สำหรับหลายท่านที่มีประสบการณ์ในการปลูกเลี้ยงกล้วยไม้มาแล้วในระดับหนึ่ง ก็คงเป็นเรื่องไม่ยากที่ท่านจะสามารถเลี้ยงรองเท้านารีได้ดี ที่จริงแล้วทุกท่านสามารถเลี้ยงรองเท้านารีได้ดี เพียงแต่ท่านเข้าใจเธอให้ดี ให้เธอได้ในสิ่งที่ต้องการ ทำการค้นคว้าความรู้เกี่ยวกับสายพันธ์นั้นๆ ไม่ต้องรีบ ปลูกช้าไปเดือนนึงรองเท้านารีก็ไม่โตกว่ามากหรอก แถมใจเย็นๆ ปลูกให้ดีๆ สร้างสภาวะแวดล้อมที่ดีต้นจะโตดี แข็งแรงและต้านทานโรคได้ดีกว่า และอีกอย่างการเปลี่ยนกระถางและเครื่องปลูกบ่อยๆก็จะทำให้รองเท้านารีชะงักการเจริญเติบโตได้อย่างน้อยๆก็หลักเดือน

ทีนี้มาตอบคำถามที่จั่วหัวเอาใว้กันดีกว่าว่าหากจะเริ่มต้นปลูกรองเท้านารีอย่างไรดี รองเท้านารีของเราจึงจะเติบโต งดงาม รองเท้านารีที่มีชื่อเสียงกันว่าเลี้ยงยากนั้นสาเหตุหลักๆเลยก็คือ รองเท้านารีสายพันธ์ุพื้นเมืองที่พบหากันได้ง่ายในบ้านเรานั้นจะมีลักษณะของรากที่เป็นกลุ่มแน่น และรากจะมีลักษณะอ้วนอุ้มน้ำ เปราะ หักได้ง่ายเมื่อเป็นแผลก็เป็นจุดที่เชื้อโรคโจมตี อันนี้เป็นลักษณะเฉพาะของรองเท้านารีที่เป็นสาเหตุใหญ่ที่ผู้เลี้ยงรองเท้านารีใหม่ๆมักจะมีปัญหากับเรื่องเน่าตายได้ง่ายเนื่องจากพฤติกรรมการรดน้ำยังไม่เหมาะสม อีกอย่างคือรากของรองเท้านารีที่สมบูรณ์จะมีขนรากเล็กๆเป็นจำนวนมากที่คอยทำหน้าที่ในการแสวงหาอาหาร รากต้องการการเปลี่ยนถ่ายของอากาศเพื่อรักษาระบบนิเวศน์ของต้นตามธรรมชาติ หากรากรองเท้านารีถูกอัดแน่นเกินไปด้วยเครื่องปลูกหรือรากรองเท้านารีชุ่มน้ำอยู่ตลอดเวลา รากก็จะอ่อนแอลงเรื่อยๆ เมื่อค้นคว้าข้อมูลถิ่นฐานของรองเท้านารีดูจะพบว่า รองเท้านารีในธรรมชาติหลักๆจะขึ้นอยู่ตาม

1. รอยแยกของหินปูนตามหน้าผาที่มีเศษกิ่งไม้และใบไม้ผุทับถมอยู่
2. เกาะอยู่ตามกิ่งไม้และลำต้นของต้นไม้ใหญ่ รากเลื้อยไต่ไปตามเปลือกของต้นไม้ หากินแบบอิงอาศัย
3. เกาะอยู่ตามรากไม้ของต้นไม้ใหญ่ รากบางส่วนอยู่ลอยเหนือพื้นเลื้อยเกาะไปตามโขดหินทีมีมอสปกคลุม และรากบางส่วนชอนไชลงไปในกองใบไม้ กิ่งไม้ผุ
4. อยู่ใต้ต้นไม้ใหญ่ รากหยั่งลงในดินปนทรายหรือกรวดหินที่มีสภาพร่วนซุย ชั้นไม่หนา ด้านบนปกคลุมด้วยกิ่งไม้และใบไม้ผุบางๆ

