คำ�นำ�

นายธีรภัทร ประยูรสิทธิ

อธิบดีกรมป่าไม้

ความหลากหลายทางชีวภาพมีความส าคัญอย่างยิ่ง เกี่ยวข้องกับการด ารงชีวิตของมนุษย์

โดยเป็นปัจจัยพื้นฐานอันส าคัญไม่ว่าจะเป็นด้านอาหาร ยารักษาโรค ที่อยู่อาศัย เครื่องนุ่งห่ม ท าให้

มนุษย์มีชีวิตอยู่ได้อย่างผาสุกมากขึ้นเป็นล าดับ แต่ปัจจุบันการเพิ่มขึ้นของประชากรมนุษย์

เป็นผลให้มีความต้องการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรความหลากหลายทางชีวภาพที่อยู่ในระบบ

นิเวศต่างๆ ซึ่งท าให้ทรัพยากรธรรมชาติเหล่านั้นลดลง และบางชนิดพันธุ์ได้สูญหายไปโดยเฉพาะ

....ระบบนิเวศป่าไม้

การลดลงของพื้นที่ป่าไม้ไม่เพียงแต่พื้นที่ป่าที่หายไปเท่านั้น ความหลากหลายของพืช

สัตว์ และจุลินทรีย์ก็หายไปด้วยเช่นกัน ท าให้เราสูญเสียปัจจัยส าคัญของการด ารงชีวิต สูญเสีย

แหล่งทรัพยากรพันธุกรรมและโอกาสที่จะน ามาใช้ประโยชน์ในด้านต่างๆ ต่อไป สูญเสียแหล่ง

ดูดซับคาร์บอนไดออกไซด์ที่ช่วยลดโลกร้อน แหล่งอากาศบริสุทธิ์(ออกซิเจน) แหล่งดูดซับน้ าและ

แหล่งผลิตน้ า แหล่งที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิต และอื่นๆ

ในปี พ.ศ. 2557 กรมป่าไม้ได้ก าหนดเป้าหมายและด าเนินการในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ

ป่าล าน้ าน่านฝั่งขวา อ าเภอท่าปลา จังหวัดอุตรดิตถ์ ซึ่งอดีตเป็นพื้นที่ป่าที่ได้รับสัมปทานท าไม้

มาก่อน และมีผลการด าเนินงานเป็นที่ชื่นชมและน่าพอใจ ดังนั้นกรมป่าไม้จึงได้จัดท าหนังสือ

“ป่าล้าน ้าน่านฝั่งขวา ความหลากหลายทางชีวภาพของผืนป่าหลังสัมปทานท้าไม้” ขึ้น ที่มีทั้ง

เนื้อหาข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพทั้ง พืช สัตว์ แมลง เห็ดรา ไลเคนและภูมิปัญญาท้องถิ่น

ข้อมูลการเปลี่ยนแปลงของสังคมป่า การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพของพรรณพืชและ

สัตว์ป่า การสูญเสียปริมาณการกักเก็บน้ า การสูญเสียปริมาณและมูลค่าการกักเก็บ

คาร์บอนไดออกไซด์ของเนื้อไม้ เพื่อเผยแพร่ข้อมูลให้กับหน่วยงานต่างๆ ทั้งภาครัฐและ

ภาคเอกชน ชุมชน และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ได้น าไปใช้ประโยชน์ต่อไป

จากความสำคัญดังกล่าว กรมป่าไม้ซึ่งดูแลและรักษาป่าไม้ของประเทศได้มอบหมายให้

กลุ่มงานความหลากหลายทางชีวภาพด้านป่าไม้สำ นักวิจัยและพัฒนาการป่าไม้จัดทำฐานข้อมูล

ความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าไม้เพื่อใช้เป็นข้อมูลของฐานทรัพยากรป่าไม้ที่มีคุณค่า

และความสำคัญเกี่ยวข้องกับการดำ รงชีวิต เพื่อใช้ในการวิเคราะห์วางแผน วิจัยต่อยอดในเชิงลึก

ในด้านต่างๆ ได้แก่อุตสาหกรรม เกษตรกรรม การแพทย์และสิ่งแวดล้อม เป็นต้น

CONTENTSป่

า

ลำ

น้ำน่

านฝั่งขว

า

คว

ามหล

ากหล

ายท

างชีวภ

าพของผืนป่

าหลังสัมปท

านทำไม้

บอกกล่

าวเล่

าคว

า

ม

ป่

าสงวนแห่งช

าติป่

า

ลำ

น้ำน่

านฝั่งขว

า

คว

ามหล

ากหล

ายท

างชีวภ

าพของผืนป่

าหลังสัมปท

านทำไม้

คว

ามหล

ากหล

ายท

างชีวภ

าพที่สูญห

ายไปจ

ากอดีต

คว

ามหล

ากหล

ายท

างชีวภ

าพในปัจจุบัน

คว

ามหล

ากหล

ายท

างชีวภ

าพด้

านพืช

คว

ามหล

ากหล

ายท

างชีวภ

าพด้

านสัตว์

คว

ามหล

ากหล

ายท

างชีวภ

าพด้

านแมลง

คว

ามหล

ากหล

ายท

างชีวภ

าพด้

านเห็ดร

า

คว

ามหล

ากหล

ายท

างชีวภ

าพด้

านไลเคน

ภูมิปัญญ

าท้องถิ่นต้นทุนของแผ่นดิน

เรื่องเล่

า

จ

ากพื้นที่

เอกส

ารอ้

างอิง

ดัชนีชื่อไทย

ดัชนีชื่อวิทย

า

ศ

าสตร์

คณะทำ

ง

า

น

12

10

14

20

25

131

235

337

387

437

463

475

480

484

489

25 131 235

337 387 437

ดร.สุรางค์ เธียรหิรัญ

หัวหน้ากิจกรรมอนุรักษ์และพัฒนาด้าน

ความหลากหลายทางชีวภาพ

บอกกล่าว เล่าความ

หนังสือเล่มนี้เป็นหนังสือเล่มที่43

ที่ทางทีมงานตั้งใจท�ำเพื่อสื่อให้เห็นคุณค่า

ของความหลากหลายทางชีวภาพ ความรู้

ภูมิปัญญาท้องถิ่น ชุมชนอยู ่คู ่กับป ่าและ

ผืนป ่าที่ทุกคนต้องช ่วยกันดูแลและใช้

ประโยชน์ร่วมกัน

...............

ผืนป่าเป็นของทุกคนค่ะ

สวัสดีค่ะ ทุกๆท่าน กลุ่มงานความหลาก

หลายทางชีวภาพด้านป่าไม้ยังคงเสนอเรื่องราวดีๆ

ข้อมูลดีๆ น ่าสนใจเกี่ยวกับการท�ำงานด้านความ

หลากหลายทางชีวภาพ ภายใต้กิจกรรม อนุรักษ์

และพัฒนาด้านความหลากหลายทางชีวภาพ

ในปีนี้“2557” เราได้ไปท�ำงานที่ป่าสงวนแห่งชาติ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา อ�ำเภอท่าปลา จังหวัดอุตรดิตถ์

ร ่วมกับชุมชนบ้านห้วยเจริญ ชุมชนบ้านน�้ำต๊ะ

เจ้าหน้าที่ป้องรักษาป่าที่อต.1(ท่าปลา)และโรงเรียน

เจริญราษฎร์อุปถัมภ์

ผืนป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวาเคยได้รับสัมปทาน

ท�ำไม้สัก ก ่อนการประกาศจัดตั้งเป็นป ่าสงวน

แห่งชาติป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา ตั้งแต่ปี2515 และ

หยุดการท�ำไม้ในปี2532 ซึ่งเป็นปีประกาศยกเลิก

การให้สัมปทานท�ำไม้ทั่วประเทศไทย ต้นไม้ใหญ่

ที่ถูกตัดออกไปยังให้เห็นตอไม้อยู่บ้าง เช่น ไม้สัก

ไม้ยาง ไม้มะค่าโมง ซึ่งตอเหล่านี้มีขนาดใหญ่มาก

แสดงให้เห็นว่าในอดีตป่าผืนนี้เป็นป่าที่สมบูรณ์มาก

ดังนั้น จึงเป็นที่มาของหนังสือเล่มนี้“ป่าล�ำน�้ำน่าน

ฝั่งขวา ความหลากหลายทางชีวภาพของผืนป่า

หลังสัมปทานท�ำไม้”

ภายในหนังสือเล่มนี้ มีเนื้อหาเรื่องราวดีๆ

ของพื้นที่ป่าที่ได้รับสัมปทานไปแล้วว่าเป็นอย่างไร

เราสูญเสียอะไรและควรพื้นฟูป่าอย่างไรความหลาก

หลายทางชีวภาพในปัจจุบันเป็นอย่างไร

1

2 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ป่าสงวนแห่งชาติป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา 3

ความเป็นมา

2515 - 2536 2541 - 2551

2556

ปี 2515 ป่าผืนนี้ องค์การอุตสาหกรรม

ป่าไม้ ได้รับท�ำสัมปทานท�ำไม้สัก ตั้งแต่วันที่

30 มีนาคม 2515 ถึงวันที่ 31 พฤษภาคม

2545 โดยใช้ชื่อป่าผืนนี้ว่า “ป่าโครงการ

ล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา”

ปี 2541 ประกาศพื้นที่ตอนบนบางส่วน

เป็นอุทยานแห่งชาติป่าล�ำน�้ำน่าน

เมื่อวันที่ 30 กันยายน 2541

ปี 2543 ประกาศให้พื้นที่ตอนบนด้าน

ทิศตะวันตกเป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า

ล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา เมื่อวันที่ 11 ตุลาคม

2543

ปี 2551 ป่าสงวนแห่งชาติป่าล�ำน�้ำน่าน

ฝั่งขวา มีเนื้อที่ 176,169.45 ไร่ แบ่งพื้นที่

ออกเป็น 2 โซน คือโซนที่ 1 เรียกว่าโซน

ป่าผาเลือด (ต�ำบลผาเลือด ต�ำบลร่วมจิต

ต�ำบลท่าปลา ต�ำบลหาดล้า)

