พระธาตุจอมมอญ หนึ่งในพระธาตุสี่จอม

วัดพระธาตุจอมมอญ ตั้งอยู่ที่ ตำบลบ้านกาด อำเภอแม่สะเรียง จัวหวัดแม่ฮ่องสอน  ตามตำนานเล่าขานกันสืบมาว่า แม่สะเรียงมีพระธาตุศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมือง เรียกว่า พระธาตุสี่จอม พระฤๅษีสี่ตนเป็นพี่น้องกันได้เป็นผู้ริเริ่มสร้างพระธาตุสี่มุมเมืองขึ้น คือ พระธาตุจอมมอญ พระธาตุจอมแจ้ง พระธาตุจอมทอง และพระธาตุจอมกิตติ

พระฤๅษีพี่น้องทั้งสี่ตนเรียนศิลปศาสตร์ต่างๆจนจบแล้ว จึงอำลาอาจารย์ไปบำเพ็ญเพียรสร้างบารมีต่อ และได้สร้างพระธาตุทั้งสี่จอมขึ้น พระฤๅษีทั้งสี่ตนนั้นมีความสามารถกันไปคนละด้าน

ฤๅษีผู้พี่เก่งในทางรักษาโรค สามารถปรุงยาชุบชีวิตคนตายให้ฟื้นขึ้นมาได้ ตั้งสำนักอยู่ ณ ดอยจอมกิตติ พระฤๅษีผู้น้องรองลงมาเก่งในทางเล่นแร่แปรธาตุ สามารถแปรเปลี่ยนธาตุหรือตะกั่วให้เป็นทองคำได้  ตั้งสำนักอยู่ที่ดอยจอมทอง พระฤๅษีผู้น้องที่สามเก่งในทางอาคมไสยศาสตร์ทั้งหลาย ตั้งสำนักอยู่ที่ดอยจอมแจ้ง ฤๅษีผู้น้องสุดท้องเก่งในทางเรียกฝนเรียกลมด้วยอำนาจแห่งพลังจิต สำเร็จกสิณอภิญญา สามารถเดินบนน้ำและเหาะเหินเดินอากาศได้ด้วยอำนาจแห่งวาโยกสิณ เพ่งลมจนกายเบา ใจเบา พาตัวเองลอยละลิ่วไปในอากาศได้ พระฤๅษีตนนี้พำนักอยู่ ณ ดอยจอมมอญ

พระธาตุจอมมอญถือว่าเป็นพระธาตุศักดิ์สิทธิ์องค์หนึ่ง มีลักษณะสถาปัตยกรรมเป็นเจดีย์แบบล้านนาเก่าแก่ มีรอยเท้าพระอรหันต์ 7 ขวบประทับอยู่บนดอย ถือว่าเป็นสถานที่ชมทัศนียภาพเมืองแม่สะเรียงที่สวยงามด้วยภาพบ้านเรือนที่กระจุกตัวอยู่ในหุบเขา ล้อมรอบด้วยทุ่งนาและสายน้ำยวมไหลคดเคี้ยวผ่านที่ราบจนลับสายตาไปตรงช่องเขาด้านทิศใต้

พระธาตุจอมมอญองค์นี้ไม่มีหลักฐานปรากฏชัดเจนว่าสร้างขึ้นเมื่อใด แต่มีการค้นพบคำซึ่งสันนิษฐานว่าสร้างในสมัยพระเจ้าแสนเมืองมา ราชวงศ์มังราย กษัตริย์แห่งนครเชียงใหม่องค์ที่ 7 โดยให้อุปราชเจ้าแสนคำเป็นผู้สร้าง เมื่อประมาณปีพ.ศ. 1935 ซึ่งอัฐิเจ้าแสนคำได้บรรจุไว้ที่กู่คำหรือกู่แสนคำแห่งนี้ โดยตั้งอยู่บริเวณพระอุโบสถในปัจจุบัน 