จากนิเวศน์ข้างต้นจะเห็นได้ว่ารองเท้านารีในธรรมชาติยามได้รับน้ำจากน้ำฝน น้ำตกกระเซ็น น้ำค้าง น้ำไหลมาแล้วจะผ่านไป รากจะดูดซึมน้ำเก็บใว้ และอีกวิธีคือรากจะดูดความชื้นจากอากาศโดยเฉพาะหมอกในป่ายามเช้า การปลูกรองเท้านารีด้วยเปลือกสนและหินต่างๆเป็นที่จึงนิยมมาก หลายๆคนก็ชอบผสมใบก้ามปูหมักลงไปหนึ่งในสิบส่วนเพื่อเลียนแบบรองเท้านารีในธรรมชาติ แต่จะบอกให้ว่าปลูกด้วยอะไรก็ได้ ยกเว้นดินที่ใช้ปลูกต้นไม้ วัสดุปลูกที่นิยมกันทั่วไป หาได้ง่าย ราคาไม่แพง ไม่ต้องนำเข้า นำกลับมาใช้ใหม่ได้ วัสดุที่นิยมยกตัวอย่างเช่น

1. เปลือกสน เปลือกไม้ ตัวนี้มีข้อเสียคือสลายตัวเร็ว ปลูกไปแน่นๆ เดือนเดียวเริ่มยุบแล้ว ถ้านานๆเข้ามันจะยุบทับๆกันลงไปแล้วภายในจะอมน้ำมาก อีกอย่างคือเกิดราขาวได้ง่าย ที่สำคัญคือเปลือกสนที่ขายกันแล้วบอกว่ายี่ห้ออะไรต้าร์ๆเนี่ย เช็คแหล่งให้ดีเพราะอาจถูกนำของจีนมาให้ ซึ่งคุณภาพต่ำมาก เดือนเดียวยุบเห็นๆ ถ้ายุบมากๆจะอมน้ำ
2. กาบมะพร้าวสับ คลาสสิคมาก หาง่าย ราคาถูก ก่อนใช้ต้องแช่น้ำให้น่วม อย่างน้อยสามวัน ซาวจนน้ำใสคัดเอาแต่ที่เป็นชิ้นๆ เศษเอาไปทำอย่างอื่น
3. นิวซีแลนด์ สแฟกนั่มมอส มักใช้ผสมกับเครื่องปลูกอื่นเนื่องจากอมน้ำมาก ความชื้นสูงมาก แต่มีประโยชน์มากในการอนุบาลไม้หักไม่มีราก หรืออนุบาลไม้ที่รากไม่แข็งแรง
4. รากเฟิร์น
5. พีทนักเกต พีทมอส
6. หินกรวด หินแม่น้ำ หินก่อสร้าง กรวดหยาบ ทรายหยาบ
7. หินภูเขาไฟ
8. ขี้ตากระถาง เศษกระถางแตก
9. ถ่านไม้
10. โฟมหัก โฟมเม็ด เป็นต้น

ถ้าเป็นพวกแนวอินดี้ ซึ่งได้รับความนิยมมากขึ้นเรื่อยๆในการปลูกรองเท้านารี คือแนวเซมิไฮโดร (semi-hydro) ปลูกในแก้วใสที่มีแหล่งน้ำสำรอง วัสดุที่ใช้ก็เป็นประเภทที่ไม่ย่อยสลายเท่านั้น วัสดุเหล่านี้ได้แก่

