ประวัติและปฏิปทา
หลวงพ่อพุฒ สุทัตโต

วัดมณีสถิตกปิฏฐาราม (ทุ่งแก้ว)
อ.เมือง จ.อุทัยธานี

พระราชอุทัยกวี (หลวงพ่อพุฒ สุทัตโต) วัดมณีสถิตกปิฏฐาราม (ทุ่งแก้ว) พระเถราจารย์แห่งลุ่มน้ำสะแกกรัง จ.อุทัยธานี

◉ ชาติภูมิ
พระราชอุทัยกวี (หลวงพ่อพุฒ สุทัตโต) วัดมณีสถิตกปิฏฐาราม (ทุ่งแก้ว) นามเดิมชื่อ “พุฒ แจ้งอิ่ม” เกิดเมื่อวันที่ ๙ ธันวาคม พ.ศ.๒๔๓๙ ตรงกับวันพุธ ขึ้น ๕ ค่ำเดือน ๑ ปีวอก ณ. บ้านหนองเต่า ต.ทุ่งใหญ่ อ.เมือง จ.อุทัยธานี

ในวัยเยาว์ท่านต้องช่วยบิดามารดาทำนาและเลี้ยงน้อง แต่ท่านมีความสนใจในการปฏิบัติธรรม คือชอบสวดมนต์ก่อนนอนตามบิดาของท่านทุกๆ คืน ทำให้สวดมนต์ได้ตั้งแต่อายุยังน้อย พ.ศ.๒๔๕๓ บิดาจึงนำท่านมาฝากพระสุนทรมุนี (ใจ) เจ้าอาวาสวัดมณีธุดงค์สงฆ์มูลิกาวาส (พ.ศ.๒๔๕๖ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส สกลมหาสังฆปรินายก ได้ประทานนามใหม่ว่า “วัดทุ่งแก้ว”) และเข้ารับการศึกษาที่โรงเรียนวัดมณีธุดงค์เชลยศักดิ์ ได้เรียนวิชา ภาษาไทย ภาษาขอม เลขะ วิชาลงรักปิดทอง

◉ บรรพชาอุปสมบท
ในปี พ.ศ.๒๔๕๔ ได้บรรพชาเป็นสามเณร ณ วัดทุ่งแก้ว และในวันที่ ๖ มีนาคม พ.ศ.๒๔๕๘ ได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุ ณ วัดทุ่งแก้ว โดยมี พระสุนทรมุนี (ใจ คงฺคสโร) เป็นพระอุปัชฌาจารย์ พระมหายอด อกฺกวํโส เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และได้รับฉายาว่า “สุทตฺโต”

◉ การศึกษา
เมื่อได้บรรพชาเป็นสามเณรแล้ว ได้ศึกษาธรรมบทและมูลกัจจายน์ตลอดจนธรรมพื้นฐานต่าง ๆ และเมื่อได้อุปสมบทแล้ว ในปี พ.ศ.๒๔๕๙ สอบได้นักธรรมตรี จากสำนักเรียนวัดทุ่งแก้ว
พ.ศ.๒๔๖๐ พระสุนทรมุนี (ใจ) เจ้าสำนักเรียนวัดทุ่งแล้วและพระอุปัชฌาย์ ได้ส่งท่านไปศึกษาต่อในสำนักเรียนวัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ สอบได้นักธรรมโท
พ.ศ.๒๔๖๓ สอบได้เปรียญธรรม ๓ ประโยค
พ.ศ.๒๔๖๔ สอบได้เปรียญธรรม ๔ ประโยค
พ.ศ.๒๔๖๕ สอบได้เปรียญธรรม ๕ ประโยค

ในระหว่างศึกษาอยู่ที่สำนักเรียนวัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์นี้ ท่านได้รับความเมตตาจาก สมเด็จพระวันรัต(เฮง เขมจารี) อบรมสั่งสอนธรรม จนมีความรู้ ความเข้าใจอย่างลึกซึ้ง แตกฉาน และมีโอกาสปรนนิบัติรับใช้ สมเด็จพระวันรัต(เฮง) อย่างใกล้ชิด เนื่องจากความที่เป็นคนอุทัยธานีเหมือนกัน ประกอบกับท่านเป็นผู้มีความวิริยะอุตสาหะและปฏิบัติกิจทางศาสนาได้อย่างเข้ม แข็ง มีศีลาจารวัตรงดงาม จึงเป็นที่ชื่นชอบของสมเด็จพระวันรัต(เฮง)เป็นอย่างยิ่ง นับว่าท่านเป็นศิษย์ที่สมเด็จพระวันรัต(เฮง) ให้ความเมตตาและไว้ว่างใจมากที่สุด