มีเนื้อที่ 51,093.66 ไร่ และโซนที่ 2

เรียกว่า โซนป่าน�้ำหมัน (ต�ำบลน�้ำหมัน

ต�ำบลนางพญา ต�ำบลจริม ต�ำบลขุนฝาง)

มีเนื้อที่ 125,075.78 ไร่

ปี 2556 ป่าสงวนแห่งชาติป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา มีเนื้อที่ 122,598.57 ไร่ มีพื้นที่ป่าลดลง

จากปี 2551 จ�ำนวน 53,570.88 ไร่ แบ่งเป็น

โซนป่าผาเลือด มีเนื้อที่ 42,777.68 ไร่ ลดลง 8,315.98 ไร่ คิดเป็น 16.28 %

โซนป่าน�้ำหมัน มีเนื้อที่ 79,820.88 ไร่ ลดลง 45,254.9 ไร่ คิดเป็น 36.18 %

ปี 2522ได้มีการประกาศกฎกระทรวง

ฉบับที่ 862 ออกตามความในพระราชบัญญัติ

ป่าสงวนแห่งชาติ พ.ศ. 2507 ประกาศจัดตั้ง

ป่าสงวนแห่งชาติป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา ตั้งอยู่ที่

ต�ำบลบ้านนาขาม ต�ำบลผาจุก อ�ำเภอเมือง

จังหวัดอุตรดิตถ์ และต�ำบลน�้ำหมัน ต�ำบล

ท่าปลา ต�ำบลนางพญา ต�ำบลจริม ต�ำบล

หาดล้า ต�ำบลผาเลือด อ�ำเภอท่าปลา จังหวัด

อุตรดิตถ์ มีเนื้อที่ ประมาณ 361,875 ไร่

ปี 2532ได้มีประกาศยกเลิกสัมปทาน

ท�ำไม้สัก โครงการป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ปี 2536 มอบพื้นที่ป่าเสื่อมโทรมบางส่วน

ให้กับส�ำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อการ

เกษตรกรรม

4 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา 5

ขอบเขตจังหวัดอุตรดิตถ์

ป่าล�ำน�้ำน่าน

ฝั่งขวา

6 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

โซนที่ 1

แผนที่ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

โซนที่ 2

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา 7

Zone 1

Zone 2

อ�ำเภอท่าปลา จังหวัดอุตรดิตถ์

โซนที่ 1

พื้นที่ที่ไม่มีสภาพเป็นป่าแล้ว

ขอบเขตป่าสงวน ปี 2551

พื้นที่ป่า ปี 2556

8 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ทีมส�ำรวจโซนป่าผาเลือด

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา 9

ทีมส�ำรวจโซนป่าน�้ำหมัน

10 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ความหลากหลายทางชีวภาพของผืนป่าหลัง

สัมปทานท�ำไม้

ปี 2557......กรมป่าไม้ ได้ส�ำรวจความหลากหลาย

ทางชีวภาพของพื้นที่ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา จังหวัด

อุตรดิตถ์ ซึ่งในอดีตปี 2515-2532 เป็นพื้นที่สัมปทาน

ท�ำไม้สัก ตั้งแต่นั้นมาป่าผืนนี้มีการเปลี่ยนแปลง

จ�ำนวนพื้นที่ป่าลดลง พื้นที่บางส่วนเป็นพื้นที่ส่วนหนึ่ง

ของอุทยานแห่งชาติล�ำน�้ำน่าน พื้นที่อยู่อาศัยของ

ชุมชน และพื้นที่เกษตรกรรม

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา 11

โซนป่าน�้ำหมัน ชาวบ้าน

อาสาที่อยู่บ้านน�้ำต๊ะ ซึ่งเป็นหมู่บ้านที่อยู่

รอบผืนป่านี้ บอกกับพวกเราว่ายังมีป่าดิบ

เขาบนยอดเขาอยู่ แต่เมื่อทางทีมงานเดิน

ไปในพื้นที่นั้น ที่ความสูง 800 เมตร จาก

ระดับน�้ำทะเล เราก็ยังไม่พบป่าดิบเขาเลย

อย่างไรก็ตามในการส�ำรวจครั้งนี้เราพบ

ค้อ ( Livistona speciosa Kurz) 5 ต้น

ขางขาว (Xanthophllum virens

Roxb.) 2 ต้น และจ�ำปีป่า (Magnolia

baillonii Pierre) 3 ต้น ซึ่งเป็นพันธุ์พืชที่

พบได้ในป่าดิบเขา ดังนั้นการพบพืชกลุ่มนี้

จึงน่าจะเป็นตัวบ่งชี้ว่าพื้นที่ป่าบริเวณนี้

เป็นป่าดิบเขามาก่อน สอดคล้องกับข้อมูล

การแปลตีความภาพถ่ายทางอากาศปี

2543 ของกรมป่าไม้ ที่แสดงให้เห็นว่า

บริเวณนี้เป็นป่าดิบเขา เนื่องจากพื้นที่นี้ได้

ท�ำสัมปทานไม้สัก จึงท�ำให้ต้นไม้ใหญ่

หลายชนิดถูกตัดออกไปด้วย เมื่อต้นไม้

ใหญ่หายไป พื้นที่นี้จึงมีความชื้นน้อยลง

อุณหภูมิสูงขึ้น สภาพป่าจึงมีการ

เปลี่ยนแปลงจากป่าดิบเขา เป็นป่า

เบญจพรรณ ดังนั้นในปี 2557 พื้นที่ป่า

โซนน�้ำหมัน เราจึงพบแต่สังคมพืชป่า

เบญจพรรณ เท่านั้น ประกอบกับชาวบ้าน

เข้าใช้พื้นที่ปลูกกล้วยเป็นจ�ำนวนมาก จึง

เป็นการยากที่ระบบนิเวศป่าเดิมจะคืนมา

สังคมป่าเปลี่ยนไป

ค้อ

จ�ำปีป่า

ขางขาว

12 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

การฟื้นฟูป่า

หลังจากยกเลิกสัมปทานไม้สัก ในปี

2532 และในปี 2549 ได้เกิดอุทกภัย

ดินถล่มในพื้นที่หมู่บ้านน�้ำต๊ะและหมู่บ้าน

น�้ำลี ต่อมาได้มีการฟื้นฟูป่าจากหลาย

หน่วยงาน มีการปลูกป่าไม้สักเป็นจ�ำนวน

มาก ซึ่งเป็นพืชเชิงเดี่ยว จึงท�ำให้ระบบ

นิเวศป่าเดิมเปลี่ยนไป ประกอบกับชุมชน

เข้าไปท�ำไร่กล้วยและปลูกยางพาราใน

พื้นที่เป็นจ�ำนวนมาก

ดังนั้นในการฟื้นฟูป่าในพื้นที่ป่าหลัง

สัมปทานท�ำไม้ พื้นที่ป่าที่เกิดอุทกภัย

พื้นที่ป่าที่ถูกบุกรุกแผ้วถาง หรือพื้นที่ป่า

เสื่อมโทรม ไม่ควรน�ำพืชเชิงเดี่ยวเข้ามา

ปลูกทดแทน หรือปลูกเป็นสวนป่า โดย

เฉพาะพื้นที่ที่เป็นภูเขาและเป็นแหล่งต้นน�้ำ

ซึ่งจะท�ำให้ความหลากหลายทางชีวภาพ

ของสังคมพืชป่าดั้งเดิมหายไป ควรน�ำ

ชนิดพันธุ์พืชที่มีอยู่เดิมในพื้นที่เข้าไปปลูก

เสริมในป่า เพื่อให้ระบบนิเวศป่าคืนมา

เหมือนเดิม ซึ่งจะเป็นการฟื้นฟูป่าที่แท้จริง

และเป็นการอนุรักษ์ความหลากหลายทาง

ชีวภาพ ลดการสูญเสีย และเพิ่มโอกาส

ในการน�ำทรัพยากรความหลากหลายของ

พันธุกรรมในพื้นที่มาใช้ประโยชน์ใน

อนาคต

จากข้อมูลนี้ กรมป่าไม้เห็นความส�ำคัญที่

จะต้องฟื้นฟูป่าเดิมให้กลับคืนมาเพื่อเป็น

พื้นที่ต้นน�้ำที่ผลิตน�้ำ เป็นพื้นที่เก็บกักน�้ำเพื่อ

อุปโภค บริโภคของทุกคน โดยให้หน่วยงาน

ในพื้นที่ น�ำข้อมูลชนิดพันธุ์พืชดั้งเดิมเข้าไป

ปลูกทดแทนและเสริมในพื้นที่ นี่เป็น

ตัวอย่างหนึ่งของการน�ำข้อมูลความหลาก

หลายทางชีวภาพมาใช้บริหารจัดการฟื้นฟู

พื้นที่ป่า

เมื่อป่าคืนสภาพกลับมาเหมือนเดิม ความ

หลากหลายของพรรณพืช สัตว์ แมลง

เห็ดรา ไลเคน จุลินทรีย์ในดิน ก็จะมีมากขึ้น

ท�ำให้ในอนาคต เรามีโอกาสเห็นป่าดั้งเดิม

ในอดีต ที่จะใช้ประโยชน์จากทรัพยากรเหล่า

นี้ต่อการด�ำรงชีวิตของเรา ไม่ว่าจะเป็นแหล่ง

น�้ำ อาหาร ยารักษาโรค เครื่องนุ่งห่ม เครื่อง

ใช้ไม้สอย อากาศบริสุทธิ์ และอื่นๆ อีก

มากมาย ลดความเสียหายจากภัยพิบัติ

น�้ำท่วม ดินถล่ม เหมือนที่เคยเกิดขึ้น ในพื้นที่

นี้มาก่อน ดังนั้นจึงเป็นการฟื้นฟูป่าอย่าง

แท้จริง และรักษาป่าเดิมได้อย่างยั่งยืน

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา 13

โซนป่าน�้ำหมันปัจจุบันยังคงเป็นแหล่งต้นน�้ำที่ส�ำคัญ โดยยังคงมีตาน�้ำ

ในป่า เรียกว่าน�้ำซับ ซึ่งกว้างประมาณ 2 เมตรไหลซึมขึ้นมาจากพื้นดิน

ตลอดเวลา และไหลลงสู่ล�ำห้วยน�้ำต๊ะ ล�ำห้วยน�้ำรี และลงสู่เขื่อนสิริกิติ์

แหล่งต้นน�้ำ

ดังนั้น...ถ้าผืนป่านี้กลับมา

อุดมสมบูรณ์เป็นป่าดังเดิม

เหมือนในอดีตก่อนสัมปทานท�ำ

ไม้ เราคงมีป่าที่สามารถเก็บกัก

น�้ำที่ส�ำคัญและช่วยแก้ไขปัญหา

น�้ำท่วม น�้ำแล้ง ได้อย่างยั่งยืน

น�้ำซับ

14 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ความหลากหลายทางชีวภาพ

...ของพรรณพืชที่สูญหายไปจากอดีต

ข้อมูลสภาพป่าสงวนแห่งชาติป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา อ�ำเภอท่าปลา

