รองเท้านารีดอยตุง

Paph. primulinum รองเท้า้ นารีี : ดอกช่อ่ ใบเขียี ว ต้น้ ขนาดกลาง รองเท้้านารีีที่�ม่ ีีดอกทยอยบานอย่่างต่่อเนื่่�อง พบทางเหนืือของ เกาะสุมุ าตรา ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 5-500 เมตร เหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล ปลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีทีั่่ว� ไป ออกดอกต่อ่ เนื่่อ� งตลอดปีี Paph. primulinum Lady’s Slipper: multiflower, green leaves; medium size plant. This species gradually open but continuously bloom. It can be found in the north of Sumatra at elevations of 5-500 m above sea level. It can be grown in all climates, and flowers all year round. 99

Paph. sanderianum รองเท้า้ นารีี : ดอกช่อ่ ใบเขียี ว ต้น้ ขนาดใหญ่่ กลีบี ข้า้ งยาวได้ถ้ ึงึ 100 เซนติเิ มตร พบบนเกาะบอร์์เนียี ว ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 100-500 เมตร เหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล ปลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีี มีี อากาศเย็น็ ออกดอกระหว่า่ งเดืือนมกราคม-มีนี าคม Paph. sanderianum Lady’s Slipper: multiflower, green leaves; large size plant. The petals can be as long as 100 cm. It can be found in Borneo at elevations of 100-500 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from January to March. 100

Paph. supardii รองเท้า้ นารีี : ดอกช่อ่ ใบเขียี ว ต้น้ ขนาดกลาง กลีบี ข้า้ งงอไม่เ่ ป็น็ ระเบียี บ พบบนเกาะบอร์์เนียี ว ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 600-900เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเลปลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีที ี่ม�่ ีอี ากาศเย็น็ ออกดอกระหว่า่ งเดืือนมีนี าคม-มิถิ ุนุ ายน Paph. supardii Lady’s Slipper: multiflower, green leaves; medium size plant. The petals are curved irregularly. It can be found in Borneo at elevations of 600-900 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from March to June. 101

Paph. superbiens รองเท้า้ นารีี : ดอกเดี่่ย� ว ใบลาย ต้น้ ขนาดกลาง รองเท้า้ นารีที ี่ม�่ ีกี ระเป๋า๋ ใหญ่ม่ ากพบในช่อ่ งแคบมะละกาและเกาะ สุมุ าตรา ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 900–1,300 เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล ปลููกเลี้้�ยงได้้ดีีที่�ม่ ีีอากาศเย็็น ออกดอกระหว่่างเดืือนมิิถุุนายน- กรกฎาคม Paph. superbiens Lady’s Slipper: single flower; mottled leaves; medium size plant. This species has a very large pouch. It can be found in the Malacca Strait area and in Sumatra at elevations of 900-1,300 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from June to July. 102

Paph. tonsum รองเท้า้ นารีี : ดอกเดี่่ย� ว ใบลาย ต้น้ ขนาดกลาง รองเท้า้ นารีที ี่ม�่ ีสี ีดี อกที่แ�่ ปลก พบในหมู่�เกาะบอร์์เนียี วและเกาะ สุมุ าตราที่ร�่ ะดับั ความสูงู 1,000–1,800เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล ปลููกเลี้้�ยงได้้ดีีที่�ม่ ีีอากาศเย็็น ออกดอกระหว่่างเดืือนมกราคม- เมษายน Paph. tonsum Lady’s Slipper: single flower; mottled leaves; medium size plant. This species has unusual colorations, and can be found in Borneo and Sumatra at elevations of 1,000-1,800 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from January to April. 103

Paph. victoria-mariae รองเท้า้ นารีี : ดอกช่อ่ ใบเขียี ว ต้น้ ขนาดกลาง รองเท้า้ นารีที ี่ม�่ ีดี อกทยอยบานอย่า่ งต่อ่ เนื่่อ� งพบบนเกาะสุมุ าตรา ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 2,000–2,200 เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล เป็น็ ชนิดิ ที่ป�่ ลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีที ี่ม�่ ีอี ากาศเย็น็ และเลี้้ย� งยาก ออกดอกต่อ่ เนื่่อ� งตลอดปีี Paph. victoria-mariae Lady’s Slipper: multiflower; green leaves; medium size plant. This species gradually open but continuously bloom. It can be found in Sumatra at elevations of 2,000-2,200 m above sea level. It is difficult to grow. It thrives in cool temperatures, and flowers all year round. 104

Paph. victoria-reginae ชื่�อพ้อ้ ง Paph. chamberlianianum รองเท้า้ นารีี : ดอกช่อ่ ใบเขียี ว ต้น้ ขนาดกลาง รองเท้า้ นารีที ี่ม�่ ีดี อกทยอยบานอย่า่ งต่อ่ เนื่่อ� งมีรี ะยะระหว่า่ งดอก ที่ช�่ ิดิ กว่า่ ชนิดิ อื่่น� ในกลุ่่�มดอกช่อ่ พบบนเกาะสุมุ าตราที่ร�่ ะดับั ความ สูงู 600-800 เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล เป็น็ ชนิดิ ที่ป�่ ลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีี ทั่่ว� ไป ออกดอกต่อ่ เนื่่อ� งตลอดปีี Paph.victoria-reginae (Paph.chamberlianianum) Lady’s Slipper: multiflower; green leaves; medium size plant. This species gradually open but continuously bloom, with more closely spaced pedicels than any other multiflower species. It can be found in Sumatra at elevations of 600-800 m above sea level. It can be easily grown, and flowers all year round. 105

Paph. violascens รองเท้า้ นารีี : ดอกเดี่่ย� ว ใบลาย ต้น้ ขนาดกลาง รองเท้า้ นารีชี นิดิ ที่ม�่ ีที รงกลีบี ข้า้ งที่แ�่ ปลกพบบนเกาะปาปัวั นิวิ กินิ ีีที่�่ ระดับั ความสูงู 200-1,200 เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล ปลูกู เลี้้ย� ง ได้ด้ ีที ี่ม�่ ีอี ากาศเย็น็ ออกดอกระหว่า่ งเดืือนมีนี าคม-พฤษภาคม Paph. violascens Lady’s Slipper: single flower; mottled leaves; medium size plant. This species has unusual shaped petals, and can be foundinPapaNewGuineaatelevationsof200-1,200m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from March to May. 106