นอกจากการศึกษาด้านปริยัติธรรมแล้ว พระราชอุทัยกวี(หลวงพ่อพุฒ) ยังมีความสนใจด้านวิปัสสนากรรมฐาน เป็นอย่างมาก ดังนั้น ในปี พ.ศ.๒๔๙๖ จึงได้ไปศึกษาวิปัสสนากรรมฐานกับ พระภัททันตะ อาสภเถระ ธัมมาจริยะ พระชาวพม่าที่เดินทางมาเผยแผ่ธรรมะด้านวิปัสสนากรรมฐานในประเทศไทย และได้นำความรู้มาอบรมสั่งสอนให้แก่ลูกศิษย์ชาวอุทัยธานีและจังหวัดใกล้เคียงเป็นจำนวนมาก โดยเริ่มทำการสอนตั้งแต่ พ.ศ.๒๔๙๗ เป็นต้นมา และได้จัดตั้งวิปัสสนามูลนิธิวัดมณีสถิตกปิฏฐารามขึ้น โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อบำเพ็ญทานและการกุศลในพุทธศาสนา ได้แก่การบำรุงสำนักวิปัสสนา และสำนักเรียนปริยัติธรรมวัดมณีสถิตกปิฏฐาราม และส่งเสริมกิจการการกุศลสาธารณประโยชน์ทั่วไป

◉ ด้านการปกครอง
ในปี พ.ศ.๒๔๖๙ เป็นผู้รักาการแทนเจ้าอาวาสวัดทุ่งแก้ว
ในปี พ.ศ.๒๔๗๑ เป็นเจ้าอาวาสวัดทุ่งแก้ว
ในปี พ.ศ.๒๔๗๖ เป็นรองเจ้าคณะจังหวัดอุทัยธานี
ในปี พ.ศ.๒๔๗๖ เป็นพระอุปัชฌาย์
ในปี พ.ศ.๒๔๗๗ เป็นผู้รักษาการแทนเจ้าคณะจังหวัดอุทัยธานี
ในปี พ.ศ.๒๔๗๘ เป็นเจ้าคณะจังหวัดอุทัยธานี

◉ สมณศักดิ์
วันที่ ๖ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๗๖ เป็นพระครูสัญญาบัตรที่”พระครูศรีรัตนาภิรม”
วันที่ ๑๙ กันยายน พ.ศ.๒๔๗๘ ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญที่ “พระสุนทรมุนี อุทัยธานี วรนายก สังฆปาโมกข์”
วันที่ ๕ ธันวาคม พ.ศ.๒๕๐๐ ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้น ราชที่ “พระราชอุทัยกวี สมาธินทรียสุนทร ยติคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี”

◉ ความรู้ด้านพุทธาคม
เป็นอีกส่วนหนึ่งที่อยู่ในความสนใจของ พระราชอุทัยกวี (หลวงพ่อพุฒ) วัดทุ่งแก้ว จึงได้แสวงหาและศึกษาจากผู้มีวิทยาคุณอีกหลายองค์ เท่าที่มีการบันทึกไว้มีดังนี้
๑.พระธรรมไตรโลกาจารย์ (ยอด) วัดเขาแก้ว อ.พยุหะคีรี จ.นครสวรรค์
๒.หลวงพ่อเดิม วัดหนองโพ จ.นครสวรรค์
๓.หลวงพ่อเคน วัดดงเศรษฐี อ.หนองขาหย่าง จ.อุทัยธานี
๔.หลวงพ่อสิน วัดหนองเต่า อ.เมือง จ.อุทัยธานี
๕.หลวงพ่อพลอย วัดห้วยขานาง อ.หนองฉาง จ.อุทัยธานี
๖.หลวงพ่อจิ๋ว วัดเนินเหล็ก อ.เมือง จ.อุทัยธานี
๗.พระวิบูลวชิรธรรม(สว่าง) วัดท่าพุทรา จ.กำแพงเพชร
๘.หลวงพ่อจ้อย วัดอมฤตวารี(หนองน้ำคัน) อ.เมือง จ.อุทัยธานี
๙.พระอุดมธรรมภาณ(หลวงพ่อสม) วัดทัพทัน อ.เมือง จ.อุทัยธานี

