“จังหวัดลำพูน” เป็นอีกหนึ่งจังหวัดที่มีประเพณี วัฒนธรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่นที่น่าสนใจและมีเสน่ห์มากๆ อย่างเช่น วัดวาอาราม อาหารการกิน วิถีชีวิตคนพื้นเมือง การแต่งกาย การทอผ้าฝ้าย เป็นต้น ซึ่งเป็นเรื่องน่าเสียดายมาก ที่หลายคนยังไม่เคยได้เข้ามาสัมผัสกับความงามเหล่านี้
ทางการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) โดยกองตลาดภาคเหนือ ภูมิภาคภาคเหนือ จึงได้หยิบยกของดีของจังหวัดลำพูน มาผสานกับความคิดของคนรุ่นใหม่ จนเกิดเป็นโครงการ “การท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์” (Creative Tourism) เน้นให้นักท่องเที่ยวท่าเยือนจังหวดลำพูนได้เข้าไปมีส่วนร่วม (Active participation) และเรียนรู้ประสบการณ์ (Learning experience) ในวิถีชีวิตในชุมชน เพื่อกระตุ้นการท่องเที่ยวและช่วยสร้างความสัมพันธ์ระหว่างชุมชนกับนักท่องเที่ยว อีกทั้งนักท่องเที่ยวมีโอกาสได้แลกเปลี่ยนความคิดสร้างสรรค์และประสบการณ์กับชุมชน เพื่อเป็นการจุดประกายความฝันนำไปสู่การสร้างแรงบันดาลใจต่อไป
ซึ่งกิจกรรมการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ที่จัดขึ้นในจังหวัดลำพูนนั้น เน้นไปในเรื่อง Textile คือ ออกแบบสร้างสรรค์เครื่องแต่งกาย หรือเฟอร์นิเจอร์ เพื่อช่วยพัฒนา ยกระดับ และต่อยอดผลิตภัณฑ์สิ่งทอจากชุมชนต่างๆ ของจังหวัดลำพูน โดยนักออกแบบคนรุ่นใหม่ โดยยังคงไว้ในเรื่องเอกลักษณ์ของชุมชน แต่มีการปรับให้เหมาะสมกับไลฟ์สไตล์ปัจจุบัน ให้นักท่องเที่ยวสามารถนำกลับไปเป็นของใช้ หรือของฝากได้เลย
ในตอนนี้ชุมชนที่เข้าร่วมโครงการนี้และมีความพร้อมที่จะเปิดรับนักท่องเที่ยวเข้ามาทำกิจกรรมแล้วก็คือ “บ้านหนองเงือก” ต.แม่แรง อ.ป่าซาง จ.ลำพูน ที่ขึ้นชื่อว่าเป็นแหล่งเรียนรู้ภูมิปัญญาผ้าทอมือและวัฒนธรรมชาวยอง หรือที่เรียกแบบภาษาถิ่นว่า “จาวยอง” บ้านหนองเงือกนั้น แรกเริ่มเดิมทีเกิดขึ้นจากการอพยพย้ายถิ่นของชาวยอง 5 ครอบครัว จากบ้านม่อน เมืองยอง ประเทศเมียนม่าร์ มาตั้งรกรากอยู่บริเวณบ้านหนองเงือกในปัจจุบัน
โดยในช่วงแรกทางทิศตะวันออกของหมู่บ้านนั้น มีหนองน้ำที่มีน้ำไหลออกมาจากตาน้ำตลอดทั้งปี ชาวบ้านจึงเรียกกันว่า “หนองออกฮู” หรือ “หนองออกรู” ซึ่งเป็นต้นกำเนิดลำน้ำเหมืองกลาง มีตำนานเล่ากันว่าหนองน้ำนี้ มีเงือกตัวหนึ่งตัวเท่าคน มักผุดขึ้นและคอยฉุดวัวของชาวบ้านลงไป ด้วยเหตุนี้จึงเป็นจุดกำเนิดของชื่อ “บ้านบวกเงือก” (บวกแปลว่า หนอง) หรือ "บ้านหนองเงือก" ในปัจจุบัน