ถิ่�นกำ�ำ เนิิดในประเทศมาเลเซีีย จำำ�นวน 7 ชนิดิ Malaysia 7 species Paph. barbatum รองเท้า้ นารีี : ดอกเดี่่ย� ว ใบลาย ต้น้ ขนาดกลาง คล้า้ ยรองเท้้านารีีคางกบ มีีลัักษณะต่่างจากตรงบริเิ วณกลีบี ข้า้ ง ที่ม�่ ุมุ จะยกสูงู กว่า่ พบในคาบสมุทุ รมลายูู ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 200– 1,300 เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล ปลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีที ั่่ว� ไป ออกดอก ระหว่า่ งเดืือนเมษายน-พฤษภาคม Paph. barbatum Lady’s Slipper: single flower; mottled leaves; medium size plant. It is similar to the Paph. callosum but the petals are set at a higher angle. It can be found in the Malay Peninsula at elevations of 200-1,300 m above sea level. It can be grown in all climates, and flowers from April to May. 107

Paph. lawrenceanum รองเท้า้ นารีี : ดอกเดี่่ย� ว ใบลาย ต้น้ ขนาดกลาง รองเท้า้ นารีชี นิดิ นี้้ม� ีถีิ่่น� กำ�ำ เนิดิ อยู่�ที่ภ�่ ูเู ขาคินิ าบาลูู ก้า้ นยาวแข็ง็ แรง นับั เป็น็ สายพันั ธุ์ท� ี่ม�่ ีคี วามสำ�ำ คัญั ต่อ่ การปรับั ปรุงุ พันั ธุ์ร� องเท้า้ นารีี เพื่่�อการค้้าในปััจจุุบััน เนื่่�องจากให้้ลููกผสม Maudiae ซึ่�งเกิิด จากการผสมกับั รองเท้า้ นารีคี างกบของไทย พบได้ท้ ี่ร�่ ะดับั ความ สููง 300–450 เมตรเหนืือระดัับน้ำ��ำ ทะเล ปลููกเลี้้�ยงได้้ดีีทั่่�วไป ออกดอกระหว่า่ งเดืือนมีนี าคม-พฤษภาคม Paph. lawrenceanum Lady’s Slipper: single flower; mottled leaves; medium size plant. This species is endemic to Mount Kinabalu. It has a long and sturdy stem, and has been one important com- mercial mother plant of the Lady’s Slipper orchid, with the hybrid name is Maudiae, the cross between Paph. lawrenceanum and Paph. callosum. It can be found at elevations of 300-450 m above sea level. It can be grown in any climate, and flowers from March to May. 108

Paph. lowii รองเท้า้ นารีี : ดอกช่อ่ ใบเขียี ว ต้น้ ขนาดกลาง กลีบี ข้า้ งสีมี ่ว่ ง พบในสหพันั ธรัฐั มาลายา เกาะสุมุ าตรา เกาะชวา เกาะสุลุ าเวสีี และเกาะบอร์์เนียี ว ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 760–1,360 เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล ปลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีที ี่ม�่ ีอี ากาศเย็น็ ออกดอก ระหว่า่ งเดืือนเมษายน-มิถิ ุนุ ายน Paph. lowii Lady’s Slipper: multiflower; green leaves; medium size plant. It has purple petals, and can be found in Federation of Malaya, Sumatra, Java, Sulawesi and Borneo at elevations of 760-1,360 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from April to June. 109

Paph. rothschildianum รองเท้า้ นารีี : ดอกช่อ่ ใบเขียี ว ต้น้ ขนาดใหญ่่ รองเท้้านารีชี นิดิ นี้้�เป็น็ ที่�รู่้ �จักและได้้รับั การยอมรัับให้เ้ ป็น็ “ราชิินีี ของรองเท้้านารีี” เนื่่�องจากเป็็นสายพัันธุ์�ที่�่ออกดอกเป็็นช่่อ สง่่าต้้นที่�่สมบููรณ์์จะมีีดอกกว้้างได้้ถึึง 30 ซม. พบในบริิเวณ ภูเู ขาคินิ าบาลูู ทางภาคเหนืือของเกาะบอร์์เนียี ว ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 500-900 เมตรเหนืือระดัับน้ำ��ำ ทะเล ปลููกเลี้้�ยงได้้ดีีที่�ม่ ีีอากาศ เย็น็ ออกดอกระหว่า่ งเดืือนกุมุ ภาพันั ธ์์-เมษายน Paph. rothschildianum Lady’s Slipper: multiflower; green leaves; large size plant. This species is acknowledged as the “Queen of the Lady’s Slipper Orchid” because of its beautiful multiflower. Each bloom can be as wide as 30 cm. It can be found on Mount Kinabalu, the north of Borneo at elevations of 500-900 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from February to April. 110

Paph. stonei รองเท้า้ นารีี : ดอกช่อ่ ใบเขียี ว ต้น้ ขนาดใหญ่่ ลักั ษณะดอกเป็น็ เอกลักั ษณ์์ มีกี ลีบี ข้า้ งที่ย�่ าวและหยักั โค้ง้ พบใน รัฐั ซาราวักั บนเกาะบอร์์เนียี วที่ร�่ ะดับั ความสูงู 60-500เมตรเหนืือ ระดับั น้ำ��ำ ทะเลปลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีที ี่ม�่ ีอี ากาศเย็น็ ออกดอกระหว่า่ งเดืือน เมษายน-มิถิ ุนุ ายน Paph. stonei Lady’s Slipper: multiflower; green leaves; large size plant. It has unique long and wavy petals, and can be found in Sarawak, Borneo, at elevations of 60-500 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from April to June. 111

Paph. volonteanum รองเท้า้ นารีี : ดอกเดี่่ย� ว ใบลาย ต้น้ ขนาดกลาง รองเท้้านารีีที่�ม่ ีีก้้านดอกยาวมาก พบได้้เฉพาะในรััฐซาบะฮ์์ ทาง ตอนเหนืือของเกาะบอร์์เนียี ว ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 60-2,300 เมตร เหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเลปลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีที ี่ม�่ ีอี ากาศเย็น็ ออกดอกระหว่า่ ง เดืือนกรกฎาคม-กันั ยายน Paph. volonteanum Lady’s Slipper: single flower; mottled leaves; medium size plant. This species has a very long stem, and can be found only in Sabah, in the north of Borneo, at elevations of 60-2,300 m above sea level. It thrives in cool tem- peratures, and flowers from July to September. 112

Paph. virens รองเท้า้ นารีี : ดอกเดี่่ย� ว ใบลาย ต้น้ ขนาดกลาง รองเท้้านารีีที่�่เลี้้�ยงยากอีีกชนิิดหนึ่่�ง พบในภููเขาคิินาบาลููของ ประเทศมาเลเซียี ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 900-1,650เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล ปลููกเลี้้�ยงได้้ดีีที่�่มีีอากาศเย็็น ออกดอกระหว่่างเดืือน มีนี าคม-เมษายน Paph. virens Lady’s Slipper: single flower; mottled leaves; medium size plant. This is another species that is difficult to grow. It can be found on Mount Kinabalu, Malaysia at elevations of 900-1,650 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from March to April. 113