◉ มรณภาพ
พระราชอุทัยกวี (หลวงพ่อพุฒ สุทตฺโต) สภาพสังขารโดยทั่วไปมีสุขภาพอนามัยดี ปราศจากโรคภัยไขเจ็บประจำตัว โดยปรกติท่านจะใช้เวลาปฏิบ้ติวิปัสสนากรรมฐานในกุฏิเสมอ บางครั้งจะปฏิบัติติดต่อกันเป็นเวลานาน ๑-๒ วัน โดยไม่ออกมาฉันภัตตาหารเลย ท่านเป็นแม่แบบและเป็นที่เคารพ เป็นความภาคภูมิใจของชาวอุทัยธานีมาโดยตลอด ทั้งทางด้านปกครองและทางด้านเป็นพระวิปัสสนา ผิวกายของท่านมีราศียิ่งนักมีผิวกายสีชมพู ดูแล้วงามตาและประทับใจเป็นอย่างยิ่ง และในวันที่ ๒๔ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๓๓ เมื่อฉันภัตตาหารเช้าแล้ว ท่านก็ได้เข้ากุฏิปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานเหมือนเช่นเคย จนกระทั่งเวลาประมาณ ๑๐.๐๐ น.เศษ มีผู้เข้าไปพบท่านได้มรณภาพอย่างสงบภายในกุฏิสนทรประมุข สิริอายุได้ ๙๔ ปี พรรษา ๗๔

สังขารของท่านได้พระราชทานเพลิงศพ ณ เมรุลอย บริเวณหน้าโรงเรียนพระปริยัติธรรม ““อุทัยธรรมสภา” เมื่อวันที่ ๒๑ มีนาคม พ.ศ.๒๕๓๔ ยังความเศร้าโศกเสียใจ อาลัยยิ่งแก่เหล่าศิษยานุศิษย์และชาวอุทัยธานีทั้งปวง

◉ ด้านวัตถุมงคล
วัตถุมงคลที่ หลวงพ่อพุฒ สุทัตโต วัดมณีสถิตกปิฏฐาราม (วัดทุ่งแก้ว) ท่านเริ่มสร้างตั้งแต่แรก เป็นพระพิมพ์สมเด็จที่เรียกว่า “สมเด็จฟองเต้าหู้” และเชือกคาดเอว “จระเข้ขบฟัน” ที่ท่านเรียนมาจากหลวงปู่พลอย, รูปถ่ายอัดกระจกขนาดห้อยคอ, ผ้ายันต์ของหลวงพ่อในรุ่นแรกๆจะเป็นยันต์องค์พระพุทธรูปซึ่งหลวงพ่อจะเขียนด้วยดินสอเป็นลายมือของท่านเองทุกผืน ส่วนใหญ่จะเป็นผ้าสีขาวและสีเหลืองแล้วท่านชักยันต์เป็นเส้นเดียวเป็นองค์พระพุทธรูปแบบที่เรียกกันว่า “พระพุทธเจ้าคุ้มครองจักรวาล” รวมถึงเหรียญรุ่นแรกปี พ.ศ.๒๕๐๒ ออกโดยกรมการศาสนา ด้านหน้าเป็นรูปเหมือนครึ่งองค์ ใต้รูปเขียนว่าเจ้าคณะจังหวัดอุทัยธานี พระราชอุทัยกวี (สุทตฺโต)

และพระเนื้อดินเผาจำนวนหนึ่ง หลังจากนั้นต่อมาก็มีวัตถุมงคลต่างๆ อีกหลายรุ่นด้วยกัน เช่น

รูปหล่อเทียนแตก ท่านเจ้าคุณพุฒ อดีตเจ้าคณะจังหวัดอุทัยธานี สร้างเมื่อปี พ.ศ.๒๕๑๖ วัดทุ่งแก้ว (วัดมณีสถิตกปิฏฐาราม) สร้างในคราวฉลองอายุ ๗๘ ปี

สาเหตุที่เรียกว่ารุ่นเทียนแตกนั้นมีบันทึกรายละเอียดในหนังสือพระราชทาน เพลิงศพพร้อมรุปถ่ายยืนยันว่าคราวที่หลวงพ่อท่านปลุกเสกวัตถุมงคลปี พ.ศ.๒๕๑๖ นั้นประกอบด้วยเหรียญและรุปหล่อรุ่นนี้ขณะเสกปรากฏว่าเทียนที่ตั้งอยู่ตรง หน้าท่านเปลวเทียนแยกเป็นทางออกจากกันเชื่อว่าเป็นเพราะฤทธิ์และบารมีท่าน ซึ่งหลังจากที่วัตถุมงลรุ่นนี้ได้ถุกแจกจ่ายไปบูชาก็พบกับประสบการณ์มากมาย