ทางบ้านหนองเงือกจะจัดรถรางไว้คอยให้บริการนักท่องเที่ยว ให้นั่งชมรอบๆ หมู่บ้าน และจะพาไปยังบ้านที่มีการเปิดให้เป็นแหล่งเรียนรู้ โดยทาง ททท. ได้หยิบของดีของเด่นของที่บ้านหนองเงือกซึ่งก็คือ “ผ้าฝ้ายทอมือ” ขึ้นมาเป็นหัวใจของ “การท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์” ที่จะให้นักท่องเที่ยวได้เข้ามามีส่วนร่วมในครั้งนี้ เพราะว่าที่นี่นับได้ว่าเป็นแหล่งผลิตผ้าฝ้ายที่ใหญ่ที่สุดในภาคเหนือ โดยมีรูปแบบให้เลือกหลากหลายรูปแบบ ทั้งเครื่องนุ่งห่ม ของใช้ ของประดับตกแต่ง
และจากการที่บ้านหนองเงือกมีความโดดเด่นในเรื่องการทอผ้านั้น ทำให้เกิดเรื่องราวของ “ทอหูกคู่รัก” ที่สามารถทอได้พร้อมกันสองคน เดิมทีเป็นกี่ที่พ่อบ้านและแม่บ้านใช้ทอด้วยกัน และเป็นกุศโลบายของชาวบ้านที่ไม่อยากให้ผู้ชายต้องออกไปทำงานนอกหมู่บ้าน กี่คู่รักสามารถทอเป็นผ้าผืนใหญ่ที่มีหน้ากว้างกว่าผ้าปกติ สามารถประยุกต์เป็นผ้าปูที่นอน และผ้าม่านสำหรับการตกแต่งได้เป็นอย่างดี นอกจากนั้นยังเป็นการแสดงออกของคู่รักที่มีร่วมกันผ่านการทอผ้าได้เป็นอย่างดี
ชาวบ้านยังมีการนำผ้าฝ้ายมาต่อยอดให้เป็นผลิตภัณฑ์น่ารักๆ อย่างเช่น “กระเป๋านกฮูก” ซึ่งเป็นการนำเศษผ้าฝ้ายเหลือใช้ มาประยุกต์ให้เป็นกระเป๋าสะพายข้างขนาดต่างๆ สีสันสวยงาม ที่สำคัญสามารถเลือกสีของคิ้วและจมูกที่ใช้ตกแต่งบนหน้าของนกฮูกได้เองอีกด้วย เหมาะแก่การนำไปเป็นของฝากที่มีชิ้นเดียวในโลกให้คนพิเศษ
นอกจากผ้าฝ้ายทอมือแล้วหนองเงือกยังเป็นแหล่งผลิต “รองเท้าจาวยอง” รองเท้าจากยางในรถยนต์ ที่ช่วยลดสภาวะโลกร้อน สวมใส่ได้ทนทาน กันลื่นได้เป็นอย่างดี แถมยังมีราคาจำหน่ายย่อมเยาเริ่มต้นที่ 70 บาทเท่านั้น ซึ่งนักท่องเที่ยวสามารถออกแบบรูปทรงของรองเท้าได้เองด้วย หรือถ้าใครอยากลองทำก็จะมี “ลุงไพรัช” หรือลุงประพันธ์ นันพนัก ถ่ายทอดวิชาความรู้ที่สั่งสมมากว่า 40 ปีให้กับผู้ที่สนใจอย่างไม่หวงวิชาอีกด้วย
ลุงไพรัชบอกว่า “หากมีความชำนาญแล้วจะใช้เวลาในการทำแต่ละคู่ไม่ถึง 5 นาทีเท่านั้น รองเท้าของที่ร้านยังถูกนำไปใช้เป็นรองเท้าของตัวละครจักรๆ วงศ์ๆ ที่แสดงในตอนเช้าๆ อีกด้วย ตอนนี้ลุงก็ได้คนรุ่นใหม่มาช่วยออกแบบให้มีรูปลักษณ์ที่ทันสมัยมากขึ้น เช่นมีการต่อสายยาวๆ ให้สามารถนำไปผูกรอบน่องเป็นโบว์ได้ ซึ่งแบบนี้เด็กวัยรุ่นชอบมาก”
และยังมีบ้านของพ่อเสย มูลชีพ ที่เป็นแหล่งเรียนรู้เรื่องงานจักสาน ทำโคมไฟ 8 เหลี่ยมและตุง ที่ใช้ห้อยตามหน้าบ้านของคนเหนือ รวมถึงมีงานฝีมือที่ทำจากกะลามะพร้าว เช่น แก้วน้ำกะลามะพร้าว ขันกะลามะพร้าว ให้เลือกซื้อติดไม้ติดมือเป็นของฝากอีกด้วย