ถิ่�นกำ�ำ เนิดิ ในประเทศฟิลิ ิิปปิินส์์ จำำ�นวน 10 ชนิิด The Philippines 10 species Paph. acmodontum รองเท้า้ นารีี : ดอกเดี่่ย� ว ใบลาย ต้น้ ขนาดกลาง กลีบี ข้า้ งสีีชมพูู กลีีบบนแหลม พบในประเทศฟิิลิิปปิินส์์ ที่ร�่ ะดัับ ความสูงู 1,000-1,500 เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล ปลูกู เลี้้ย� งได้้ ดีที ี่ม�่ ีอี ากาศเย็น็ ออกดอกระหว่า่ งเดืือนกุมุ ภาพันั ธ์์-พฤษภาคม Paph. acmodontum Lady’s Slipper: single flower; mottled leaves; medium size plant. This species has pink petals and a tapered dorsal sepal. It can be found in the Philippines at elevations of 1,000-1,500 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from February to May. 114

Paph. adductum รองเท้า้ นารีี : ดอกช่อ่ ใบเขียี ว ต้น้ ขนาดใหญ่่ ดอกช่อ่ สีนี ้ำ��ำ ตาลพบในประเทศฟิิลิปิ ปิินส์์ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 1,250- 1,350 เมตรเหนืือระดัับน้ำ��ำ ทะเล ปลููกเลี้้�ยงได้้ดีีที่�ม่ ีีอากาศเย็็น ออกดอกระหว่า่ งเดืือนมกราคม-พฤษภาคม Paph. adductum Lady’s Slipper: multiflower; green leaves; large size plant. This species has a brown multiflower, and can be found in the Phililppines at elevations of 1,250-1,350 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from January to May. 115

Paph. argus รองเท้า้ นารีี : ดอกเดี่่ย� ว ใบลาย ต้น้ ขนาดกลาง กลีบี ข้า้ งมีไี ฝขนาดใหญ่่ พบในประเทศฟิิลิปิ ปิินส์์ ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 1,150–1,600เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเลปลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีที ี่ม�่ ีอี ากาศ เย็น็ ออกดอกระหว่า่ งเดืือนมีนี าคม-เมษายน Paph. argus Lady’s Slipper: single flower; mottled leaves; medium size plant. Its petals have large black spots, and can be found in the Philippines at elevations of 1,150-1,600 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from March to April. 116

Paph. ciliolare รองเท้า้ นารีี : ดอกเดี่่ย� ว ใบลาย ต้น้ ขนาดกลาง รองเท้า้ นารีที ี่ม�่ ีกี ้า้ นใหญ่่มีจี ุดุ ขนาดเล็ก็ จำ�ำ นวนมากบนกลีบี ข้า้ ง พบ ในประเทศฟิิลิปิ ปิินส์์ ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 300–1,800 เมตรเหนืือ ระดับั น้ำ��ำ ทะเลปลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีที ี่ม�่ ีอี ากาศเย็น็ ออกดอกระหว่า่ งเดืือน มีนี าคม-พฤษภาคม Paph. ciliolare Lady’s Slipper: single flower; mottled leaves; medium size plant. This species has a large stem, and heavily spotted petals. It can be found in the Philippines at elevations of 300-1,800 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from March to May. 117

Paph. fowliei รองเท้า้ นารีี : ดอกเดี่่ย� ว ใบลาย ต้น้ ขนาดเล็ก็ ดอกขนาดเล็ก็ กลีบี ข้า้ งเล็ก็ แคบ พบในประเทศฟิิลิปิ ปิินส์์ ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 600-950 เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล ปลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีที ี่ม�่ ีี อากาศเย็น็ ออกดอกระหว่า่ งเดืือนมกราคม-เมษายน Paph. fowliei Lady’s Slipper: single flower; mottled leaves; small size plant. It is a small flower species with narrow petals, and can be found in the Philippines at elevations of 600-950 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from January to April. 118

Paph. haynaldianum รองเท้า้ นารีี : ดอกช่อ่ ใบเขียี ว ต้น้ ขนาดกลาง รองเท้้านารีีที่�ม่ ีีกลีีบข้้างกางคล้้าย Paph. lowii แต่่มัักมีีสีีอ่่อน กว่า่ พบในประเทศฟิิลิปิ ปิินส์์ ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 1,400 เมตรจาก น้ำ��ำ ทะเล ปลููกเลี้้�ยงได้้ดีีที่�่มีีอากาศเย็็น ออกดอกระหว่่างเดืือน มกราคม-เมษายน Paph. haynaldianum Lady’s Slipper: multiflower; green leaves; medium size plant. The petals are similar to the Paph. lowii, but lighter in colour. It can be found in the Philippines at elevations of 1,400 m above sea level. It thrives in cool tempera- tures, and flowers from January to April. 119

Paph. hennisianum รองเท้า้ นารีี : ดอกเดี่่ย� ว ใบลาย ต้น้ ขนาดกลาง กลีีบดอกมีีลัักษณะมัันวาว กลีีบข้้างมัักจะม้้วนไปด้้านหลััง พบ ในประเทศฟิิลิปิ ปิินส์์ ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 650–1,050 เมตรเหนืือ ระดัับน้ำ��ำ ทะเล ปลููกเลี้้�ยงได้้ดีีที่�่มีีอากาศเย็็น ออกดอกระหว่่าง เดืือนมีนี าคม-มิถิ ุนุ ายน Paph. hennisianum Lady’s Slipper: single flower; mottled leaves; medium size plant. Its petals are very shiny, and curve backwards. It can be found in the Philippines at elevations of 650- 1,050 m above sea level. It thrives in cool tempera- tures, and flowers from March to June. 120

Paph. philippinense Paph. philippinense รองเท้า้ นารีี : ดอกช่อ่ ใบเขียี ว ต้น้ ขนาดใหญ่่ Lady’s Slipper: multiflower; green leaves; large size ดอกมีีลัักษณะหลากหลาย มีีคุุณสมบััติิทนร้้อนได้้ดีี พบใน plant. ประเทศฟิิลิปิ ปิินส์์และเกาะบอร์์เนียี วในพื้น�้ ที่ท�่ างตอนเหนืือของ This species has many variation, and withstands heat ประเทศมาเลเซียี ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 500 เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล well. It can be found in the Philippines and Borneo, ปลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีทีั่่ว� ไป ออกดอกระหว่า่ งเดืือนมกราคม-เมษายน the north of Malaysia at elevations of 500 m above sea level. It is easily grown in all climates, and flowers from January to April. 121

