ณ ใจกลางเมืองสามหมอกซึ่งเป็นเมืองชายแดนพื้นที่รอยต่อกับประเทศพม่า และแน่นอนว่าศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่นของคนในแถบนี้ก็ต้องได้รับอิทธิพลจากพม่า มาไม่มากก็น้อย สิ่งที่สังเกตุได้ชัดเจนที่สุดเห็นจะเป็นเป็นสถาปัตยกรรมอันงดงามตามวัดวา อารามต่างๆ ทั้งโบสถ์ เจดีย์ วิหารที่โดดเด่นด้วยศิลปะแบบไทยใหญ่และพม่าผสมผสานกันดังเช่น “วัดจองคำ” และ “วัดจองกลาง” สองวัดสำคัญคู่เมืองแม่ฮ่องสอน ซึ่งตั้งอยู่ในรั้วเดียวกัน คล้ายกับเป็นฝาแฝดกันก็ไม่ปาน

เราเริ่มกันที่ “วัดจองคำ” ซึ่งถ้าจะนับก็คงเป็นวัดผู้พี่ เพราะสร้างขึ้นเป็นแห่งแรกของจังหวัดแม่ฮ่องสอน เมื่อราวพ.ศ. 2370 โดยพญาสิงหนาทราชา เจ้าเมืองแม่ฮ่องสอน และเจ้าแม่นางมะเมียะ จะเป็นพระอารามหลวง ส่วนที่มาของชื่อ “วัดจองคำ” นั้นมาจากเสาวัดประดับด้วยทองคำเปลวจนเหลืองอร่ามไปทั้งต้น โดดเด่นด้วยหลังคาวัดรูปทรงปราสาท 9 ชั้น ที่เชื่อกันว่าเป็นของสูง และผู้ที่ประทับอยู่ในปราสาทควรเป็นกษัตริย์หรือตัวแทนพระพุทธศาสนา ซึ่งภายในวิหารแห่งนี้ประดิษฐานหลวงพ่อโตสร้างขึ้นโดยช่างฝีมือชาวพม่า รวมถึงพระศรีศากยมุนีจำลองจากวิหารวัดสุทัศน์ที่ชาวบ้านในพื้นที่ต่างก็ให้ ความเคารพศรัทธามาก นอกจากนี้บริเวณวัดจองคำยังมี “เจดีย์” หรือที่ชาวไทยใหญ่เรียกกันว่า “กองมู” โดยช่างฝีมือชาวไทยใหญ่รูปทรงจุฬามณี ภายในบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ แค่บริเวณวัดในช่วงแรกที่เราได้ย่างก้าวเข้าไป ก็ทำให้สัมผัสได้ถึงความงดงามของศิลปะแบบไทยใหญ่แล้ว

เดินชมความสวยงามของกองมูและวิหารกันเพลินๆ ก็เข้ามาในเขตของ “วัดจองกลาง” แบบไม่รู้ตัว ก็อย่างที่บอกไปแล้วในตอนต้นว่า 2 วัดนี้ตั้งอยู่ในรั้วเดียวกัน เท่าที่สังเกตุได้ก็คงจะมีเพียงแนวต้นไม้เล็กๆ เท่านั้นที่พอจะทำให้เราพอแยกได้ว่ายืนอยู่ในเขตวัดไหนแล้ว แต่เรื่องนี้ไม่ใช่ประเด็นสำคัญอะไร เพราะสิ่งที่น่าสนใจกว่าก็คือ ตุ๊กตาไม้แกะสลักของช่างชาวพม่าตามเรื่องราวในพระเวสสันดรชาดก ซึ่งตุ๊กตาทั้งหมดนี้ถูกนำมาจากประเทศพม่าตั้งแต่พ.ศ.2400 รวมถึงภาพประวัติของเจ้าชายสิทธัตถะ และภาพวิถีชีวิตของผู้คนในอดีต ซึ่งทั้งหมดนี้จัดแสดงไว้ภายใน “พิพิธภัณฑ์จัดแสดงตุ๊กตาไม้” บริเวณศาลาการเปรียญของวัดจองกลาง นอกจากนี้บนศาลาการเปรียญยังประดิษฐาน “พระเจ้าอินทร์สาน” หรือ “พระไม้ไผ่สาน” ขนาดหน้าตักกว้าง 2 เมตร สูง 2.5 เมตร ซึ่งบนยอดพระเกศบรรจุพระบรมสารีริกธาตุไว้ด้วย สำหรับที่มาของวัดจองกลางนั้น เดิมที่พื้นที่บริเวณนี้เป็นศาลาเพื่อให้บุคคลทั่วไปใช้พักจำศีลสำหรับวัด จองใหม่ซึ่งในอดีตตั้งอยู่ติดกัน ต่อมาจึงได้สร้างเป็นศาลาการเปรียญหลังปัจจุบันแทนหลังเก่า เพื่อถวายแด่พระภิกษุชาวพม่าที่มาพักค้างคืนครั้งงานศพเจ้าอาวาสวัดจองใหม่ จากแรงศรัทธาของชาวบ้านที่มีต่อพระภิกษุที่เดินทางมาในครั้งนั้น จึงได้นิมนต์ขอให้อยู่จำวัดต่อ โดยใช้พื้นที่บริเวณนี้สร้างเป็นวัดขึ้นมาอีกแห่ง ซึ่งตั้งอยู่ตรงกลางระหว่างวัดจองคำ กับวัดจองใหม่พอดี จึงให้ชื่อวัดว่า “วัดจองกลาง” จนปัจจุบัน