1. วัสดุหลักคืดไฮโดรตรอน ตอนนี้มีออกมาหลายแบบ หลายทรง เวลานำมาแช่น้ำต้องไม่จม ไม่อมน้ำ แข็งไม่แตกหักง่าย และที่สำคัญคือเวลาอยู่ในถ้วยที่มีน้ำหล่อด้านล่างประมาณ 1 เซนติเมตร ตั้งทิ้งใว้สิบนาที่ ส่วนที่อยู่เหนือระดับน้ำต้องชื้น ถ้าไม่ชื้นไม่ดีเอามาใช้ต้องระวังการขาดน้ำมากๆ แต่บ้านเราผู้ที่ใช้ไฮโดรตรอนโดยมากใช้แบบเป็นวัสดุปลูกทั่วไป ก็ไม่ต้องห่วงมาก
2. หินกรวด หินแม่น้ำ หินที่มีรูพรุนเช่น หินภูเขาไฟ ตัวนี้คนที่ใช้ก็บอกว่ามันโปร่ง อุ้มน้ำพอเหมาะ คนที่ไม่ชอบก็บอกว่าหินภูเขาไฟนี่อาจมีแร่ธาตุที่อันตรายเจือปนอยู่ซึ่งอาจเป็นกรดได้เวลาใช้ไปนานๆ หินโดโลไมท์ ตัวนี้คนที่ใช้ก็บอกว่ามันมีแคลเซียมกับแมกนีเซียมอยู่  คนที่ไม่ชอบก็บอกว่ามันคงจะละลายน้ำหรอกนะ หินนะ
3. เพอร์ไลท์หยาบ ข้อดีมีมาก แต่ข้อเสียคือมดชอบมากโดยเฉพาะมดตัวดำๆใหญ่หน่อย พอเผลอมันจะมาแอบขนเพอร์ไลท์ออกไปเป็นริ้วขบวนขาวไสว มันคงคิดว่าเป็นไข่ของนางพญา
4. เวอร์มิคูไลท์หยาบ มดไม่ขน แต่ถ้าโดนทับๆกันมากมันจะยุบ

ทั้งหมดที่ยกตัวอย่างมาใช้อะไรก็ได้ สำคัญคือต้องไปปรับใช้กับสภาพแวดล้อมที่ท่านปลูก ลมดีไหม แสง อุณหภูมิ เครื่องปลูกต้องรักษาความชื้นไว้ให้ราก ชื้นไม่แฉะ มีช่องให้อากาศหมุนเวียนผ่านเข้าไปที่รากบ้าง รดน้ำตอนเช้า ช่วงเย็นต้องไม่ฉ่ำแฉะ และไม่มีน้ำพักค้างบนใบ วันรุ่งขึ้นถ้าเครื่องปลูกกับรากยังชื้นๆอยู่ ก็ยังไม่ต้องรดน้ำ มันไม่ตายหรอก แต่ถ้ารดมันเช้าเย็นทุกวัน รองเท้านารีไม่ชอบ รากจะเน่า และจะลามเนื่องจากเชื้อโรคกินมาที่ลำต้น ลองสังเกตุรากที่บริเวณโคนต้น เวลารดน้ำเสร็จใหม่ๆ สีของรากรองเท้านารีจะเข้ม ดูอิ่มน้ำ เมื่อเวลาผ่านไป สีจะเริ่มอ่อนลง แต่อย่าให้ถึงกับแห้งจัด

รากที่ได้รับความชื้นและอากาศ จากการใช้เครื่องปลูกที่เหมาะสม ก็จะงอกงามไม่หยุดนิ่ง

การสังเกตุที่ผิวของเครื่องปลูกนั้นก็ไม่สามารถบอกได้ว่าข้างในเป็นอย่างไร ก็จะขอแนะนำเทคนิคที่เห็นนิยมใช้กัน

แบบที่หนึ่ง ใช้ไม้เช่นไม้เสียบลูกชิ้น ไม้ไอดิม เสียบลงไปในเครื่องปลูกทิ้งไว้ แล้วเราสามารถดึงขึ้นมาดูได้ เหมือนก้านวัดน้ำมันเครื่อง แต่ผมไม่ได้ใช้เพราะไม่อยากให้มันไปกระทบโดนราก แต่หลายท่านที่ใช้ก็เห็นรองเท้านารีของท่านออกดอกงามดีนะครับ