Paph. randsii รองเท้า้ นารีี : ดอกช่อ่ ใบเขียี ว ต้น้ ขนาดใหญ่่ รองเท้า้ นารีกี ลุ่่�มใบเขียี วที่เ�่ ลี้้ย� งยาก พบในเกาะมินิ ดาเนา ที่ร�่ ะดับั ความสูงู 400 เมตรเหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล ปลูกู เลี้้ย� งได้ด้ ีที ี่ม�่ ีอี ากาศ เย็น็ ออกดอกระหว่า่ งเดืือนพฤษภาคม-กรกฎาคม Paph. randsii Lady’s Slipper: multiflower; green leaves; large size plant. This is a species of green leaves orchid that is difficult to grow. It can be found in Mindanao at elevations of 400 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from May to July. 122

Paph. urbanianum รองเท้า้ นารีี : ดอกเดี่่ย� ว ใบลาย ต้น้ ขนาดกลาง รองเท้า้ นารีกี ลีบี ข้า้ งสีชี มพูู ต้น้ แข็ง็ แรง พบในประเทศฟิิลิปิ ปิินส์์ ที่�่ ระดับั ความสูงู 400-800 เมตร เหนืือระดับั น้ำ��ำ ทะเล ปลูกู เลี้้ย� งได้้ ดีที ี่ม�่ ีอี ากาศเย็น็ ออกดอกระหว่า่ งเดืือนมีนี าคม-เมษายน Paph. urbanianum Lady’s Slipper: single flower; mottled leaves; medium size plant. This is a vigorous species with pink petals. It can be found in the Philippines at elevations of 400-800 m above sea level. It thrives in cool temperatures, and flowers from March to April. 123

124

รองเทา้ นารี “สงั วาลย”์ The Sangwan Lady’s Slipper นัับแต่่ปีี 2537 ที่�่มููลนิิธิิแม่่ฟ้้าหลวงฯ เริ่�มโครงการเพาะเลี้้�ยง In 1994, the Mae Fah Luang Foundation under Royal รองเท้้านารีีในพื้�้นที่่�โครงการพััฒนาดอยตุุงฯ เพื่่�อปลููกคืืนสู่่�ป่่า Patronage (MFLF) introduced the Lady’s Slipper propa- ตามแนวพระราชดำำ�ริขิ องสมเด็จ็ ย่า่ โดยรวบรวมทั้้ง� สายพันั ธุ์แ� ท้้ gation programme at the Doi Tung Development Project และลููกผสมจากแหล่ง่ ต่่าง ๆ จนรวมสายพันั ธุ์ร� องเท้้านารีไี ด้้ทั้้ง� (DTDP) in an attempt to return the orchids to the forests สิ้้น� 85ชนิดิ ตลอดจนทดลองเพาะพันั ธุ์ใ� หม่่ๆให้ม้ ีลี ักั ษณะพิเิ ศษ according to the royal wishes of Her Royal Highness รองเท้้านารีีลููกผสมจำำ�นวนมากให้้ดอกสวยงาม ลัักษณะสาย Princess Srinagarindra the Princess Mother. A total of พัันธุ์�โดดเด่่นเป็็นเอกลัักษณ์์ มููลนิิธิิแม่่ฟ้้าหลวงฯ ได้้ส่่งรองเท้้า 85 species as well as hybrids from various locations นารีที ี่ม่� ีลี ักั ษณะดอกสวยงามโดดเด่น่ เข้า้ ประกวดเปรียี บเสมืือน were collected, and new varieties were propagated การยืืนยัันคุุณลัักษณะและคุุณภาพของรองเท้้านารีีต้้นที่่�มููลนิิธิิ with unique characteristics. As a result, a large number แม่่ฟ้้าหลวงฯ ได้้ขยายพัันธุ์�หรืือผสมขึ้้�นมาเอง และดููแลเป็็น of hybrids with beautiful blooms were submitted for อย่่างดีี อีีกทั้้�งเพื่่�อแสดงความเป็็นเจ้้าของและแหล่่งที่�่มาของ competition, which helped to guarantee the character- ต้้นที่่�ได้้รัับรางวััล มููลนิิธิิแม่่ฟ้้าหลวงฯ จึึงได้้กราบบัังคมทููลขอ istics and quality of the MFLF’s propagation programme พระราชทานพระนามเดิมิ ของสมเด็จ็ ย่า่ คืือ “สังั วาลย์์” มาใช้ต้ ั้้ง� that invested so much effort and care into its plants. In เป็น็ ชื่อ� ประจำ�ำ ต้น้ รองเท้า้ นารีที ี่ไ่� ด้ร้ ับั ประกาศนียี บัตั รเกียี รตินิ ิยิ ม order to indicate its ownership and source, the MFLF จากสมาคมพฤกษชาติิแห่่งประเทศไทย ในพระบรมราชููปถััมภ์์ requested royal permission to use the name“Sangwan” รวมทั้้ง� สิ้้น� 101 รางวัลั ณ ปีี 2563 for all the trees that were awarded prizes from the Royal Horticultural Society of Thailand. As at 2020, there are a total of 101 awards. เกียี รตินิ ิยิ มของกล้ว้ ยไม้้ Orchid Distinctions การตัดั สินิ ให้ค้ ะแนนกล้ว้ ยไม้้ พิจิ ารณาโดยคณะกรรมการผู้้�ทรงคุณุ วุฒุ ิจิ าก Distinctions are awarded to orchid species by a panel of องค์์กรหรือสมาคมที่เ�่ กี่ย� วเนื่่อ� งด้ว้ ยการพฤกษศาสตร์์ ซึ่ง� ได้ร้ ับั การยอมรับั ใน eminent judges from internationally recognized horticultural ระดับั สากลเช่น่ ราชสมาคมพฤกษชาติขิ องอังั กฤษ(RoyalHorticulturalSoci- societies such as the Royal Horicultural Society (RHS) in the UK, ety:RHS)สมาคมกล้ว้ ยไม้อ้ เมริกิ ันั (AmericanOrchidSociety:AOS)หรือ the American Orchid Society (AOS), or the Royal Horticultural ของประเทศไทยคืือ สมาคมพฤกษชาติแิ ห่ง่ ประเทศไทย ในพระบรมราชูปู ถัมั ภ์์ SocietyofThailand(RHT).Theyarejudgedmostlybasedonthree (RoyalHorticulturalSocietyofThailand:RHT)เกณฑ์ก์ ารตัดั สินิ โดยทั่่ว� ไป main criteria: the expertise of the judges, physical attributes of มักั จะพิจิ ารณาจากสามปัจั จัยั หลักั ได้แ้ ก่่ความรู้้�และประสบการณ์์ของกรรมการ the orchids such as bloom, inflorescence, colour, plant form; รายละเอียี ดของกล้ว้ ยไม้้เช่น่ รูปู ทรงดอกช่อ่ ดอกสีสี ันั ลักั ษณะต้น้ และคุณุ ภาพ and the quality of submitted orchid compared to those in the ของกล้ว้ ยไม้ท้ ี่ส�่ ่ง่ เข้า้ ประกวดซึ่ง� เปรียี บเทียี บกับั กล้ว้ ยไม้ช้ นิดิ เดียี วกันั หรือที่เ�่ คย same species, or those that have been previously submitted ได้ร้ ับั การตัดั สินิ มาแล้ว้ for competition. เกณฑ์ก์ ารให้ค้ ะแนนและประกาศนียี บัตั รเกียี รตินิ ิยิ มแก่ก่ ล้ว้ ยไม้ท้ ี่ไ�่ ด้ร้ างวัลั Standards for judging orchids by various horticultural societies ของสมาคมกล้ว้ ยไม้ต้ ่า่ ง ๆ ทั่่ว� โลกรวมถึงึ ในประเทศไทย โดยทั่่ว� ไปมีมี าตรฐาน around the world including Thailand are quite similar: คล้า้ ยคลึงึ กันั แบ่ง่ ได้ด้ ังั นี้้� First Class Certificate (FCC) 90 คะแนนขึ้น� ไป First Class Certificate (FCC) - over 90 points รองลงมาคืือ Award of Merit (AM) 80 คะแนนขึ้น� ไป ถัดั มาคืือ Highly Award of Merit (AM) – over 80 points Commended Certificate (HCC) 75 คะแนนขึ้น� ไป Highly Commended Certificate (HCC) – over 75 points. โดยกล้ว้ ยไม้ท้ ี่ไ�่ ด้ป้ ระกาศนียี บัตั รจะได้ร้ ับั การระบุโุ ดยการเขียี นชื่อ� ย่อ่ อันั ดับั Awarded orchids will indicate the certification and society after ตามด้ว้ ยตัวั ย่อ่ ของแต่ล่ ะองค์์กร เช่น่ รองเท้า้ นารีสี ุขุ ะกุลุ สังั วาลย์์ 14 ได้ร้ ับั its name, e.g. the Paph. sukhakulii “Sangwan 14” was awarded เกียี รตินิ ิยิ ม AM/RHT 83.39 คะแนน AM/RHT 83.39 points. 125

