เนื่องจากครูอ้อยเป็นคนมีอุปนิสัยชอบพูดเล่น  วันหนึ่งในขณะที่ชมกล้วยไม้ที่เรือนกล้วยไม้บ้านผู้อำนวยการโรงเรียน  ครูอ้อยก็หลุดปากไปว่า  " นี่รองเท้าเนตรนารีใช่ไหมคะ ผอ. "

ครูอ้อยก็เลยหน้าแตกไปเลย.....ดังนั้น  เพื่อเป็นการแก้ตัว  ครูอ้อยก็จะนำเสนอ  กล้วยไม้ชนิดหนึ่งที่สวยงามมาก  หาดูยากแล้ว 

หากใช้บรรทัดฐานของมนุษย์มากำหนดมูลค่าของต้นไม้สักต้น Slipper Orchid หรือที่เรารู้จักกันในนาม กล้วยไม้รองเท้านารี ก็คงเป็นหนึ่งในบรรดาต้นไม้ที่ราคาแพงที่สุดในโลก

กล้วยไม้รองเท้านารีพันธุ์แท้ชนิดหายาก หรือพันธุ์ลูกผสมที่สวยงาม และได้รับรางวัลยอดเยี่ยมในการประกวดระดับโลก บางต้นอาจมีมูลค่าสูงถึงหลายล้านบาท เหตุใดจึงเป็นเช่นนี้?

นานมาแล้วที่นักสำรวจชาวอังกฤษ ซึ่งดั้นด้นไปยังดินแดนอาณานิคม ได้เริ่มนำกล้วยไม้รองเท้านารีต้นแรกจากป่าในประเทศอินเดีย กลับไปปลูกเลี้ยงในประเทศอังกฤษ ซึ่งเหตุการณ์นี้เกิดขึ้นประมาณช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 18 กล้วยไม้ดังกล่าวมีชื่อทางพฤกษศาสตร์ว่า Paphiopedilum venustum

กว่าร้อยปีที่ผ่านมา ถึงแม้จะมีกล้วยไม้รองเท้านารีพันธุ์ลูกผสมเกิดขึ้นมากมาย เพื่อตอบสนองความต้องการของผู้ปลูกเลี้ยง โดยมีการผลิตเป็นอุตสาหกรรมเฉกเช่น ไม้ประดับที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจระดับประเทศ แต่การผลิตในโรงเรือนสมัยนั้น ก็ไม่สามารถทำได้ทันกับความต้องการ ฉะนั้นกล้วยไม้รองเท้านารีตามป่าธรรมชาติ จึงถูกนำออกไปยังดินแดนแหล่งกำเนิด เที่ยวแล้ว เที่ยวเล่า จนกระทั่งเกือบสาบสูญจากป่า

ประเทศไทยก็เป็นอีกแห่งหนึ่ง ซึ่งเกือบจะสูญเสียมรดกธรรมชาติเหล่านี้ไป ยังโชคดีที่มีผู้ให้ความสนใจ และพยายามศึกษาค้นคว้าหาทางอนุรักษ์ โดยการนำกล้วยไม้พันธุ์แท้ในป่าธรรมชาติที่พอมีเหลืออยู่ มาเพาะเลี้ยง และขยายพันธุ์ในห้องปฏิบัติการ จนประสบผลสำเร็จ และในฐานะที่พวกเราเป็นคนไทยซึ่งเป็นเจ้าของร่วมกัน ของมรดกทางธรรมชาติเหล่านั้น จึงควรได้ทราบว่าสมบัติอันล้ำค่าของเรานี้ คือสิ่งใดบ้าง

ในทางพฤกษศาสตร์ กล้วยไม้รองเท้านารีถูกจัดอยู่ในวงศ์ย่อย CYPRIPEDIOIDEAE ซึ่งลักษณะของดอก ที่ต่างจากวงศ์ย่อยอื่นๆ ที่สำคัญก็คือ นอกจากจะมีส่วนเกสรเพศผู้เป็น 2 อันยังมีกลีบเลี้ยงสองอันล่าง เชื่อมติดกันเป็นหนึ่งเดียว นอกจากนั้นกล้วยไม้ทุกชนิดในวงศ์ย่อยนี้ จะมีส่วนกลีบปากลักษณะคล้ายถุง (saccate) หรือทั่วไปดูว่าคล้ายส่วนหัวของรองเท้าสุภาพสตรี จึงทำให้มีชื่อสามัญว่า “Slipper Orchid” ซึ่งคนไทยรู้จักกันดีในชื่อว่า “กล้วยไม้รองเท้านารี”

วงศ์ย่อย “กล้วยไม้รองเท้านารี” มี 4 สกุลใหญ่ๆ ในประเทศไทยพบเพียงสกุลเดียว คือ Paphiopedilum โดยพบแล้ว 14 ชนิด จากที่มีทั่วโลกประมาณ 70 ชนิด ล่าสุดที่เพิ่งมีรายงานพบอย่างเป็นทางการคือ “รองเท้านารีดอยตุง” หรือ P. charlesworthii พบที่ดอยตุงและ P.insigne พบที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดอยเชียงดาว

นักวิชาการบางคนได้แบ่งแยกกล้วยไม้รองเท้านารีของไทยบางชนิดออกเป็นพันธุ์ (variety) ต่างๆ เช่น “รองเท้านารีเจดีย์สามองค์” เป็นพันธุ์หนึ่งของ “รองเท้านารีเหลืองพังงา” ก็เป็นอีกสายพันธุ์หนึ่งของ “รองเท้านารีเหลืองตรัง” เป็นต้น

รองเท้านารี  ในประเทศไทย มี 14 ชนิดคือ

รองเท้านารีฝาหอย (Paphiopedilum bellatulum)
พบขึ้นตามผาหินปูทางภาคเหนือ ดอกสีขาวครีม มีประจุดขนาดใหญ่สีน้ำตาล ดอกออกฤดูหนาว

รองเท้านารีเหลืองปราจีน (Paphiopedilum concolor)
พบขึ้นตามผาหินปูนทั่วทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ ดอกสีเหลือง มีจุดละเอียดสีน้ำตาล ดอกออกตลอดปี

รองเท้านารีเหลืองสตูล (Paphiopedilum niveum)
พบขึ้นตามผาหินปูนทางภาคใต้ ดอกสีขาว มีจุดละเอียดสีม่วงหรือสีน้ำตาล ดอกออกฤดูร้อนและฤดูฝน

รองเท้านารีเหลืองตรัง (Paphiopedilum godefroyae)
พบขึ้นตามผาหินปูน บริเวณหมู่เกาะฝั่งทะเลอันดามัน ดอกสีขาวครีมถึงสีเหลือง มีลายคล้ายร่างแหและจุดสีแดงเข้มออกดอกฤดูร้อนและฤดูฝน