จังหวัดอุตรดิตถ์ จากการแปลภาพถ่ายดาวเทียม ปี พ.ศ. 2556 ป่าล�ำน�้ำน่าน

ฝั่งขวามีพื้นที่หายไปจากปี 2551 จ�ำนวน 53,570.88 ไร่ แบ่งเป็นโซน

ป่าผาเลือด เนื้อที่ 8,315.98 ไร่ และโซนป่าน�้ำหมัน เนื้อที่ 45,254.90 ไร่

เราสามารถหาการสูญเสียของพรรณพืชที่หายไปได้ โดยเปรียบเทียบชนิด

ป่าที่หายไปจากข้อมูลการวางแปลงตัวอย่างส�ำรวจสังคมพืช ดังนี้

พรรณพืช

แบ่งตาม

การใช้ประโยชน์

พรรณไม้ที่หายไป

(ต้น)

เต็งรัง เบญจพรรณ

พืชสมุนไพร 313,235 127,943

พืชอาหาร 155,232 381,481

ที่อยู่อาศัย 1,388,769 46,952

เครื่องใช้สอย 651,418 188,980

ไม้ดอกไม้ประดับ 224,531 64,558

พืชอื่นๆ 188,496 230,062

โซนป่าผาเลือด

พรรณพืช

แบ่งตาม

การใช้ประโยชน์

พรรณไม้ที่หายไป

(ต้น)

เบญจพรรณ

พืชสมุนไพร 1,644,261

พืชอาหาร 4,902,614

ที่อยู่อาศัย 603,399

เครื่องใช้สอย 2,428,680

ไม้ดอกไม้ประดับ 829,673

พืชอื่นๆ 2,956,653

โซนป่าน�้ำหมัน

ชนิดป่าที่หายไปในพื้นที่ 8,315.98 ไร่ ชนิดป่าที่หายไปในพื้นที่ 45,254.90 ไร่

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา 15

ชนิดป่าที่หาย

ไปในพื้นที่

8,315.98 ไร่

จ�ำนวน

พรรณไม้

ที่หายไป

(ล้านต้น)

ปริมาณการกัก

เก็บน�้ำ (ล้าน

ลูกบาศก์เมตร)

ปริมาณการกักเก็บ

คาร์บอนไดออกไซด์

ของเนื้อไม้ (ตัน)

มูลค่าของการกักเก็บ

คาร์บอนไดออกไซด์

ของเนื้อไม้

(ล้านบาท)

เต็งรัง 2.92 1.92 48,703.92 38.65

เบญจพรรณ 1.04 3.48 100,484.77 79.73

การสูญเสียความสามารถในการกักเก็บน�้ำ

ชนิดป่าที่หาย

ไปในพื้นที่

45,254.90

ไร่

จ�ำนวน

พรรณไม้

ที่หายไป

(ล้านต้น)

ปริมาณการกัก

เก็บน�้ำ (ล้าน

ลูกบาศก์เมตร)

ปริมาณการกักเก็บ

คาร์บอนไดออกไซด์

ของเนื้อไม้ (ตัน)

มูลค่าของการกักเก็บ

คาร์บอนไดออกไซด์

ของเนื้อไม้

(ล้านบาท)

เบญจพรรณ 13.37 18.91 440,601.69 349.62

จ�ำนวนพรรณพืชที่หายไปโดยใช้ข้อมูลการวางแปลงส�ำรวจพรรณพืชในชนิดป่าต่างๆ

ข้อมูลการกักเก็บน�้ำของพื้นที่ป่าแต่ละชนิดป่า

ที่มา ส่วนวิจัยต้นน�้ำ ส�ำนักอนุรักษ์และจัดการต้นน�้ำ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์

พืช (http://www.dnp.go.th/watershed/waterholding/waterholding.htm#table)

ในการค�ำนวณมูลค่าของการกักเก็บคาร์บอนไดออกไซด์ของเนื้อไม้ ใช้ราคา 793.5 บาท/ตัน

ที่มา : งานวิจัยเรื่อง แบบจ�ำลองเพื่อประเมินมูลค่าป่าต้นน�้ำ ของ ดร.พงษ์ศักดิ์

วิทวัชชุติกุล

และพิณทิพย์ ธิติโรจนวัฒน์ ปี 2552

CO2

มูลค่าและการกักเก็บคาร์บอนไดออกไซด์...ของเนื้อไม้

โซนป่าน�้าหมัน

โซนป่าผาเลือด

16 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

สัตว์ป่า คือ สิ่งมีชีวิตที่เป็นองค์

ประกอบหนึ่งของความหลากหลายทางชีวภาพ บางชนิด

สามารถใช้เป็นดัชนีชี้วัดความอุดมสมบูรณ์ของผืนป่า เช่น นกเงือก

เป็นนกที่ชอบอาศัยและท�ำรังตามต้นไม้ใหญ่ หากต้นไม้ถูกท�ำลายนกเงือก

ก็ไม่มีแหล่งอาศัยจึงต้องอพยพไป เพื่อความอยู่รอดสัตว์ป่ามีบทบาทส�ำคัญในระบบ

นิเวศหากสัตว์ป่าถูกคุกคาม หรือ สูญพันธุ์จะมีผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ไม่ทางตรง

ก็ทางอ้อม ตัวอย่างเช่น การล่าเก้ง กวาง และสัตว์อื่นๆ เป็นจ�ำนวนมาก เพื่อเป็นอาหาร

ของมนุษย์ส่งผลให้สัตว์กินเนื้อ เช่น เสือโคร่งสูญหายไปจากพื้นที่ป่าได้เช่นกันเนื่องจากไม่มี

เก้งและกวางที่เป็นอาหารของเสือโคร่ง

การสญู

เสียความหลากหลายทางชว

ี

ภาพ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา ในอดีตเป็นป่าที่มีความอุดมสมบูรณ์มากแห่งหนึ่งทาง

ภาคเหนือของประเทศไทย แต่เมื่อเวลาผ่านไปช่วงระยะเวลาหนึ่ง ป่าแห่งนี้มีการจัดท�ำ

สัมปทานไม้และมีผู้คนได้เข้ามาอาศัยเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ ท�ำให้ต้นไม้ในพื้นที่ป่า

ถูกตัดโค่น และมีการแผ้วถางป่าเพื่อเป็นพื้นที่เกษตรกรรม ส่งผลให้พื้นที่ป่า

ซึ่งเป็นถิ่นอาศัยและพืชอาหารของสัตว์ป่ามีปริมาณลดลงอย่างรวดเร็ว

จนท�ำให้สัตว์ป่าหลายชนิดที่เคยพบเจอในอดีตกลับพบเจอ

ได้ยากและบางชนิดสูญหายไปจากพื้นที่

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวาแห่งนี้ไปแล้ว

ด

้านสัตว์ปา่

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา 17

ล�ำดับ ชื่อทั่วไป ชื่อสามัญ ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์

1 เลียงผา Common Serow Capricornis sumatraensis

Bovidae

2 หมาจิ้งจอก Golden Jackal Canis aureus Canidae

3 หมาใน Dhole Cuon alpinus Canidae

4 ลิงวอก Rhesus

Macaque

Macaca mulatta Cercopithecidae

5 ลิงกัง Pig-tailed

Macaque

Macaca nemestrina Cercopithecidae

6 ลิงอ้ายเงี้ยะ Assamese

Macaque

Macaca assamensis Cercopithecidae

7 ค่างแว่น

ถิ่นเหนือ

Phayre’s Langur Semnopithecu

phayrei

Cercopithecidae

8 กวางป่า Sambar Cervus unicolor Cervidae

9 เก้งหม้อ Fea’s muntjac Muntiacus feae Cervidae

10 เก้งธรรมดา Muntjac Muntiacus muntjak Cervidae

11 เสือไฟ Asian Golden Cat Catopuma temminckii Felidae

12 เสือดาว Leopard Panthera pardus Felidae

13 เสือโคร่ง Tiger Panthera tigris Felidae

14 เสือปลา Fishing Cat Prionailurus

viverrinnus

Felidae

15 แมวดาว Leopard Cat Prionailurus

bengalensis

Felidae

กลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

รายชื่อสัตว์ป่าที่เคยพบในอดีต การสญู

เสียความหลากหลายทางชว

ี

ภาพ

18 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อทั่วไป ชื่อสามัญ ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์