รองเท้านารขี องโครงการพฒั นาดอยตงุ ฯ ทไ่ี ดป้ ระกาศนียบตั รเกยี รตนิ ิยม จากสมาคมพฤกษชาตแิ ห่งประเทศไทย ในพระบรมราชปู ถมั ภ์ Lady’s Slipper orchids cultivated by the Doi Tung Development Project have been awarded certification by the Royal Horticultural Society of Thailand (RHT) 126

รองเทา้ นารชี อ่ งอา่ งทองเผือก ‘Sangwan 1’ AM/RHT 82.39 คะแนน Paph. godefroyae var. angthong alba ‘Sangwan1’ AM/RHT82.39 points Paph. armeniacum Paph. armeniacum Paph. armeniacum Paph. armeniacum Paph. armeniacum ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ ‘Sangwan 5’ FCC/ RHT 90.00 คะแนน AM/RHT 82.00 คะแนน AM/RHT 82.60 คะแนน AM/RHT 81.50 คะแนน Paph. armeniacum Paph. armeniacum Paph. armeniacum FCC/RHT 88.60 คะแนน* Paph. armeniacum ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 5’ FCC/ RHT 90.00 points AM/RHT 82.00 points AM/RHT 82.60 points Paph. armeniacum AM/RHT 81.50 points ‘Sangwan 4’ FCC/RHT 88.60 points* Paph. armeniacum Paph. armeniacum Paph. armeniacum Paph. armeniacum Paph. armeniacum ‘Sangwan 6’ ‘Sangwan 7’ ‘Sangwan 8’ ‘Sangwan 9’ ‘Sangwan 10’ AM/RHT 82.95 คะแนน AM/RHT 80.20 คะแนน HCC/RHT 78.75 คะแนน AM/RHT 84.45 คะแนน AM/RHT 83.20 คะแนน Paph. armeniacum Paph. armeniacum Paph. armeniacum Paph. armeniacum Paph. armeniacum ‘Sangwan 6’ ‘Sangwan 7’ ‘Sangwan 8’ ‘Sangwan 9’ ‘Sangwan 10’ AM/RHT 82.95 points AM/RHT 80.20 points HCC/RHT 78.75 points AM/RHT 84.45 points AM/RHT 83.20 points T*hเดeมิ oเกldณฑst์aFnCdCaตrd้องoไfดFร้ CับCคะmแuนsนt s8c7orคeะoแvนeนrข8ึ้น7ไปpoints 127

รองเทา้ นารฝี าหอย รองเทา้ นารฝี าหอย รองเทา้ นารฝี าหอย รองเทา้ นารฝี าหอย รองเทา้ นารฝี าหอย ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ ‘Sangwan 5’ AM/RHT 82.20 คะแนน AM/RHT 80.05 คะแนน AM/RHT 80.05 คะแนน HCC/RHT 77.80 คะแนน HCC/RHT 79.80 คะแนน Paph. bellatulum Paph. bellatulum Paph. bellatulum Paph. bellatulum Paph. bellatulum ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ ‘Sangwan 5’ AM/RHT 82.20 points AM/RHT 80.05 points AM/RHT 80.05 points HCC/RHT 77.80 points HCC/RHT 79.80 points รองเทา้ นารฝี าหอย รองเทา้ นารฝี าหอย ‘Sangwan 6’ ‘Sangwan 7’ HCC/RHT 79.10 คะแนน HCC/RHT 79.20 คะแนน Paph. bellatulum Paph. bellatulum ‘Sangwan 6’ ‘Sangwan 7’ HCC/RHT 79.10 points HCC/RHT 79.20 points Paph. Berenice ‘Sangwan 1’ AM/RHT 81.10 คะแนน Paph. Berenice ‘Sangwan 1’ AM/RHT 81.10 points 128

