หากเชียงรายมี "บ้านดำ" เป็นแหล่งท่องเที่ยวและชมงานศิลป์ของศิลปินแห่งชาติรุ่นใหญ่อย่างถวัลย์ ดัชนี ผู้ล่วงลับ
ลำพูนก็มี "หอศิลป์ อุทยานธรรมมะ" ของศิลปินแห่งชาติเลื่่องชื่อรุ่นราวคราวเดียวกันอย่าง "อินสนธิ์ วงศ์สาม" ที่น่าชมไม่แพ้กัน
ก่อนอื่นขอพาไปรู้จักชีวิตที่เต็มไปด้วยสีสันของ "อินสนธิ์ วงศ์สาม"ศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม) พ.ศ.2542 ที่ถือกำเนิดขึ้นเมื่อวันที่ 9 กันยายน 2477 ในเมืองเล็กๆ ที่เงียบสงบแห่งอำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน อินสนธิ์เป็นบุตรของแม่เปา ช่างทอผ้า และเจ้าหนานหมื่น วงศ์สาม บิดาผู้มีเชื้อสายเจ้าเมืองยอง ผู้อพยพย้ายถิ่นหนีสงครามจากแคว้นสิบสองปันนา มณฑลยูนนาน ตอนใต้ของจีน มาอาศัยอยู่ที่นี่เมื่อราวร้อยกว่าปีก่อน เจ้าหนานหมื่นเป็นช่างฝีมือชั้นสูงผู้บุกเบิกสร้างชุมชนคนยองบ้านป่าซาง และได้ถ่ายทอดความรู้เรื่องพุทธศาสนา พุทธศิลป์ และงานฝีมือช่างให้แก่บุตรชาย ไม่ว่าจะเป็นความรู้ด้านงานไม้ การทำทอง การเขียนกระจก ฯลฯ ซึ่งสิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นพื้นฐานในการสร้างสรรค์งานศิลปะของอาจารย์อินสนธิ์ทั้งสิ้น
ชีวิตเมื่อเติบโตในเส้นทางสายศิลปะของเขาก็ไม่ธรรมดา โดยอินสนธิ์ได้เข้าเรียนต่อระดับปริญญาตรีที่คณะจิตรกรรม ประติมากรรมและภาพพิมพ์ ที่มหาวิทยาลัยศิลปากร เป็นลูกศิษย์รุ่นแรกๆ ของอาจารย์ศิลป์ พีระศรี อาจารย์ที่เขาเคารพนับถือยิ่ง และยังเป็นผู้ที่ช่วยหล่อหลอมให้เขามีความรักหลงใหลในศิลปะยิ่งขึ้นไปอีก นอกจากนั้น หลังจากเรียนจบ อ.ศิลป์ ยังเป็นแรงบันดาลใจให้อินสนธิ์ออกเดินทางท่องโลกจากประเทศไทยสู่เมืองฟลอเรนซ์ ประเทศอิตาลี (บ้านเกิดของ อ.ศิลป์) เป็นการเดินทางสุดเท่ด้วยรถสองล้อมอเตอร์ไซค์สกูตเตอร์ Lambretta TV175 Serie II ในปี พ.ศ.2505 หรือเกือบ 60 ปีที่แล้ว
การท่องโลกกว้างด้วยมอเตอร์ไซค์เปิดโลกพาเขาข้ามน้ำข้ามทะเลจากเมืองไทยสู่ปีนัง ข้ามมหาสมุทรสู่อินเดีย ปากีสถาน อัฟกานิสถาน อิหร่าน ตุรกี กรีซ และในที่สุดก็ถึงเมืองฟลอเรนซ์ อิตาลี ใช้เวลาราวหนึ่งปีครึ่ง ระหกระเหินค่ำไหนนอนนั่น ไม่ว่าจะเป็นวัด ในโบสถ์ บนภูเขา กลางทะเลทรายหรือชายป่า โดยผลงานศิลปะมากกว่า 200 ชิ้นที่นำติดตัวไป รวมถึงอุปกรณ์สร้างงานศิลป์ที่เตรียมไปก็ได้ใช้งานตลอดเส้นทางเพื่อสร้างงานศิลปะ จัดแสดงงานและจำหน่ายเพื่อหาเงินเป็นค่าใช้จ่ายระหว่างทาง
การเดินทางจบลงหลังใช้เวลาไปกว่า 1 ปี 6 เดือน ภายหลังเขาได้ย้ายมาเผชิญโชคและเรียนศิลปะเพิ่มเติมในกรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส ก่อนที่โชคชะตาจะพาข้ามมหาสมุทรอีกครั้งมาอยู่อาศัยและทำงานศิลป์ที่ประเทศสหรัฐอเมริกา รวมแล้วเขาใช้เวลากว่า 12 ปี จากบ้านเกิดเมืองนอนไปไกลอีกซีกโลกหนึ่ง อินสนธิ์ได้เก็บเกี่ยวประสบการณ์มากมาย ได้พบความรัก ได้ใช้ชีวิตและถ่ายทอดออกมาเป็นงานศิลป์ ก่อนที่โปรเจ็คต์สุดท้ายคืองานประติมากรรมใต้ทะเลที่ตั้งใจจะเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับมลพิษในทะเลของนิวยอร์ก รวมถึงสร้างเป็นแนวปะการังเทียมเพื่อฟื้นฟูทะเล ไม่ได้รับการสนับสนุนทุนให้ทำต่อ เขารู้สึกผิดหวังและเครียด และทำให้ตัดสินใจกลับบ้านเกิด จบการเดินทางอันยาวนานในต่างแดน