ต่อมาในปีพ.ศ. 2143 สมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช หลังทรงกอบกู้บ้านเมืองได้แล้ว ทรงเกลี้ยกล่อมชาวไทย ไทใหญ่ มอญ กะเหรี่ยง ละว้ามาเป็นสมัครพรรคพวกให้ขึ้นกับไทย ขณะนั้นกษัตริย์มอญได้หนีข้าศึกมานุ่งขาวห่มขาวอยู่พร้อมด้วยบริวาร และตั้งรกรากอยู่บริเวณนี้ จึงได้ช่วยกันบูรณปฏิสังขรณ์พระธาตุจอมมอญอีกครั้ง เมื่อเวลาผ่านไปพระเจดีย์เริ่มชำรุดทรุดโทรม เหลือเพียงซากปรักหักพังเป็นหลุมคล้ายปลักควาย จนถึงพ.ศ. 2453โดยการนำของตระกูลกะเหรี่ยง พ่อเฒ่าหม่อนจอนุ แม่หม่อนโยแฮ พิกุล ได้สร้างเจดีย์ใหม่ครอบองค์เก่า และปีพ.ศ. 2540 ทางวัดจึงได้สร้างเจดีย์ครอบองค์เดิมให้ใหญ่และสูงขึ้น โดยบรรจุพระบรมธาตุพระหนุ (พระบรมธาตุส่วนคางของพระพุทธเจ้า) และ พระอุรังคธาตุ (พระบรมธาตุส่วนหน้าอกของพระพุทธเจ้า) และได้มีการบรรจุพระธาตุเพิ่มโดยคุณรัตนาภร จงจิตรนันท์ ผู้อัญเชิญพระธาตุแก้วเสด็จมาที่ห้องพระแล้วนำมาถวายบรรจุในเจดีย์นี้ด้วย 1,000 องค์

อย่างไรก็ตามก่อนการบูรณปฏิสังขรณ์ วัดพระธาตุจอมมอญเป็นวัดร้างอยู่ในเขตป่ารกชัฏ มีสถานะเป็นเพียงสำนักสงฆ์ พ.ศ.2525 ชาวบ้านพะมอลอได้อาราธนาพระภิกษุจากวัดพระพุทธบาทตากผ้า จังหวัดลำพูนมาจำพรรษาที่นี่ 2 รูป คือ พระอธิการสวัสดิ์ นรสฺสโร และพระอาจารย์พิมล ชาตวิโร จากนั้นก็มีหลวงตาคำ สํวโร จากวัดน้ำจำ อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่มาสมทบ พระภิกษุทั้ง 3 รูปถือเป็นกำลังสำคัญในการบูรณปฏิสังขรณ์วัดพระธาตุจอมมอญ และได้ทำเรื่องไปยังกรมการศาสนาเพื่อยกฐานะขึ้นเป็นวัดที่มีพระสงฆ์อย่างถูกต้องตามกฎหมาย ซึ่งกรมการศาสนาได้ขึ้นทะเบียนเป็นวัดพระธาตุจอมมอญเมื่อวันที่ 17 พฤษภาคม 2542

ที่วัดพระธาตุจอมมอญนี้ส่วนของวัดจะอยู่บริเวณพื้นราบ เฉพาะองค์พระธาตุจอมมอญเท่านั้นที่ประดิษฐานอยู่บนเนินเขาที่ไม่สูงมาก ถนนมีสภาพดีขับรถขึ้นไปถึงพระธาตุได้เลยและจากลานพระธาตุสามารถชมทัศนียภาพที่สวยงามของอำเภอแม่สะเรียงที่ยังคงความสมบูรณ์ของธรรมชาติ ทั้งป่าไม้ ภูเขา และสายน้ำ

ผู้ที่ได้ขึ้นไปสักการะพระธาตุจอมมอญจะต้องประทับใจอย่างแน่นอน

ขอขอบคุณ

• วิทยากรท้องถิ่น คุณเกม บัณฑิต ภิรมย์ภักดิ์
• บริษัททัวร์ฟ้าใสและทีมงาน
• เพื่อนร่วมเดินทางท่องเที่ยวทุกท่าน