หลังจากแวะเที่ยวชม และสักการะขอพรจากหลวงพ่อโต พระศากยมุนีจำลอง พระพุทธสิหิงค์จำลอง พระเจ้าอินทร์สาน รวมถึงพระอุปคุต และสิ่งศักดิ์สิทธิ์อื่นๆ จนทั่วทั้ง 2 วัดแล้ว ถ้าใครยังพอมีเวลาเหลือก็สามารถเดินเล่นรับลมเย็นๆ ริมหนองจองคำก็ยังได้ หรือถ้าหากมาเที่ยวในช่วงฤดูหนาว ถนนบริเวณด้านหน้าวัดยังเต็มไปด้วยแผงลอย แบกะดินตลอดสองข้างทาง ซึ่งถูกจัดเป็นถนนคนเดินแห่งเมืองแม่ฮ่องสอนนั่นเอง

- วัดจองคำ และวัดจองกลาง เป็นวัดคู่บ้านคู่เมืองแม่ฮ่องสอน ซึ่งตั้งอยู่ใจกลางเมืองบริเวณสวนสาธารณะหนองจองคำ

- ถนนบริเวณด้านหน้าวัดจะถูกจัดเป็นถนนคนเดินแม่ฮ่องสอน ในช่องฤดูหนาวของทุกปี

- สถาปัตยกรรมของวัดทั้งสอง จะเป็นแบบไทยใหญ่ผสมกับศิลปะแบบพม่า ซึ่งได้รับอิทธิพลมาจากแถบมัณฑะเลย์

- พระเจ้าอินทร์สาน จัดสร้างขึ้นเพื่อเฉลิมฉลองปีพุทธชยันตี 2,600 ปี ซึ่งใช้เวลาในการจัดสร้างเพียงเดือนครึ่งเท่านั้น

ที่อยู่ : ถนนชำนาญสถิต ตำบลจองคำ อำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน จังหวัดแม่ฮ่องสอน

GPS : 19.298165, 97.967809

เบอร์ติดต่อ : 0 5361 1752

เวลาทำการ : 6.00-18.00 น. (ในช่วงเทศกาลวัดจะเปิดให้เข้าชมได้ถึง 21.00 น.) / พิพิธภัณฑ์ตุ๊กตาไม้แกะสลักเปิดให้เข้าชม 8.00-18.00 น.

ค่าธรรมเนียม : ไม่มีค่าธรรมเนียม

ช่วงเวลาแนะนำ : ตลอดทั้งปี

ไฮไลท์ : พระเจ้าอินทร์สาน ซึ่งสานจากไม้ไผ่ทั้งองค์ ซึ่งมีหน้าตักกว้างถึง 2 เมตร รวมถึงตุ๊กตาไม้แกะสลักฝีมือช่างพม่า และภาพถ่ายวิถีชีวิตในอดีตที่จัดแสดงอยู่ในพิพิธภัณฑ์ นอกจากนี้สถาปัตยกรรมต่างๆ ภายในวัดทั้งสองยังมีความงดงามของการผสมผสานศิลปะแบบไทยใหญ่และพม่าเข้าด้วย กันอย่างลงตัว

กิจกรรม : สักการะขอพรจากพระพุทธรูปต่างๆ ภายในวัด และเที่ยวชมของโบราณในพิพิธภัณฑ์ รวมถึงสถาปัตยกรรมอันสวยงาม

วัดจองกลางและวัดจองคำ ตั้งอยู่กลางเมืองแม่ฮ่องสอน ริมสวนสาธารณะหนองจองคำ ซึ่งห่างจากถนนขุนลุมประพาสประมาณ 100 เมตร สามารถสังเกตุเห็นได้ง่าย