ที่บ้านหนองเงือกไม่ได้มีแค่งานฝีมือให้เที่ยวชมกัน แต่ยังมี “พิพิธภัณฑ์ไทยองบ้านหนองเงือก” ที่เป็นแหล่งเรียนรู้ชั้นดี เพราะได้รวบรวมอนุรักษ์ข้อมูลทางประวัติศาสตร์ ศิลปวัฒนธรรม ประเพณี โบราณวัตถุ เครื่องมือเครื่องใช้ในการดําเนินชีวิตของบรรพบุรุษชาวยองในสมัยโบราณ ซึ่งหากได้เข้ามาแล้วจะรู้จักชาวหนองเงือกได้มากยิ่งขึ้น
ภายในพิพิธภัณฑ์ไม่ใหญ่มากนัก จะแบ่งเป็นทั้งหมด 3 ห้อง คือ ห้องโบราณวัตถุสิ่งของเครื่องใช้ ห้องวิถีชีวิตและกระบวนการผลิตผ้าฝ้ายทอมือ และห้องพระศาสนา เปิดให้เข้าชมฟรีทุกวันตั้งแต่เวลา 09.00-17.00 น.
และหากมาที่บ้านหนองเงือกต้องแวะไปสักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์เพื่อความเป็นสิริมงคลที่ "วัดหนองเงือก" วัดประจำชุมชน สร้างขึ้นในปี พ.ศ.2371 โดยมีท่านครูบาปารมีเป็นเจ้าอาวาสรูปแรก บริเวณทางเข้าวัดจะมี "ประตูชัย", "ต้นโพธิ์อายุกว่า 200 ปี" ที่มีลักษณะเป็นพุ่มโค้งรับกัน และ "ประตูขุง" ที่สร้างสมัยครูบาญาณะ 3 สิ่งศักดิ์สิทธิ์ของหมู่บ้านที่รอต้อนรับแขกผู้มาเยือน
ภายในวัดก็มีสถานที่สำคัญอยู่มากมายไม่ว่าจะเป็นโบสถ์, วิหารศิลปะล้านนา, หอธัมม์หรือหอพระไตรปิฎก ที่ภายในด้านบนจะเป็นที่เก็บพระคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา ซึ่งเป็นการจารึกด้วยอักษรธรรมล้านนาลงไปใบลาน ส่วนชั้นล่างนั้นมีจิตกรรมฝาผนังวาดเรื่องราวของพระพุทธเจ้าโปรดสัตว์ ในเมืองมนุษย์ ชั้นฟ้าและเมืองนาค วาดขึ้นในปี พ.ศ.2460 ตรงกันข้ามกับหอธัมม์นั้น เป็นที่ประดิษฐาน “พระธาตุบรรรจุพระแก้วมรกต และพระบรมสารีริกธาตุ 101 องค์” สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ.2467
นอกจากนี้ในบริเวณบ้านหนองเงือกเองยังมีโฮมเสตย์อีกหลายแห่งไว้คอยให้บริการนักท่องเที่ยว ให้ได้ลิ้มลองรสมือชาวบ้านแท้ๆ ที่มีความอร่อยแปลกใหม่ แบบที่ไม่เคยได้ลิ้มลองที่ไหนอีกด้วย การมาเที่ยวที่บ้านหนองเงือกรับรองได้ว่าสนุกครบรส แถมยังได้รับประสบการณ์ความรู้ดีๆ มากมายแน่นอน!
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
สามารถสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ เทศบาลตำบลแม่แรง อ.ป่าซาง จ.ลำพูน โทร. 0-5355-6732 และ 0-5355-6733 หรือที่การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) สำนักงานลำปาง (พื้นที่รับผิดชอบ ลำปาง ลำพูน) โทร. 0-5422-2214
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
สามารถส่งข้อมูลข่าวสารด้านการท่องเที่ยว-อาหารมาได้ที่ กอง บก.ข่าวท่องเที่ยว แฟกซ์ 0-2629-4467 อีเมล์ travel_astvmgr@hotmail.com