รองเท้านารดี อยตงุ รองเทา้ นารีดอยตุง รองเทา้ นารีดอยตุง รองเทา้ นารีดอยตงุ รองเทา้ นารีดอยตุง ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ ‘Sangwan 5’ AM/RHT 82.25 คะแนน AM/RHT 81.22 คะแนน AM/RHT 82.50 คะแนน AM/RHT 83.70 คะแนน AM/RHT 82.30 คะแนน Paph. charlesworthii Paph. charlesworthii Paph. charlesworthii Paph. charlesworthii Paph. charlesworthii ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ ‘Sangwan 5’ AM/RHT 82.25 points AM/RHT 81.22 points AM/RHT 82.50 points AM/RHT 83.70 points AM/RHT 82.30 points Paph. delenatii Paph. delenatii ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ AM/RHT 81.00 คะแนน AM/RHT 82.48 คะแนน Paph. delenatii Paph. delenatii ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ AM/RHT 81.00 points AM/RHT 82.48 points รองเท้านารเี ชียงดาว ‘Sangwan 1’ AM/RHT 84.96 คะแนน Paph. dianthum ‘Sangwan 1’ AM/RHT 84.96 points 129

Paph. Fumi’s Gold Paph. Fumi’s Gold ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ AM/RHT 81.50 คะแนน AM/RHT 82.02 คะแนน Paph. Fumi’s Gold ‘ Paph. Fumi’s Gold ‘ Sangwan 1’ Sangwan 2’ AM/RHT 81.50 points AM/RHT 82.02 points Paph. Graham Robertson ‘Sangwan 1’ HCC/RHT 79.48 คะแนน Paph. Graham Robertson ‘Sangwan 1’ HCC/RHT 79.48 points รองเท้านารอี นิ ทนนท์ลาว รองเทา้ นารอี ินทนนท์ลาว รองเทา้ นารีอนิ ทนนท์ลาว ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ AM/RHT 82.60 คะแนน AM/RHT 80.45 คะแนน AM/RHT 83.70 คะแนน Paph. gratrixianum Paph. gratrixianum Paph. gratrixianum ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ AM/RHT 82.60 points AM/RHT 80.45 points AM/RHT 83.70 points 130

Paph. Harold Koopowitz Paph. Harold Koopowitz ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ AM/RHT 81.10 คะแนน AM/RHT 80.73 คะแนน Paph. Harold Koopowitz Paph. Harold Koopowitz ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ AM/RHT 81.10 points AM/RHT 80.73 points Paph. henryanum Paph. henryanum Paph. henryanum Paph. henryanum Paph. henryanum ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ ‘Sangwan 5’ AM/RHT 82.46 คะแนน AM/RHT 81.31 คะแนน AM/RHT 84.40 คะแนน AM/RHT 81.25 คะแนน AM/RHT 81.04 คะแนน Paph. henryanum Paph. henryanum Paph. henryanum Paph. henryanum Paph. henryanum ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ ‘Sangwan 5’ AM/RHT 82.46 points AM/RHT 81.31 points AM/RHT 84.40 points AM/RHT 81.25 points AM/RHT 81.04 points Paph. henryanum ‘Sangwan 6’ AM/RHT 81.48 คะแนน Paph. henryanum ‘Sangwan 6’ AM/RHT 81.48 points 131

รองเทา้ นารเี หลอื งเลย รองเท้านารเี หลืองเลย รองเทา้ นารีเหลอื งเลย รองเท้านารีเหลืองเลย รองเทา้ นารเี หลืองเลย ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ ‘Sangwan 5’ HCC/RHT 78.00 คะแนน AM/RHT 82.60 คะแนน AM/RHT 80.30 คะแนน AM/RHT 81.50 คะแนน HCC/RHT 79.30 คะแนน Paph. hirsutissimum Paph. hirsutissimum Paph. hirsutissimum Paph. hirsutissimum Paph. hirsutissimum ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ ‘Sangwan 5’ HCC/RHT 78.00 points AM/RHT 82.60 points AM/RHT 80.30 points AM/RHT 81.50 points HCC/RHT 79.30 points รองเทา้ นารเี หลอื งเลย รองเท้านารเี หลืองเลย รองเท้านารเี หลอื งเลย รองเท้านารีเหลอื งเลย รองเท้านารเี หลอื งเลย ‘Sangwan 6’ ‘Sangwan 7’ ‘Sangwan 8’ ‘Sangwan 9’ ‘Sangwan 10’ AM/RHT 81.60 คะแนน AM/RHT 82.86 คะแนน AM/RHT 83.80 คะแนน AM/RHT 83.00 คะแนน AM/RHT 84.20 คะแนน Paph. hirsutissimum Paph. hirsutissimum Paph. hirsutissimum Paph. hirsutissimum Paph. hirsutissimum ‘Sangwan 6’ ‘Sangwan 7’ ‘Sangwan 8’ ‘Sangwan 9’ ‘Sangwan 10’ AM/RHT 81.60 points AM/RHT 82.86 points AM/RHT 83.80 points AM/RHT 83.00 points AM/RHT 84.20 points รองเท้านารีเหลอื งเลย รองเท้านารีเหลอื งเลย รองเทา้ นารเี หลืองเลย ‘Sangwan 11’ ‘Sangwan 12’ ‘Sangwan 13’ AM/RHT 82.90 คะแนน AM/RHT 84.50 คะแนน AM/RHT 82.54 คะแนน Paph. hirsutissimum Paph. hirsutissimum Paph. hirsutissimum ‘Sangwan 11’ ‘Sangwan 12’ ‘Sangwan 13’ AM/RHT 82.90 points AM/RHT 84.50 points AM/RHT 82.54 points 132

Paph. Magic Lantern Paph. Magic Lantern ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ HCC/RHT 78.00 คะแนน AM/RHT 80.65 คะแนน Paph. Magic Lantern Paph. Magic Lantern ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ HCC/RHT 78.00 points AM/RHT 80.65 points Paph. micranthum Paph. micranthum Paph. micranthum Paph. micranthum Paph. micranthum ‘ Sangwan 1’ ‘ Sangwan 2’ ‘ Sangwan 3’ ‘ Sangwan 4’ ‘ Sangwan 5’ HCC/RHT 79.00 คะแนน AM/RHT 82.95 คะแนน AM/RHT 81.22 คะแนน AM/RHT 80.52 คะแนน Paph. micranthum Paph. micranthum Paph. micranthum Paph. micranthum FCC/RHT 89.03 คะแนน* ‘ Sangwan 1’ ‘ Sangwan 2’ ‘ Sangwan 3’ ‘ Sangwan 4’ HCC/RHT 79.00 points AM/RHT 82.95 points AM/RHT 81.22 คะแนน AM/RHT 80.52 คะแนน Paph. micranthum ‘ Sangwan 5’ FCC/RHT 89.03 คะแนน* Paph. micranthum Paph. micranthum Paph. micranthum ‘ Sangwan 6’ ‘ Sangwan 8’ ‘ Sangwan 9’ AM/RHT 82.41 คะแนน AM/RHT 82.90 คะแนน AM/RHT 81.00 คะแนน Paph. micranthum Paph. micranthum Paph. micranthum ‘ Sangwan 6’ ‘ Sangwan 8’ ‘ Sangwan 9’ AM/RHT 82.41 คะแนน AM/RHT 82.90 คะแนน AM/RHT 81.00 คะแนน T*hเดeมิ oเกldณฑst์aFnCdCaตrd้องoไfดF้รCบั Cคะmแuนsนt 87 คะแนนขึน้ ไป score over 87 points 133