16 ชะนีธรรมดา White-handed

Gibbon

Hylobates lar Hylobatidae

17 เม่นหางพวง Brush-tailed

Porcupine

Atherurus macrourus Hystricidae

18 ลิงลม Slow Loris Nycticebus coucang Lorisidae

19 ลิ่นชวา Sunda Pangolin Mangolin javanica Manidae

20 หมูหริ่ง Hog Badger Arctonyx collaris Mustelidae

21 หมาหริ่ง Large-toothed

Ferret Badger

Melogale personata Mustelidae

22 กระรอก

ท้องแดง

Pallas’s Squirrel Callosciurus

erythraeus

Sciuridae

23 พญากระรอก

ด�ำใหญ่

Black Giant

Squirrel

Ratufa bicolor Sciuridae

24 หมีควาย Asiatic Black Bear Ursus thibetanus Ursidae

25 หมีหมา Sun Bear Ursus malayanus Ursidae

26 หมีขอ Binturong Arctictis binturong Viverridae

27 ชะมดเช็ด Small lndian

Civet

Viverricula indica Viverridae

28 ชะมดแผง

หางปล้อง

Large Indian

Civet

Viverra zibetha Viverridae

29 อีเห็นข้างลาย Common Palm

Civet

Paraboxurus hermaphroditus

Viverridae

30 อีเห็นหน้าขาว Three-striped

Palm Civet

Arctogalidia trivirgata Viverridae

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา 19

กลุ่มนก

ล�ำดับ ชื่อทั่วไป ชื่อสามัญ ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์

1 นกแก๊ก Oriental Pied

Hornbill

Anthracoceros

albirostris

Bucerotidae

2 นกมูม Mountain

Imperial Pigeon

Ducula badia Columbidae

3 นกเขาเปล้า

ธรรมดา

Thick-billed

Green Pigeon

Treron curvirostra Columbidae

4 นกเปล้า

ขาเหลือง

Yellow-footed

Green Pigeon

Treron

phoenicoptera

Columbidae

5 นกตะขาบดง Dollarbird Eurystomus orientalis Coraciidae

6 นกเขียวคราม Asian Fairy

Bluebird

Lrena puella Lrenidae

7 ไก่ฟ้าพญาลอ Siamese Fireback Lophura diardi Phasianidae

8 นกหกเล็ก

ปากแดง

Vernal Hanging

Parrot

Loriculus vernalis Psittacidae

9 นกกะลิง Grey-headed

Parakeet

Psittacula finschii Psittacidae

10 นกแก้วหัวแพร Blossom-headed

Parakeet

Psittacula roseata Psittacidae

ล�ำดับ ชื่อทั่วไป ชื่อสามัญ ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์

1 เต่าใบไม้ Asian Leaf Turle Cyclemys dentate

complex

Platysernidae

2 เต่าใบไม้ท้องด�ำ Black-breasted

Leafturle

Geoemyda

spengleri

Platysernidae

กลุ่มสัตว์เลื้อยคลาน

20 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ความหลากหลายทางชีวภาพ

ในปี พ.ศ. 2557

จากการส�ำรวจความหลากหลาย

ทางชีวภาพในพื้นที่ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ที่ยังคงสภาพเป็นป่าอยู่นั้น พบว่า ป่าใน

พื้นที่แบ่งเป็น 2 โซน คือ โซนป่าผาเลือด

และโซนป่าน�้ำหมัน ป่าผืนนี้ประกอบ

ไปด้วยป่าเบญจพรรณ

ป่าเต็งรัง

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา 21

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ภูมิปัญญาท้องถิ่น 3 สาขา 12 เรื่อง

ที่เกี่ยวข้องกับความหลากหลายทางชีวภาพ

พรรณพืช 108 313 426

สัตว์ป่า 100 167 211

แมลง 50 171 204

เห็ดรา 23 41 83

ไลเคน 19 35 58

วงศ์

วงศ์

วงศ์

วงศ์

วงศ์

สกุล

สกุล

สกุล

สกุล

สกุล

ชนิด

ชนิด

ชนิด

ชนิด

ชนิด

22 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

พบที่ระดับความสูงประมาณ

200-480 เมตร จากระดับน�้ำทะเล

ลักษณะ ป่าค่อนข้างโปร่ง ความโตของต้น

มีขนาดใหญ่แต่ต้นไม้ขึ้นห่างๆ กัน พบ

ไม้ไผ่ขึ้นปะปน เช่น ไผ่ซาง ไผ่ข้าวหลาม

เป็นต้น มีไม้ผลัดใบหลายชนิด เช่น

ประดู่ป่า มะค่าโมง แดง ชิงชัน กระพี้จั่น

กระพี้เขาควาย เป็นต้น กล้วยไม้ที่พบ

เช่น เข็มขาว เอื้องกุหลาบกระเป๋าเปิด

เอื้องนิ่มดอกเหลือง เอื้องดอกมะขาม

เขาแพะ กะเรกะร่อน เป็นต้น

ค่าดัชนีความส�ำคัญทางนิเวศวิทยา

(Important value index : IVI)

แปลงตัวอย่างขนาด 40×40 เมตร จ�ำนวน 3

แปลง พบไม้ใหญ่ (Tree) จ�ำนวน 449 ต้น

มีพรรณไม้ทั้งหมด 54 ชนิด พรรณไม้เด่น คือ

ประดู่ป่า (Pterocarpus macrocarpus Kurz)

สัก (Tectona grandis L.f.) แดง (Xylia

xylocarpa (Roxb.) Taub. var. kerrii (Craib

& Hutch.) I.C.Nielsen) ตะคร้อ (Schleichera

oleosa (Lour.) Oken และ งิ้วป่า (Bombax

anceps Pierre var. anceps) ที่มีค่าดัชนีความ

ส�ำคัญทางนิเวศวิทยาเป็น 43.56, 39.02, 21.52,

17.59 และ 11.66 ตามล�ำดับ

ป่าเบญจพรรณ

(โซนป่าผาเลือด)

ชนิดป่าและพรรณพืช

ป่าเบญจพรรณ (Mixed Dipterocarp Forest)

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา 23

พบที่ระดับความสูงประมาณ

100-550 เมตร จากระดับน�้ำทะเล

ลักษณะ พื้นที่มีความลาดชันสูง มีสังคม

ป่าเบญจพรรณที่มีการฟื้นตัว ท�ำให้ต้นไม้

มีขนาดเล็กและขึ้นหนาแน่น พบไม้ไผ่ขึ้น

ปะปน เช่น ไผ่ซาง ไผ่ไร่ เป็นต้น มีพรรณไม้

หลายชนิด เช่น ชิงชัน เม่าสร้อย มะไฟป่า

ขี้เหล็กฤาษีปอเต่าไห้กาสามปีก กุ๊ก

โมกมัน เป็นต้น กล้วยไม้ที่พบ เช่น

เอื้องมังกร เอื้องกุหลาบกระเป๋าเปิด เป็นต้น

ป่าเบญจพรรณ

(โซนป่าน�้ำหมัน)

ค่าดัชนีความส�ำคัญทางนิเวศวิทยา

(Important value index : IVI)

แปลงตัวอย่างขนาด 40×40 เมตร จ�ำนวน

3 แปลง พบไม้ใหญ่ (Tree) จ�ำนวน 653 ต้น

มีพรรณไม้ทั้งหมด 61 ชนิด พรรณไม้เด่น คือ

เม่าสร้อย (Antidesma acidum Retz.)

ปอแก่นเทา (Grewia eriocarpa Juss)

ติ้วขน (Cratoxylum formosum (Jack)

Dyer subsp. pruniflorum (Kurz) Gogel)

พฤกษ์(Albizia lebbeck (L.) Benth.)

และ กุ๊ก (Lannea coromandelica

(Houtt.) Merr.) ที่มีค่าดัชนีความส�ำคัญทาง

นิเวศวิทยาเป็น 83.71, 18.91, 17.83, 16.03

และ 15.93 ตามล�ำดับ

24 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ค่าดัชนีความส�ำคัญทางนิเวศวิทยา

(Important value index : IVI)

แปลงตัวอย่างขนาด 40×40 เมตร จ�ำนวน 3

แปลง พบไม้ใหญ่ (Tree) จ�ำนวน 876 ต้น มี

พรรณไม้ทั้งหมด 49 ชนิด พรรณไม้เด่น คือ

เต็ง (Shorea obtusa Wall. ex Blume)

รัง (Shorea siamensis Miq.) กระทุ่มเนิน

(Mitragyna rotundifolia (Roxb.) Kuntze)

กุ๊ก (Lannea coromandelica (Houtt.)

Merr.) และ ประดู่ป่า (Pterocarpus

macrocarpus Kurz) ที่มีค่าดัชนีความส�ำคัญ

ทางนิเวศวิทยาเป็น 69.49, 45.24, 22.10,

19.19 และ 17.31 ตามล�ำดับ

พบที่ระดับความสูงประมาณ

100-250 เมตร จากระดับน�้ำทะเล ลักษณะ

เป็นป่าโปร่ง การกระจายตัวของสังคมป่า

เต็งรังเริ่มจากตีนเขาไปจนถึงสันเขา ต้นไม้

ขึ้นห่างๆ กันมีลักษณะแคระแกร็น ป่ามี

ความแห้งแล้งมากในฤดูแล้งและมีไฟป่าเกิด

ขึ้นทุกปีดินมีลักษณะเป็นหินและดินทราย

พรรณไม้ที่พบ เช่น เต็ง รัง พลวง รักใหญ่

มะขามป้อม กระทุ่มเนิน กุ๊ก เป็นต้น

กล้วยไม้ที่พบ เช่น ช้างกระ ก้างปลา

เอื้องกุหลาบกระเป๋าเปิด เป็นต้น

ป่าเต็งรัง

(โซนป่าผาเลือด)

ป่าเต็งรัง (Dry Dipterocarp Forest)

PLANT

26 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ลักษณะภูมิประเทศเป็นภูเขาไม่สูงชัน