เมื่อกลับสู่บ้านเกิดจังหวัดลำพูนในปี 2517 อินสนธิ์ดำรงชีวิตอย่างเรียบง่ายท่ามกลางธรรมชาติ ยึดอาชีพเกษตรกรเลี้ยงชีพขณะที่ยังสร้างสรรค์ผลงานศิลปะอยู่อย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะงานประติมากรรมแกะสลักไม้ที่เขาเห็นว่ามีตอไม้จำนวนมากที่เหลือทิ้งจากการตัดขายให้กับนายทุนสัมปทานป่า จึงนำมาฟื้นคืนชีวิตอีกครั้งด้วยศิลปะ ซึ่งภายหลังผลงานแกะสลักไม้ของเขาได้รับคำนิยามว่าเป็นงานศิลปะรูปแบบ Organic Form ที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว และถือเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้อินสนธิ์ได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติเป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรม) ประจำปี 2542
เล่าประวัติมาเสียยาวเพื่อให้เราได้รู้จักกับชีวิตที่มีสีสันของศิลปินรุ่นใหญ่ของไทย ก่อนจะพามาชม "หอศิลป์ อุทยานธรรมะ" ที่อยู่ในเนื้อที่ 16 ไร่ ของบ้านป่าซางน้อย อ.ป่าซาง จ.ลำพูน ที่ซึ่งอินสนธิ์ และเวนีเซีย วอล์คกี หรือวนิดา วงศ์สาม ภรรยานักประติมากรชาวอังกฤษ (ปัจจุบันเสียชีวิต) ได้เริ่มการก่อตั้งมูลนิธิอุทยานธรรมมะและสวนมรดกขึ้นตั้งแต่ปี 2520 เพื่อเป็นที่เก็บและแสดงผลงานศิลปะที่สร้างสรรค์มาต่อเนื่องหลายสิบปี โดยเป็นแหล่งเรียนรู้ทางศิลปะ และทางธรรมที่มีส่วนในการสร้างสรรค์ผลงานของเขามาโดยตลอด และได้เปิดให้คนที่สนใจได้เข้ามาเยือนตั้งแต่ปี 2542 เป็นสถานที่ให้ผู้ค้นพบปะแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในงานศิลป์ หรือแม้แต่มาเดินชมท่องเที่ยวพักผ่อนหย่อนใจ จิบกาแฟในบรรยากาศสบายๆ รายล้อมไปด้วยผลงานศิลปะชิ้นเยี่ยมกัน
รูปแบบของหอศิลป์ อุทยานธรรมะนี้ สร้างเป็นอาคารหลายหลังกระจายกันอยู่ในพื้นที่ อาคารแต่ละหลังเก็บผลงานเป็นหมวดหมู่ ไม่ว่าจะเป็นด้านประติมากรรม ภาพพิมพ์ วาดเส้น จิตรกรรม อาทิ บ้านป้าไฮ บ้านไม้สักเก่าแก่ที่รื้อย้ายมาจากในเมือง เป็นหลังที่มีผลงานชิ้นโดดเด่นมากมาย ไม่ว่าจะเป็นงานชิ้นต้นแบบของงานประติมากรรมใต้ทะเลที่อินสนธิ์ออกแบบไว้สมัยอยู่ที่อเมริกา งานแกะสลักไม้ขนาดใหญ่ ผลงานภาพพิมพ์ชิ้นเยี่ยม อีกทั้งงานแกะสลักไม้ของเขายังนำมาทำเป็นผนัง บานประตู หน้าต่างของอาคารหลายๆ หลัง จนอาคารเหล่านี้เป็นมากกว่าสถานที่เก็บผลงาน เพราะถือเป็นงานศิลป์ชิ้นหนึ่งเช่นเดียวกัน
ปัจจุบันอินสนธิ์ วงศ์สาม ในวัย 86 ปีเต็ม ยังคงแข็งแรงและสร้างสรรค์ผลงานศิลปะอย่างต่อเนื่อง กลายเป็นตำนานที่ยังมีชีวิต เป็นศิลปินแห่งชาติคนลำพูน ที่เป็นต้นแบบและแรงบันดาลใจของศิลปินรุ่นเล็กให้สร้างสรรค์ผลงานศิลปะสู่โลกต่อไป
สำหรับผู้ที่อยากจะมาชมผลงานของศิลปินแห่งชาติอินสนธิ์ วงศ์สาม สามารถมาชมได้ที่หอศิลป์ อุทยานธรรมะ อินสนธิ์ วงศ์สาม หอศิลป์ อินสนธิ์ วงศ์สาม ซอยป่าซางงาม 11 (เข้าซอยข้างตลาดป่าซางประมาณ 500 เมตร) บ้านป่าซางน้อย อ.ป่าซาง จ.ลำพูน โดยจะเปิดให้บริการวันพุธ-อาทิตย์ ตั้งเเต่เวลา 09.00-16.00 น. (หยุดทุกวันจันทร์-อังคาร ยกเว้นเป็นวันหยุดนักขัตฤกษ์) สามารถเข้าชมได้ฟรี และยังมีร้านกาแฟในบรรยากาศดีๆ ให้นั่งพักผ่อนกันด้วย โดยหากใครต้องการพูดคุยเรื่องศิลปะ หรือต้องการชมผลงานอย่างครบถ้วน สามารถติดต่อมาก่อนที่โทร.09 2263 6121, 08 1765 3927หรือเฟซบุค : หอศิลป์อินสนธิ์ วงค์สาม - Inson Wongsam Art Gallery
รวมทั้งสามารถสอบถามรายละเอียดเกี่ยวกับที่เที่ยว
ที่กิน ที่พัก ในจังหวัดลำพูนได้ที่ การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย สำนักงานลำปาง (ดูแลลำปาง
ลำพูน) โทร. 0-5422 2214