Paph. malipoense Paph. malipoense Paph. malipoense Paph. malipoense ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ HCC/RHT 79.50 คะแนน HCC/RHT 76.52 คะแนน AM/RHT 84.40 คะแนน HCC/RHT 78.25 คะแนน Paph. malipoense Paph. malipoense Paph. malipoense Paph. malipoense ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ HCC/RHT 79.50 points HCC/RHT 76.52 points AM/RHT 84.40 points HCC/RHT 78.25 points Paph. Mint Chocolate ‘Sangwan 1’ AM/RHT 80.20 คะแนน Paph. Mint Chocolate ‘Sangwan 1’ AM/RHT 80.20 points รองเทา้ นารขี าวสตูล ‘Sangwan 1’ AM/RHT 85.82 คะแนน Paph. niveum ‘Sangwan 1’ AM/RHT 85.82 points 134

Paph. Norito Hasegawa Paph. Norito Hasegawa Paph. Norito Hasegawa Paph. Norito Hasegawa ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ AM/RHT 81.25 คะแนน HCC/RHT 78.00 คะแนน AM/RHT 82.75 คะแนน AM/RHT 81.40 คะแนน Paph. Norito Hasegawa Paph. Norito Hasegawa Paph. Norito Hasegawa Paph. Norito Hasegawa ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ ‘Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ AM/RHT 81.25 points HCC/RHT 78.00 points AM/RHT 82.75 points AM/RHT 81.40 points รองเท้้านารีีเมืืองกาญจน์์ หรืือหนวดฤาษีี ‘Sangwan 1’ AM/RHT 83.90 คะแนน Paph. parishii ‘Sangwan 1’ AM/RHT 83.90 points Paph. Princess Sangwan ‘Sangwan 1’ HCC/RHT 79.30 คะแนน Paph. Princess Sangwan ‘Sangwan 1’ HCC/RHT 79.30 points 135

Paph. purpuratum Paph. purpuratum ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ AM/RHT82.80 คะแนน AM/RHT 81.09คะแนน Paph. purpuratum Paph. purpuratum ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ AM/RHT82.80 points AM/RHT 81.09points Paph. rothschildianum Paph. rothschildianum ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ AM/RHT 84.60 คะแนน AM/RHT 82.20 คะแนน Paph. rothschildianum Paph. rothschildianum ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ AM/RHT 84.60 points AM/RHT 82.20 points รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก แมลงปอ ‘Sangwan 1’ แมลงปอ ‘Sangwan 2’ แมลงปอ ‘Sangwan 3’ แมลงปอ ‘Sangwan 4’ แมลงปอ ‘Sangwan 5’ AM/RHT 80.50 คะแนน AM/RHT 81.00 คะแนน AM/RHT 82.60 คะแนน AM/RHT 81.91 คะแนน FCC/RHT 88.50 คะแนน* Paph. sukhakulii Paph. sukhakulii ‘ Paph. sukhakulii Paph. sukhakulii ‘Sangwan 2’ Sangwan 3’ ‘Sangwan 4’ ‘Sangwan 5’ Paph. sukhakulii AM/RHT 80.50 points AM/RHT 81.00 points AM/RHT 82.60 points AM/RHT 81.91 points ‘Sangwan 1’ FCC/RHT 88.50 points* T*hเดeมิ oเกldณฑst์aFnCdCaตrdอ้ งoไfดF้รCบั Cคะmแuนsนt 87 คะแนนขึ้นไป score over 87 points 136

รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก แมลงปอ ‘Sangwan 6’ แมลงปอ ‘Sangwan 7’ แมลงปอ ‘Sangwan 8’ แมลงปอ ‘Sangwan 9’ แมลงปอ ‘Sangwan 10’ AM/RHT 83.25 คะแนน AM/RHT 83.15 คะแนน AM/RHT 83.91 คะแนน AM/RHT 83.00 คะแนน AM/RHT 83.00 คะแนน Paph. sukhakulii Paph. sukhakulii Paph. sukhakulii Paph. sukhakulii Paph. sukhakulii ‘Sangwan 6’ ‘Sangwan 7’ ‘Sangwan 8’ ‘Sangwan 9’ ‘Sangwan 10’ AM/RHT 83.25 points AM/RHT 83.15 points AM/RHT 83.91 points AM/RHT 83.00 points AM/RHT 83.00 points รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก แมลงปอ ‘Sangwan 11’ แมลงปอ ‘Sangwan 12’ แมลงปอ ‘Sangwan 13’ แมลงปอ ‘Sangwan 14’ แมลงปอ ‘Sangwan 15’ AM/RHT 82.76 คะแนน AM/RHT 82.05 คะแนน AM/RHT 83 คะแนน AM/RHT 83.39 คะแนน AM/RHT 85.30 คะแนน Paph. sukhakulii Paph. sukhakulii Paph. sukhakulii Paph. sukhakulii Paph. sukhakulii ‘Sangwan 11’ ‘Sangwan 12’ ‘Sangwan 13’ ‘Sangwan 14’ ‘Sangwan 15’ AM/RHT 82.76 points AM/RHT 82.05 points AM/RHT 83 points AM/RHT 83.39 points AM/RHT 85.30 points รองเท้านารีสุขะกุลหรือปีก แมลงปอ ‘Sangwan 16’ AM/RHT 82.30 คะแนน Paph. sukhakulii ‘Sangwan 16’ AM/RHT 82.30 points 137

Paph. Saint Swithin ‘Sangwan 1’ AM/RHT 80.10 คะแนน Paph. Saint Swithin ‘Sangwan 1’ AM/RHT 80.10 points Paph. Umatilla ‘Sangwan 1’ AM/RHT 81.71 คะแนน Paph. Umatilla ‘Sangwan 1’ AM/RHT 81.71 points Paph. wenshanense Paph. wenshanense ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ HCC/RHT 79.30 คะแนน AM/RHT 82.55 คะแนน Paph. wenshanense Paph. wenshanense ‘Sangwan 1’ ‘Sangwan 2’ HCC/RHT 79.30 points AM/RHT 82.55 points 138

Paph. Wossner Vietnam Gold ‘Sangwan 1’ AM/RHT 81.97 คะแนน Paph. Wossner Vietnam Gold ‘Sangwan 1’ AM/RHT 81.97 points 139