มีความสูงประมาณ 100-500 เมตร จากระดับ

น�้ำทะเล แนวสันเขาลาดชันไม่มาก มีล�ำห้วย

ขนาดเล็กตามเชิงเขาหลายสาย ไหลรวมกันลงสู่

แม่น�้ำน่าน สภาพพื้นที่เป็นดินทรายมีหินโผล่

บางส่วน สังคมพืชเป็นป่าเบญจพรรณและ

ป่าเต็งรัง พบต้นไม้ขนาดใหญ่เป็นจ�ำนวนมาก

ซึ่งแสดงให้เห็นว่าพื้นท่่ีนี้ยังไม่ได้เข้ามาท�ำไม้

พรรณไม้ที่พบใน ป่าเบญจพรรณ ได้แก่ตะลุมพุก

สัก ประดู่ป่า แดง ขันทองพยาบาท และรกฟ้า

เป็นต้น พรรณพืชที่พบในป่าเต็งรัง ได้แก่ เต็ง รัง

พลวง เหียง และขว้าว เป็นต้น พื้นที่ป่าบริเวณ

นี้ได้มีการจัดตั้ง ป่าชุมชนบ้านห้วยเจริญ

มีเนื้อที่1,800 ไร่ อยู่ในความดูแลของชุมชน

หมู่บ้านห้วยเจริญ ต�ำบลผาเลือด ชุมชนพึ่งพิงการ

ใช้ประโยชน์จากป่า ได้แก่ผักหวานป่า ไม้ไผ่

หนอนรถด่วน และเห็ด เป็นต้น

ลักษณะภูมิประเทศเป็นภูเขาสูงชันมาก

มีความสูงประมาณ 100-1,000 เมตร จากระดับ

น�้ำทะเล แนวสันเขามีความลาดชันมาก มีล�ำห้วย

ขนาดเล็ก มีเส้นทางเดินสามารถเดินตัดออกได้

หลายเส้นทาง สภาพพื้นที่เป็นดินหินตะกอน

ผุง่าย มีชั้นดินหนาง่ายต่อการเกิดดินถล่ม สังคม

พืชเป็นป่าเบญจพรรณ มีต้นไม้หนุ่มขึ้นหนาแน่น

พบร่องรอยสัมปทานท�ำไม้ในอดีตอย่างชัดเจน

พรรณพืชที่พบต่างจากโซนป่าผาเลือด ได้แก่ค้อ

ขี้เหล็กฤาษีมะไฟป่า โพบาย สะแล่งหอมไก๋

มะฝ่อ และเฟิน เป็นต้น พื้นที่โดยรอบถูกเปลี่ยน

เป็นสภาพพื้นที่เกษตร เช่น ข้าวโพด สวนกล้วย

มะม่วงหิมพานต์และยางพารา เป็นต้น ชุมชน

โดยรอบป่ามีอาชีพเกษตรกรรม มีการพึ่งพิงใช้

ประโยชน์จากของป่า ได้แก่ตองกง ไม้ไผ่ น�้ำผึ้ง

เห็ด บอน ดอกก้าน และสะแล เป็นต้น

โซนป่าผาเลือด

โซนป่าน�้ำหมัน

ความหลากหลายของพืช

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

27

เช่น หิ่งหนู ถั่วขน โหนดดิน หางหมา สลัด

มูกเตี้ยน้อย กะหน๊าด ตองลาย เป็นต้น

สมุนไพร 128 ชนิด เช่น โสมไทย ดีหมี

ยอป่า สมอไทย มะดูก เนระพูสีไทย รางจืด

ว่านมหาเมฆ ว่านขันหมาก ชิงชี่ เป็นต้น

อาหาร 92 ชนิด เช่น มะหวด ล�ำไยป่า

งิ้ว กลอย บอนเต่า มะเดื่อปล้อง คอแลน

แห้วประดู่ กระเจียวขาว มันเสา เป็นต้น

สร้างที่อยู่อาศัย 27 ชนิด เช่น พะยูง

ส้านหิ่ง กระดูกค่าง กระพี้เขาควาย สักหิน

ซ้อ ขว้าว ส้านใบเล็ก ฉนวน รกฟ้า เป็นต้น

เครื ่องใช้สอย 61 ชนิด เช่น ค�ำแสด ค้อ

คราม ตะขบควาย มะเกลือ ตะคร�้ำ ล�ำพูป่า

ปอกระสา กระแจะ ลิเภาป่า ตองงุม เป็นต้น

ไม้ดอกไม้ประดับ 68 ชนิด เช่น พันจ�ำ

เข็มขาว ปีบ ด้าง แพ่งเครือ ข้าวเหนียวลิง

ทองเดือนห้า ชายผ้าสีดา ช้างกระ เป็นต้น

ไม่มีข้อมูลการใช้ประโยชน์50 ชนิด

ความหลากหลายของพืช

พบ 426 ชนิด แบ่งออกเป็น

พืชหายาก (TRD: Plants (2006)) 2ชนิด คือ เขือง และสีดาบุนทา

TRD : Thailand Red Data

PLANT

28 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

Wallichia siamensis Becc. วงศ์ Arecaceae

ปาล์มขนาดเล็ก แตกกอขึ้นเป็นกลุ่มหนาแน่น มีเส้นใยของกาบใบปกคลุมหนาแน่น ใบประกอบ

แบบขนนกชั้นเดียว ยาว 1.5-2.8 เมตร ขอบใบหยักไม่เป็นระเบียบ มีผงสีน�้ำตาลแดงปกคลุม

กาบใบยาว 30-50 เซนติเมตร ช่อดอกแยกเพศร่วมต้น ช่อดอกเพศเมียอยู่ใกล้ปลายยอด

กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน ผลรูปรีถึงมนรีสีแดงหรือม่วง พบเฉพาะในประเทศไทย ตามป่าดิบเขา

เขือง

พืชหายาก

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

29

Madhuca floribunda (Pierre) H.J.Lam วงศ์ Sapotaceae

ไม้ต้น เปลือกเรียบเกลี้ยง สีน�้ำตาล แตกกิ่งก้านตั้งฉากกับล�ำต้นและกิ่งเดิม ใบเดี่ยว เรียงเวียน

สลับ คล้ายเป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง รูปใบหอกกลับถึงรูปไข่กลับแกมขอบขนาน ด้านบนสีเขียว

ด้านล่างสีอ่อนกว่า ดอกออกเดี่ยวหรือเป็นกระจุก ตามซอกใบ กลีบเลี้ยง 4 กลีบ กลีบดอก

8 กลีบ ผลสดรูปกลมหรือรูปรีมี1-4 เมล็ด กลีบเลี้ยงติดทน พบตามป่าเบญจพรรณ

สีดาบุนทา

พืชหายาก

PLANT

30 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

รายชื่อความหลากหลายของพรรณพืช

พืชสมุนไพร

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

1 อังกาบ Barleria cristata L. Acanthaceae รากเป็นยาขับปัสสาวะ

2 สังกรณี Barleria strigosa

Willd.

Acanthaceae รากเป็นยาแก้ร้อนใน

ดับพิษไข้

3 เข็มม่วง Eranthemum album

Nees

Acanthaceae ต้นและรากต้มน�้ำดื่ม

ต้านอนุมูลอิสระ

4 รางจืด Thunbergia laurifolia

Lindl.

Acanthaceae ใบและรากใช้ถอนพิษ

ยาฆ่าแมลง

5 พันงู Achyranthes aspera

L.

Amaranthaceae ต้นใช้ขับประจ�ำเดือน

ขับปัสสาวะ

6 เครือข้าว

ตอก

Aerva sanguinolenta

Blume

Amaranthaceae ทั้งต้นต้มน�้ำดื่มแก้

เบาหวาน บ�ำรุงโลหิต

7 ผักขม

หนาม

Amaranthus

spinosus L.

Amaranthaceae รากแก้อาการช�้ำใน

แก้จุกเสียด

8 หญ้าพันงู

แดง

Cyathula prostrata

Blume

Amaranthaceae ต้นใช้ขับปัสสาวะ

ดอกใช้ขับเสมหะ

9 มะม่วงหัว

แมงวัน

Buchanania lanzan

Spreng.

Anacardiaceae เปลือกต้นต้มน�้ำดื่มแก้

อักเสบจากพืชพิษ

10 ธนนไชย Buchanania

siamensis Miq.

Anacardiaceae ล�ำต้นและรากต้มน�้ำ

ดื่มแก้ผิดส�ำแดง

11 กุ๊ก Lannea

coromandelica

(Houtt.) Merr.

Anacardiaceae เปลือกแก้ปวดฟัน

โซนป่าผาเลือด โซนป่าน�้าหมัน โซนป่าผาเลือดและโซนป่าน�้าหมัน

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

31

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

12 สะแกแสง Cananga latifolia

(Hook.f. & Thomson)

Finet & Gagnep.

Annonaceae รากแก้พิษไข้เซื่องซึม

13 หางรอก Miliusa velutina

(Dunal) Hook.f. &

Thomson

Annonaceae เปลือกต้มน�้ำ น�ำน�้ำ

มาอมรักษาอาการ

ปากเปื่อย

14 ยางโอน Polyalthia viridis

Craib

Annonaceae เปลือกต้มดื่มเป็น

ยาแก้ปวด

15 ระย่อม Rauvolfia serpentina

(L.) Benth. ex Kurz

Apocynaceae รากต้มดื่มแก้ไข้

และลดความดัน

16 โมกมัน Wrightia arborea

(Dennst.) Mabb.

Apocynaceae ดอกเป็นยาระบายช่วย

ขับลม

17 ว่าน

ขันหมาก

Aglaonema simplex

Blume

Araceae ใช้เป็นยาระงับอาการ

ภูมิแพ้

18 หูหมี Thottea tomentosa

(Blume) Ding Hou

Aristolochiaceae ใช้เป็นยาชูก�ำลัง

19 อบเชย

เถา

Atherolepis pierrei

Costa var. glabra

Kerr

Asclepiadaceae รากใช้ปรุงเป็นยาหอม

แก้อาการหน้ามืด

20 กระเพาะ

ปลา

Finlaysonia maritima

Backer ex K.Heyne

Asclepiadaceae ทั้งต้นกินเป็น

ยาระบายขับเสมหะ

21 สาบแร้ง

สาบกา

Ageratum

conyzoides L.

Asteraceae รากและใบคั้นน�้ำทา

รักษาแผลสด

22 โกฐจุฬา

ลัมพา

Artemisia annua L. Asteraceae ใช้ลดไข้

รักษาโรคมาลาเรีย

พืชสมุนไพร

ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกรานแล้ว ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่มีแนวโน้มรุกราน

PLANT

32 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

23 ผักกาด

โคก

Blumeopsis flava

(DC.) Gagnep.

