอัญเชิญขึ้นประดิษฐานไว้ด้วย
การบูรณะก่อสร้างพระธาตุเจดีย์องค์ใหม่วางศิลาฤกษ์เมื่อวันที่ 8 เมษายน พ.ศ. 2494 มีพุทธบริษัทผู้ศรัทธาทั้ง 2 ประเทศร่วมงานอย่างคับคั่ง มาจากหัววัดในอำเภอแม่สาย เชียงแสน แม่จัน เชียงราย พาน แม่สรวย และฝั่งท่าขี้เหล็ก รวม 58 หัววัด
ล้วนนำเครื่องไทยธรรมมาถวายเป็นพุทธบูชา ธรรมบูชา สังฆบูชา และสร้างเสร็จพร้อมฉลองสมโภชพระธาตุในวันที่ 20 กุมภาพันธ์ 2498 โดยมีพุทธบริษัททั้งสองประเทศร่วมงานอย่างคับคั่ง สืบเนื่องมาจนปัจจุบันที่มีประเพณีนมัสการพระธาตุในทุกๆ ปี จัดขึ้นในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 5 เหนือ (ตรงกับเดือน 3 ใต้ คือ วันมาฆบูชา) และมีประเพณีสรงน้ำพระธาตุในวันสงกรานต์
ทั้งนี้ คำว่า “เวา” ในภาษาล้านนาแปลว่า แมงป่อง ว่ากันว่าชะรอยองค์เวาเมื่อทรงพระเยาว์จะชอบขุดรูแมงป่องเล่น จึงได้พระนามดังนั้น
ด้านข้างองค์พระธาตุเจดีย์บนยอดดอยเวา มีรูปปั้นแมงป่อง (แมงเวา) เด่นเป็นสง่าให้รำลึกถึงองค์เวา บริเวณลานกว้างทางด้านเหนือมีพระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระนเรศวร สมเด็จพระเอกาทศรถ และพระสุพรรณกัลยา หันพระพักตร์เข้าหา ดินแดนเมียนมา สร้างขึ้นตามความตั้งใจของ หลวงปู่โง่น โสรโย แห่งวัดพระพุทธบาทเขารวก พิจิตร ทั้งมีปราสาทไพชยนต์ที่สักการะพระอินทร์ ประดิษฐานพระแก้วมรกตจำลอง และจุดให้ชมวิวสองฝั่งแม่น้ำสาย