รองเท้านารลี กู ผสมของโครงการพฒั นาดอยตุงฯ ทไี่ ด้รบั การข้นึ ทะเบยี น จากราชสมาคมพฤกษชาตแิ หง่ ประเทศอังกฤษ จ�ำ นวน 8 ชอ่ื The 8 Lady’sthSelipRpoeyar hl Hyborriidcus lftruormalthSoecDieTtDyP(hRaHvSe) obfetehnerUeKg.istered with 140

Paphiopedilum Princess Sangwan Paphiopedilum Sangwan Anniversary 108th (31 ธันวาคม 2547) (29 สงิ หาคม 2551) ลูกผสมระหว่างรองเท้านารีช่องอ่างทอง ท่สี มเด็จย่าเคยเสด็จ ลกู ผสมระหวา่ ง Paphiopedilum charlesworthiix Paphio- พระราชด�ำ เนนิ ขน้ึ ไปทอดพระเนตรทห่ี มเู่ กาะอา่ งทอง กบั รองเทา้ pedilum Rosita ลกั ษณะดอกคลา้ ยรองเทา้ นารกี ลมุ่ คางกบ ให้ นารีดอยตุง มีถ่ินกำ�เนิดอยู่ในพื้นท่ีโครงการพัฒนาดอยตุงฯ ดอกสีชมพู ชมพูเขม้ และแดง ลักษณะใบมีลาย ตั้งช่ือเพื่อร�ำ ลึก ตวั ดอกมสี ขี าวลายบานเยน็ หรอื บานเยน็ เขม้ ทง้ั ดอกทรงดอกกลม ถึงสมเดจ็ ย่าในวาระครบรอบพระชนมายปุ ีที่ 108 สชี มพเู ขม้ ขนาดกะทดั รดั Paphiopedilum Sangwan Anniversary 108th Paphiopedilum Princess Sangwan (29 August 2008) (31 December 2004) This hybrid is the result of crossing Paphiopedilum A hybrid that is the result of crossing Paphiopedilum charlesworthii x Paphiopedilum Rosita . The bloom is godefroyae var. angthong that the Princess Mother similar to the Paph. callosum, and ranges in colour climbed to observe at the Angthong Islands, and from pink, dark pink to red, with mottled leaves. The Paphiopedilum charlesworthii that is endemic to the name was given to mark the 108th anniversary of the DTDP. It has white flowers with dappled with fuchsia all birth of the Princess Mother. over. The round bloom is compact in size. 141

Paphiopedilum Sangwan Celebration 108th Paphiopedilum Doitung Jade (29 สิงหาคม 2551) (29 มิถุนายน 2553) ลกู ผสมระหวา่ งPaphiopedilumcharlesworthiixPaphiope- ลููกผสมระหว่่าง Paphiopedilum Vert x Paphiopedilum dilumHoldeniiลกั ษณะดอกคลา้ ยรองเทา้ นารกี ลมุ่ คางกบใหด้ อก Emerald ให้้ดอกสีีขาวและเขีียว มีีใบลาย อยู่�ในกลุ่่�มลููกผสม สชี มพูชมพเู ขม้ และแดงลกั ษณะใบมลี ายตง้ั ชอ่ื เพื่อร�ำ ลกึ ถงึ สมเดจ็ ยา่ Maudiae ในวาระครบรอบพระชนมายปุ ที ่ี 108 Paphiopedilum Doitung Jade Paphiopedilum Sangwan Celebration 108th (29 June 2010) (29 August 2008) This hybrid is the result of crossing Paphiopedilum This hybrid is the result of crossing Paphiopedilum Vert x Paphiopedilum Emerald , with white and green charlesworthii x Paphiopedilum Holdenii . The bloom is flowers and mottled leaves. It is a Maudiae Type similar to the Paph. callosum, and ranges in colour from hybrid. pink, dark pink to red, with mottled leaves. The name was given to mark the 108th anniversary of the birth of the Princess Mother. 142

Paphiopedilum Doitung Ruby Paphiopedilum Doitung Red (29 มถิ ุนายน 2553) (9 ธันวาคม 2554) ลููกผสมระหว่่าง Paphiopedilum callosum x Paphiope- ลูกู ผสมระหว่า่ ง Paphiopedilum Cosmopolitan x Paphio- dilum Rosita ให้้ดอกสีีชมพููลายน้ำ��ำ ตาล มีีใบลาย อยู่�ในกลุ่่�ม pedilum charlesworthii ให้้ดอกสีีชมพููลายน้ำ��ำ ตาล มีใี บลาย ลููกผสม Maudiae Paphiopedilum Doitung Red Paphiopedilum Doitung Ruby (9 December 2011) (29 June 2010) This hybrid is the result of crossing Paphiopedilum This hybrid is the result of crossing Paphiopedilum Cosmopolitan x Paphiopedilum charlesworthii. It has callosum x Paphiopedilum Rosita, and has pink flowers pink flowers with brown markings and mottled leaves. with brown markings, mottled leaves. It is a Maudiae Type hybrid. 143

Paphiopedilum Doitung Emerald Paphiopedilum Doitung Shan (9 ธันวาคม 2554) (9 ธันวาคม 2554) ลูกผสมระหว่าง Paphiopedilum Vert x Paphiopedilum ลููกผสมเชิิงซ้้อนระหว่่าง Paphiopedilum Montagnard x Maudiae ให้ดอกสีขาวและเขียว มใี บลาย อยใู่ นกลุม่ ลกู ผสม Paphiopedilum philippinense ให้ด้ อกเป็น็ ช่อ่ สีขี าวน้ำ�ำ�ตาล Maudiae เขีียว มีีใบลาย Paphiopedilum Doitung Emerald Paphiopedilum Doitung Shan (9 December 2011) (9 December 2011) This hybrid is the result of crossing Paphiopedilum Vert This hybrid is the result of crossing Paphiopedilum x Paphiopedilum Maudiae, and has white and green Montagnard x Paphiopedilum philippinense, and has flowers, mottled leaves. It is a Maudiae Type hybrid. a multiflower with white, brown and green flowers, and mottled leaves. 144

รองเท้านารีลูกผสมท่ียงั ไม่ไดจ้ ดทะเบยี นต้งั ชือ่ ลูกผสม จ�ำ นวน 7 สายพนั ธ์ุ The 7 Lady’s Slipper hybrids that have not yet been named and registered. Paph. armeniacum x Paph. Kiryu Paph.HsinyingAlexxPaph.Maudiae Paph. Rosita x Paph. sukhakulii Paph.Stoney-OxPaph.primulinum Paph. hirsutissimum x Paph. exul Paph. Doitung Jade x Paph. Hsinying Alex Paph. exul x Paph. wardii 145

146

การปลูกเลยี้ งรองเทา้ นารี LADY’S SLIPPER CULTIVATION 147

148