Asteraceae รากใช้อุดฟัน

แก้ปวดฟัน

24 สาบเสือ Chromolaena

odoratum (L.)

R.M.King & H.Rob.

Asteraceae ใบบดแล้วน�ำมาห้าม

เลือด

25 กะเม็ง Eclipta prostrata

(L.) L.

Asteraceae ใบใช้รักษาแผลสด

ห้ามเลือด

26 ขี้เหล็ก

ย่าน

Mikania cordata

(Burm.f.) B.L.Rob.

Asteraceae ใบใช้พอกแผลบวมและ

รักษาโรคหิด

27 ผักแครด Synedrella nodiflora

(L.) Gaertn.

Asteraceae ทั้งต้นใช้เป็นยาแก้ปวด

ขาหรือปวดหู

28 แคขาว Dolichandrone

serrulata (DC.)

Seem.

Bignoniaceae เปลือกต้มรับประทาน

แก้ท้องร่วง

29 หญ้างวง

ช้าง

Heliotropium

indicum L.

Boraginaceae ทั้งต้นน�ำมาต้มน�้ำดื่ม

เป็นยาแก้ไอ

30 ราชาวดี

ป่า

Buddleja asiatica

Lour.

Buddlejaceae ทั้งต้นใช้รักษาโรค

ผิวหนัง

31 มะกอก

ฟาน

Canarium

bengalense Roxb.

Burseraceae เปลือกและใบต�ำ

ละเอียดทาแก้ปวดบวม

32 ชิงชี่ Capparis

micracantha DC.

Capparaceae รากใช้ขับลมภายใน

แก้ไข้โรคกระเพาะ

33 ผักเสี้ยนผี Cleome viscosa L. Capparaceae ทั้งต้นแก้ขับลม ใบต�ำ

พอกศีรษะแก้ปวดหัว

34 ข้าวสาร

ค่าง

Cardiopteris

quinqueloba

(Hassk.) Hassk.

Cardiopteridaceae ใบรักษาโรคผิวหนังที่

เกิดจากเชื้อรา

พืชสมุนไพร

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

33

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

35 มะดูก Siphonodon

celastrineus Griff.

Celastraceae รากต้มบ�ำรุงกระดูก

น�้ำเหลือง

36 บุนนาค Mesua ferrea L. Clusiaceae ดอกเป็นยาฝาดสมาน

บ�ำรุงธาตุขับเสมหะ

37 งวงชุ่ม Combretum pilosum

Roxb.

Combretaceae ใบเป็นยาขับพยาธิ

38 สมอพิเภก Terminalia bellirica

(Gaertn.) Roxb.

Combretaceae ผลอ่อนเป็นยาระบาย

39 สมอไทย Terminalia chebula

Retz. var. chebula

Combretaceae ผลเป็นยาระบายอ่อนๆ

แก้พิษร้อนใน

40 ผักปลาบ

ช้าง

Floscopa scandens

Lour.

Commelinaceae น�้ำคั้นจากต้นใช้

หยอดตาแก้เจ็บตา

41 ว่านข้าว

เหนียว

Murdannia edulis

(Stokes) Faden

Commelinaceae รากต้มน�้ำดื่ม

เป็นยาระบาย

42 กินกุ้ง

น้อย

Murdannia nudiflora

(L.) Brenan

Commelinaceae ล�ำต้นแก้โรคบิด แก้ไข้

รักษาอาการปวดบวม

43 โหนดดิน Peliosanthes teta

Andrews subsp.

humilis (Andrews)

Jessop

Convallariaceae รากและล�ำต้นใต้ดิน

ดองสุราแก้ปวดเมื่อย

44 จิงจ้อ

เหลี่ยม

Operculina

turpethum (L.) Silva

Manso

Convolvulaceae น�้ำยางในรากใช้เป็น

ยาระบายอ่อนๆ

45 ต�ำลึงตัวผู้ Solena amplexicaulis

(Lam.) Gandhi

Cucurbitaceae รากต้มน�้ำดื่ม

เป็นยาระบาย

46 พะยอม Shorea roxburghii

G.Don

Dipterocarpaceae เปลือกใช้ต้มดื่ม

แก้อาการท้องเดิน

พืชสมุนไพร

PLANT

34 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

47 พญา

รากด�ำ

Diospyros variegata

Kurz

Ebenaceae รากต้มเป็นยากษัย

48 ตองแตก Baliospermum

solanifolium (Burm.)

Suresh

Euphorbiaceae รากฝนทาแก้ฟกช�้ำ

ต้มน�้ำดื่มเป็นยา

ระบาย

49 ครามน�้ำ Breynia retusa

(Dennst.) Alston

Euphorbiaceae ล�ำต้นและรากใช้ผสม

สมุนไพรอื่นดื่มแก้ไข้

50 เต็งหนาม Bridelia retusa (L.)

A.Juss.

Euphorbiaceae เปลือกเป็นยาฝาด

สมาน

51 ขางน�้ำผึ้ง Claoxylon indicum

(Reinw. ex Blume)

Endl. ex Hassk.

Euphorbiaceae ล�ำต้นต�ำพอกแก้ปวดหู

แก้หูอื้อ

52 ดีหมี Cleidion spiciflorum

(Burm.f.) Merr.

Euphorbiaceae แก่นเป็นยาขับเหงื่อ

แก้ไข้ปวดศีรษะ

53 เปล้า

น�้ำเงิน

Croton

cascarilloides

Raeusch.

Euphorbiaceae รากต้มน�้ำดื่มแก้ไข้

54 เปล้าใหญ่ Croton roxburghii

N.P.Balakr.

Euphorbiaceae เปลือกและใบ

แก้ท้องเสีย

55 หญ้ายาง Euphorbia

heterophylla L.

Euphorbiaceae ใบอ่อนเป็นยาถ่ายหรือ

ยาระบาย

56 น�้ำนม

ราชสีห์

Euphorbia hirta L. Euphorbiaceae น�้ำยางน�ำไปรักษาแผล

สดให้แผลแห้งไว

57 สอยดาว Mallotus

paniculatus Müll.Arg.

Euphorbiaceae รากต้มเป็นยาบ�ำรุง

หลังการคลอด

58 ลูกใต้ใบ Phyllanthus amarus

Schumach. & Thonn.

Euphorbiaceae ทั้งต้นแก้ไข้

ปวดท้องบิด

พืชสมุนไพร

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

35

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

59 มะขาม

ป้อม

Phyllanthus

emblica L.

Euphorbiaceae ผลสดขับเสมหะ

ผลแห้งบ�ำรุงโลหิต

60 ขันทอง

พยาบาท

Suregada

multiflorum (A.Juss.)

Baill.

Euphorbiaceae เปลือกต้นเป็นยา

แก้โรคผิวหนัง

61 มะฝ่อ Trewia nudiflora L. Euphorbiaceae รากและเปลือก

เป็นยาขับลม

62 ขยัน Bauhinia

strychnifolia Craib

FabaceaeCaesalpinioideae

เหง้าต้มดื่ม

แก้ผิดส�ำแดง

63 โผงเผง Senna hirsuta (L.)

Irwin & Barneby

FabaceaeCaesalpinioideae

ใบใช้รักษาโรคผิวหนัง

64 หนามหัน Acacia comosa

Gagnep.

FabaceaeMimosoideae

รากเป็นยาแก้

ริดสีดวงทวาร

65 ส้มป่อย Acacia concinna

(Willd.) DC.

FabaceaeMimosoideae

ผลน�ำไปเข้ายาแก้ไอ

แก้เจ็บคอ

66 ทิ้งถ่อน Albizia procera

(Roxb.) Benth.

FabaceaeMimosoideae

ผลเป็นยาขับลม

แก้ท้องอืด

67 ไมยราบ

ขาว

Mimosa diplotricha

C.Wright ex Sauvalle

FabaceaeMimosoideae

ใบและล�ำต้น

ใช้ขับปัสสาวะ

68 ไมยราบ

ต้น

Mimosa pigra L. FabaceaeMimosoideae

ต้นต้มเป็นยาขับเสมหะ

69 หญ้าปัน

ยอด

Mimosa pudica L. FabaceaeMimosoideae

ทั้งต้นน�ำไปท�ำเป็นชา

ช่วยลดคอเลสเตอรอล

70 ทองเครือ Butea superba

Roxb.

FabaceaePapilionoideae

บ�ำรุงผิวพรรณให้

เปล่งปลั่ง

71 แปบผี Cajanus goensis

Dalzell

FabaceaePapilionoideae

รากหรือล�ำต้นต้มดื่ม

แก้ประจ�ำเดือนผิดปกติ

พืชสมุนไพร

PLANT

36 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

72 หิ่งเม่น

น้อย

Crotalaria alata

Buch.-Ham. ex

D.Don

FabaceaePapilionoideae

ทั้งต้นต้มอาบ

แก้อาการฟกช�้ำ

73 หิ่งหายใบ

เล็ก

Crotalaria albida

Heyne ex Roth

FabaceaePapilionoideae

รากใช้เป็นยาระบาย

74 หางไหล

แดง

Derris elliptica

(Roxb.) Benth.

FabaceaePapilionoideae

เถาสดต�ำผสมน�้ำมันพืช

รักษาเหาหิด

75 อีเหนียว Desmodium

gangeticum (L.) DC.

FabaceaePapilionoideae

รากใช้เป็นยาขับ

ปัสสาวะ

76 หนาดค�ำ Desmodium

oblongum Wall. ex

Benth.

FabaceaePapilionoideae

รากและล�ำต้นดอง

เป็นยาบ�ำรุงก�ำลัง

77 หางเสือ Flemingia stricta

Roxb. ex W.T.Aiton

FabaceaePapilionoideae

ใบน�ำไปต้มเป็นยา

บ�ำรุงก�ำลัง

78 หมามุ้ย Mucuna pruriens

(L.) DC.

FabaceaePapilionoideae

เมล็ดเป็นยารักษาโรค

บุรุษ

79 เกล็ดปลา

ช่อน

Phyllodium

pulchellum(L.) Desv.