แบบที่สอง ใช้การคำนวณน้ำหนักของกระถางด้วยการยก หลังจากรดน้ำเสร็จใหม่ๆ กระถางจะมีน้ำหนักสูงสุด และจะเริ่มเบาลงเรื่อยๆเนื่องจากน้ำที่ระเหยออกไป เราก็ยกดูหลังรดน้ำเสร็จ ตอนเย็นก็ลองยกดู เช้าวันที่สองก็ลองยกดู ตกเย็นวันที่สองก็ยกดู ก็จะเริ่มรู้สึกได้ว่ามันเบาไหม ถ้ามันเบาก็อย่าไปรดน้ำ เพราะว่ามันเป็นตอนเย็นแล้ว เช้าวันที่สามลองยกดูถ้ามันเบา เบาจนกลัวว่ารองเท้านารีของเราต้องตายแน่ๆ ก็ให้รดน้ำให้ชุ่ม 2 รอบ อันนี้เป็นแค่ตัวอย่าง คนเลี้ยงรองเท้านารีรดน้ำทุกวันก็มี ทุกสองวันสามวันสี่วันก็มี ไม่มีตารางเวลาประจำก็มี เราต้องลองกับสภาพแวดล้อมที่เราเลี้ยงรองเท้านารีดูเอง วิธีนี้ถ้าที่บ้านมีเครื่องชั่งเล็กๆก็เอามาใช้ได้เลย จดน้ำหนักในแต่ละช่วงเอาใว้ ทำสักไม่กี่ครั้งก็ชำนาญ ยกดูทีเดียวก็รู้ไม่ต้องชั่งแล้ว ท่องคาถาใว้อย่างเดียว อย่าให้รากเน่า

แบบที่สาม ปลูกในกระถางพลาสติกใสที่สามารถมองเห็นเครื่องปลูกและรากได้ ทีนี้ก็ใช้ประสบการณ์ดูเอาง่ายดี แต่กระถางแบบนี้หายาก ให้ดัดแปลงเอากระป๋องพลาสติกถูกๆมาเจาะรู

ใช้ขวดน้ำอัดลมส่วนล่าง นำมาเจาะรูที่ก้น และโดยรอบข้าง

แบบที่สี่ ปลูกในการถางดินเผา พร้อมถาดหล่อน้ำ เทคนิคนี้ปรับใช้สำหรับคนที่มีเวลาน้อยได้ใช้โดยเฉพาะในช่วงหน้าร้อน หน้าหนาว หน้าฝนห้ามเด็ดขาด ให้เอากระถางวางใว้บนถาดที่มีหินกรวดโรยใว้สูงสัก 1-2 เซนติเมตร ถ้าวันไหนรีบแล้วไม่มีเวลารดน้ำ หรือว่าอยู่ดีๆอากาศร้อนจัด เราก็เติมน้ำในถาดใว้ปริ่มๆหิน แจะๆก้นกระถาง กระถางดินเผาจะดูดความชื้นขึ้นไป แล้วน้ำในถาดก็จะระเหยสร้างความชื้นรอบๆต้น ผมใช้วิธีนี้สามารถยืดเวลารดน้ำออกไปได้อีก 2-3 วันเวลาไม่สะดวก หรือเวลาที่ดูแล้วไม่แน่ใจว่าควรรดน้ำหรือยัง มันก้ำกึ่งอยู่ก็ใช้เติมน้ำเอา แต่ต้องระวัง ช่วงบ่ายคล้อยๆ น้ำต้องระเหย ก้นกระถางต้องไม่แช่น้ำแล้ว ถ้าก้นกระถางยังแช่น้ำอยู่ ให้ยกออก แล้ววันหลังอย่าเติมมาก ค่อยๆเติม

ในเวปของต่างประเทศเขาบอกว่า ให้รดน้ำรองเท้านารีในเวลาที่รองเท้านารีต้องการ หากท่านเข้าใจหลักการข้างต้นแล้วก็ง่าย ว่ามาซะยาวสรุปง่ายๆเลยคือ ถ้าเธอยังเปียกๆอยู่หรือชื้นมากๆก็อย่าเพิ่งไปรดน้ำ ให้เวลาเธอได้หายใจสบายๆบ้าง ถ้าดูแล้วไม่แน่ใจ วันรุ่งขึ้นค่อยรด

อันนี้ก็เป็นความรู้และเทคนิคเล็กๆน้อยๆในการดูแลรองเท้านารีที่เก็บมาฝากกัน เผื่อว่าท่านจะได้ไอเดียใหม่ๆไปปรับใช้กันกับรองเท้านารีที่ท่านรักนั่นเอง