FabaceaePapilionoideae

ทั้งต้นปรุงเป็นยาแก้

พยาธิใบไม้ในตับ

80 ถั่วเสี้ยน

ป่า

Pueraria

phaseoloides

(Roxb.) Benth.

FabaceaePapilionoideae

ใบหรือรากแห้งผสมใบ

โผงเผงแห้งบดท�ำยาลูก

กลอนกินแก้ไข้

81 หญ้าหาง

อ้น

Uraria

lagopodioides (L.)

Desv. ex DC.

FabaceaePapilionoideae

รากฝนน�้ำปูนใสทา

แก้ฝี

82 กระเบา

ใหญ่

Hydnocarpus

anthelminthicus

Pierre ex Laness.

Flacourtiaceae น�้ำมันสกัดจากเมล็ด

ใช้รักษาโรคเรื้อนและ

อาการปวดบวมตามข้อ

พืชสมุนไพร

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

37

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

83 เมื่อย Gnetum montanum

Markgr.

Gnetaceae ผสมล�ำต้นเถาเอ็นอ่อน

ต้มน�้ำดื่ม แก้ปวดเมื่อย

84 หญ้า

ดอกค�ำ

Hypoxis aurea Lour. Hypoxidaceae รากต้มน�้ำดื่ม บ�ำรุง

โลหิต ฝนทาแก้สิวฝ้า

85 กอมก้อ

ห้วย

Anisomeles indica

(L.) Kuntze

Lamiaceae ใช้พอกแผลงูกัด

86 สวอง Vitex limonifolia

Wall.

Lamiaceae ใบใช้พอกแผล แก้ไข้

87 หมีเหม็น Litsea glutinosa

(Lour.) C.B.Rob.

Lauraceae ใบและเมล็ดต�ำพอกฝี

แก้ปวด

88 จิกนา Barringtonia

acutangula (L.)

Gaertn.

Lecythidaceae เปลือกลดไข้

แก้มาลาเรีย

89 กะตังใบ Leea indica (Burm.f.)

Merr.

Leeaceae รากต้มน�้ำดื่ม

แก้ปวดท้อง ท้องเสีย

90 กาฝาก

แก่นเทา

Scurrula

atropurpurea

(Blume) Dans.

Loranthaceae ใบและดอกต้มน�้ำดื่ม

บ�ำรุงโลหิต

91 ชะมดต้น Abelmoschus

moschatus Medik.

subsp. moschatus

Malvaceae ใบรักษากลากเกลื้อน

เมล็ดใช้เข้ายาขับลม

92 หญ้าขัด

ใบป้อม

Sida cordifolia L. Malvaceae รากแก้โรคกระเพาะ

แก้ไข้

93 หญ้าขัด Sida rhombifolia L. Malvaceae ต้นและใบต้มใส่เกลือ

เป็นยาบ้วนปาก

94 ขี้ครอก Urena lobata L. Malvaceae ต้นและใบใช้ต้มดื่ม

รักษาโรคไตพิการ

พืชสมุนไพร

PLANT

38 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

95 ตาเสือ Aphanamixis

polystachya (Wall.)

R.Parker

Meliaceae เปลือกเป็นยาแก้ช�้ำใน

96 กระท่อม

เลือด

Stephania venosa

(Blume) Spreng.

Menispermaceae ผลเผาไฟทั้งลูกประคบ

แก้ปวด

97 บอระเพ็ด Tinospora crispa (L.)

Miers ex Hook.f. &

Thomson

Menispermaceae รากเป็นยาเจริญอาหาร

แก้ไข้สูง

98 ผักขวง Glinus oppositifolius

(L.) A.DC.

Molluginaceae ทั้งต้นแก้ไข้แก้ร้อนใน

แก้ไอ ทาแก้ฟกช�้ำบวม

99 หาด Artocarpus lacucha

Roxb.

Moraceae รากเป็นยาแก้ไข้

ขับพยาธิ

100 เดื่อหว้า Ficus auriculata

Lour.

Moraceae รากรักษาโรคทางเดิน

ปัสสาวะ

101 มะเดื่อ

หอม

Ficus hirta Vahl Moraceae รากต้มน�้ำดื่มบ�ำรุง

หัวใจ แก้ผิดส�ำแดง

102 มะเดื่อ

อุทุมพร

Ficus racemosa L. Moraceae ต้นเข้ายาแก้ปวดเมื่อย

103 ข่อย Streblus asper Lour. Moraceae รากใช้ขับปัสสาวะ

104 ผักขมหิน Boerhavia diffusa L. Nyctaginaceae ทั้งต้นใช้ขับเสมหะ

105 ตาล

เหลือง

Ochna integerrima

(Lour.) Merr.

Ochnaceae ผลแก้พิษ แก้ไข้

แก้อาหารไม่ย่อย

106 หญ้าหนู

ต้น

Dianella ensifolia

(L.) DC.

Phormiaceae รากต้มน�้ำดื่มแก้อาการ

ท้องผูก ช่วยขับลม

107 เครือสาม

ปีก

Plagiopteron

suaveolens Griff.

Plagiopteraceae ล�ำต้นน�ำไปเข้ายา

รักษาโรคกระดูกพรุน

พืชสมุนไพร

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

39

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

108 หญ้า

ตีนกา

Eleusine indica (L.)

Gaertn.

Poaceae รากแก้อาการท้องอืด

ลดไข้ขับปัสสาวะ

109 โสมคน Talinum

paniculatum (Jacq.)

Gaertn.

Portulacaceae ใบแก้อาการบวม

อักเสบมีหนอง

110 มะคังแดง Dioecrescis

erythroclada (Kurz)

Tirveng.

Rubiaceae เปลือกต้นต�ำพอกแผล

สดห้ามเลือด

111 ส้มกบ Hymenodictyon

orixense (Roxb.)

Mabb.

Rubiaceae ราก แก่น และเปลือก

แก้ไข้แก้กระหายน�้ำ

112 กระทุ่ม

เนิน

Mitragyna

rotundifolia (Roxb.)

Kuntze

Rubiaceae เปลือกรักษาแผลติด

เชื้อ รักษาโรคผิวหนัง

113 ยอป่า Morinda tomentosa

Heyne ex Roth

Rubiaceae รากแก้เบาหวาน

แก่นใช้บ�ำรุงเลือด

114 หญ้าตด

หมา

Paederia pilifera

Hook.f.

Rubiaceae รากต้มน�้ำ ใช้บ้วนปาก

รักษาอาการปวดฟัน

115 ข้าวสาร Prismatomeris

fragrans E.T.Geddes

Rubiaceae ล�ำต้นหรือราก

ต้มนํ้าดื่มบ�ำรุงกําลัง

116 กระดุมใบ

ใหญ่

Spermacoce

latifolia Aubl.

Rubiaceae รากต้มน�้ำดื่มเป็นยาแก้

ท้องเสีย

117 หญ้าน�้ำ

ดับไฟ

Lindenbergia

philippensis (Cham.)

Benth.

Scrophulariaceae ทั้งต้นแก้พิษฝี

แผลน�้ำร้อนลวก

ไฟไหม้

118 กรดน�้ำ Scoparia dulcis L. Scrophulariaceae ใบชงน�้ำดื่มแก้ไอ

พืชสมุนไพร

PLANT

40 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

119 คนทา Harrisonia perforata

(Blanco) Merr

Simaroubaceae เปลือกและรากรสขม

รักษาโรคทางเดิน

ล�ำไส้และแก้ไอ

120 โทงเทง Physalis angulata L. Solanaceae ทั้งต้น ต�ำพอกรักษา

แผลหรือฝีที่มีหนอง

121 ปอขี้อ้น Helicteres viscida

Blume

Sterculiaceae ใบใช้แช่น�้ำอาบแก้

อาการผื่นคัน

122 ตูมกาขาว Strychnos

nux–blanda A.W.Hill

Strychnaceae รากต้มน�้ำดื่มเป็นยา

แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ

123 เนระพูสี

ไทย

Tacca chantrieri

Andre

Taccaceae ทั้งต้นต้มน�้ำดื่มเป็นยา

บ�ำรุงร่างกาย รักษา

โรคกระเพาะ

124 สารภีป่า Anneslea fragrans

Wall.

Theaceae เปลือกและดอก

ใช้เป็นยาถ่ายพยาธิ

125 ปอเต่าไห้ Enkleia siamensis

(Kurz) Nevling

Thymelaeaceae รากต้มน�้ำดื่มเป็นยา

ระบาย

126 ข้าวตาก Grewia hirsuta Vahl Tiliaceae ต้นต้มน�้ำดื่มแก้อาการ

ปวดท้องเกร็ง

127 ชุมแสง Xanthophyllum

lanceatum (Miq.)

J.J.Sm.

Xanthophyllaceae ราก เปลือก ล�ำต้น

และใบ แช่น�้ำอาบ แก้

โรคผิวหนังเปื่อยผุพอง

128 ว่าน

มหาเมฆ

Curcuma aeruginosa

Roxb.

Zingiberaceae เหง้าต้มน�้ำดื่มแก้โรค

กระเพาะ แก้ท้องร่วง

แก้หืดหอบหายใจไม่

ปกติแก้ไข้

พืชสมุนไพร

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

41

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

1 ปรู Alangium

salviifolium (L.f.)

Wangerin subsp.

hexapetalum

Wangerin

Alangiaceae ผลสดรับประทานได้

2 มะม่วงป่า Mangifera

caloneura Kurz

Anacardiaceae ผลสดรับประทานได้

3 กินนิง Mangifera odorata

Griff.

Anacardiaceae ผลรับประทานได้

4 มะกอก Spondias pinnata

(L.f.) Kurz

Anacardiaceae ผลสดรับประทานได้

5 เทียนข้าว

เปลือก

Anethum

graveolens L.

Apiaceae ยอดอ่อนน�ำมา

ประกอบอาหาร

6 บุก Amorphophallus

krausei Engl.

Araceae หัวน�ำมาประกอบ

อาหารคาวหวาน

7 บุกคางคก Amorphophallus

paeoniifolius

(Dennst.) Nicolson

Araceae หัวน�ำมานึ่ง

รับประทานได้

8 บุก Amorphophallus

yunnanensis Engl.

Araceae ก้านใบลวกจิ้มกับ

น�้ำพริกหรือท�ำแกงส้ม

9 เผือก Colocasia esculenta

(L.) Schott

Araceae หัว ใบ และก้านใบ

ใช้ท�ำอาหารคาวหวาน

10 คูน Colocasia gigantea

Hook.f.

Araceae ใบน�ำมาแกง ก้านใบ

ลวกจิ้มกับน�้ำพริก

11 บอนเต่า Hapaline

benthamiana

Schott

Araceae ช่อดอก ยอดอ่อนทั้ง

ก้าน และใบ

รับประทานได้

พืชอาหาร

PLANT

42 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

12 ผักหนาม Lasia spinosa (L.)

Thwaites

Araceae ยอดอ่อนน�ำมา

รับประทานเป็นผัก

13 ต้างหลวง Trevesia palmata

(Roxb. ex Lindl.) Vis.

Araliaceae ดอกอ่อนน�ำมาลวกจิ้ม

กับน�้ำพริก

14 เต่าร้าง Caryota sp. Arecaceae หัวน�ำมาแกงหน่อไม้

15 กระเช้าผี

มด

Aristolochia tagala

Cham.

Aristolochiaceae ผลสุกและยอดอ่อน

รับประทานได้

16 ผักกาด

ช้าง

Crassocephalum

crepidioides (Benth.)

S.Moore

Asteraceae ใบรับประทานกับลาบ

หรือลวกจิ้มกับน�้ำพริก

17 ผักเผ็ด Spilanthes

paniculata Wall.

ex DC.

Asteraceae ยอดอ่อนน�ำมาลวกจิ้ม

น�้ำพริก

18 ตีนตุ๊กแก Tridax procumbens

L.

Asteraceae เป็นพืชอาหารสัตว์

19 ผักกูดขาว Diplazium

esculentum (Retz.)

Sw.

Athyriaceae ใบน�ำมาประกอบ

อาหารหรือลวกจิ้มกับ

น�้ำพริก

20 แคหาง

ค่าง

Fernandoa

adenophylla (Wall.

ex G.Don) Steenis

Bignoniaceae ดอกน�ำมาประกอบ

อาหาร

21 เพกา Oroxylum indicum

(L.) Kurz

Bignoniaceae ยอดอ่อนและฝักอ่อน

รับประทานได้

22 แคทราย Stereospermum

neuranthum Kurz

Bignoniaceae ดอกและยอดอ่อน

รับประทานได้

23 งิ้วป่า Bombax anceps

Pierre var. anceps

Bombacaceae ฝักอ่อนต้มจิ้มน�้ำพริก

หรือแกงส้ม

พืชอาหาร

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

43

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

24 งิ้ว Bombax ceiba L. Bombacaceae เกสรตากแห้งท�ำน�้ำยา

ขนมจีนน�้ำเงี้ยว

25 ผักกาด

น�้ำดอก

เหลือง

Rorippa indica (L.)

Hiern

Brassicaceae ยอดอ่อนน�ำมาลวกจิ้ม

น�้ำพริก

26 มะกอก

เกลื้อน

Canarium

subulatum

Guillaumin

Burseraceae ผลสดรับประทานได้

27 มะดะ

หลอด

Garcinia

pedunculata Roxb.

ex Buch.-Ham.

Clusiaceae ผลสดรับประทานได้

28 ผักปลาบ Commelina diffusa

Burm.f.

Commelinaceae ทั้งต้นน�ำมาประกอบ

อาหาร

29 นางแลว Aspidistra

sutepensis K.Larsen

Convallariaceae ดอกน�ำมาประกอบ

อาหาร

30 นางเลว Tupistra albiflora

K.Larsen

Convallariaceae ช่อดอกอ่อนและผลน�ำ

มาประกอบอาหาร

31 จิงจ้อ

เหลือง

Merremia vitifolia

(Burm.f.) Hallier f.

Convolvulaceae ยอดอ่อนและดอก

น�ำมาประกอบอาหาร

32 บวบหอม Luffa cylindrica (L.)

M.Roem

Cucurbitaceae ยอดอ่อนและผลอ่อน

น�ำมาประกอบอาหาร

33 มะระ Momordica

charantia L.

Cucurbitaceae ผลน�ำมาลวก

จิ้มน�้ำพริกได้

34 แตงหนู Mukia

maderaspatana (L.)

M.Roem.

Cucurbitaceae ยอดอ่อนน�ำมา

ประกอบอาหาร

35 มันเสา Dioscorea alata L. Dioscoreaceae หัวใต้ดินรับประทานได้

พืชอาหาร พืชอาหาร

PLANT

44 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

36 กลอย Dioscorea hispida

Dennst. var. hispida

Dioscoreaceae หัวกลอยใช้เป็นอาหาร

แต่ต้องล้างสารพิษออก

37 ค้อนหมา

ขาว

Dracaena

angustifolia Roxb.

Dracaenaceae ดอกน�ำมาแกง

หรือลวกจิ้มน�้ำพริก

38 เม่าสร้อย Antidesma acidum

Retz.

Euphorbiaceae ผลสดรับประทานได้

39 มะไฟ Baccaurea ramiflora

Lour.

Euphorbiaceae ผลสดรับประทานได้

40 มันปลา Glochidion

sphaerogynum

(Müll.Arg.) Kurz

Euphorbiaceae ยอดอ่อน

รับประทานได้

41 ก้างปลา

เครือ

Phyllanthus

reticulatus Poir.

Euphorbiaceae ใบอ่อนน�ำมาประกอบ

อาหาร

42 ผักยอด

ทอง

Phyllanthus roseus

(Craib & Hutch.)

Beille

Euphorbiaceae ใบและยอดอ่อน

รับประทานได้

43 ช้าเรือด Caesalpinia

mimosoides Lam.

FabaceaeCaesalpinioideae

ยอดอ่อนรับประทาน

ได้

44 เขลง Dialium

cochinchinense

Pierre

FabaceaeCaesalpinioideae

ผลรับประทานได้

45 ชะอม Acacia pennata (L.)

Willd. subsp. insuavis

(Lace) I.C.Nielsen

FabaceaeMimosoideae

ยอดอ่อนและใบอ่อน

น�ำมาประกอบอาหาร

46 ถั่วลาย Centrosema

pubescens Benth.

FabaceaePapilionoideae

เป็นพืชอาหารสัตว์

พืชอาหาร

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

45

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

47 ขางครั่ง Dunbaria bella Prain FabaceaePapilionoideae

เป็นพืชอาหารสัตว์

48 แห้ว

ประดู่

Eriosema chinense

Vogel

FabaceaePapilionoideae

หัวรับประทานได้

49 มันแกว Pachyrhizus erosus

(L.) Urb.

FabaceaePapilionoideae

หัวรับประทานได้

50 ตะขบป่า Flacourtia indica

(Burm.f.) Merr.

Flacourtiaceae ผลสดรับประทานได้

51 กระบก Irvingia malayana

Oliv. ex A.W.Benn.

Irvingiaceae เมล็ดน�ำมาคั่ว

รับประทานได้

52 หญ้ายาย

เภา

Lygodium

flexuosum (L.) Sw.

Lygodiaceae ใบและยอดอ่อน

น�ำมาประกอบอาหาร

53 กรุงเขมา Cissampelos pareira

L. var. hirsuta (Buch.

ex DC.) Forman

Menispermaceae ใบน�ำมาประกอบ

อาหารลักษณะคล้าย

วุ้น

54 สะแล Broussonetia kurzii

(Hook.f.) Corner

Moraceae ดอก ผล และใบ

น�ำมาประกอบอาหาร

55 มะเดื่อ

ขี้นก

Ficus chartacea

Wall. ex King var.

chartacea

Moraceae ผลแก่และยอดอ่อน

รับประทานได้

56 ชิ้งขาว Ficus fistulosa

Reinw. ex Blume

Moraceae ยอดอ่อนและผล

รับประทานได้

57 มะเดื่อ

ปล้อง

Ficus hispida L.f. Moraceae ผลอ่อนลวกจิ้มน�้ำพริก

58 เลียบ Ficus infectoria Roxb. Moraceae ใบใช้ประกอบอาหาร

59 หม่อน

หลวง

Morus macroura

Miq.

Moraceae ผลสดรับประทานได้

พืชอาหาร

PLANT

46 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

60 กล้วยป่า Musa acuminata

Colla

Musaceae ผลสุก ผลอ่อนและ

หัวปลีรับประทานได้

61 กล้วยหก Musa itinerans

Cheeseman

Musaceae ผลรับประทานได้

62 หว้าหิน Syzygium

claviflorum (Roxb.)

A.M.Cowan & Cowan

Myrtaceae ผลสดรับประทานได้

63 ผักหวาน

ป่า

Champereia

manillana (Blume)

Merr.

Opiliaceae ยอดและใบอ่อน

รับประทานได้

64 ดอกดิน

แดง

Aeginetia indica L. Orobanchaceae ดอกคั้นน�้ำให้สีม่วง

ใช้เป็นสีผสมอาหาร

65 ผักสาบ Adenia viridiflora

Craib

Passifloraceae ผลรับประทานได้

66 กะทกรก Passiflora foetida L. Passifloraceae ผลสุกรับประทานได้

67 อ้ายเบี้ยว Pentaphragma

begoniifolium

(Roxb. ex Jack) Wall.

ex G.Don

Pentaphragmataceae

ใบรับประทานได้

68 ผักกระสัง Peperomia pellucida

(L.) Humb., Bonpl. &

Kunth

Piperaceae ทั้งต้นน�ำไปประกอบ

อาหารได้

69 ช้าพลู Piper sarmentosum

Roxb.

Piperaceae ใบรับประทานได้

70 หญ้าปาก

ควาย

Dactyloctenium

aegyptium (L.)

P.Beauv.

Poaceae เป็นพืชอาหารสัตว์

พืชอาหาร

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

47

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

71 ไผ่ไร่ Gigantochloa

albociliata (Munro)

Munro

Poaceae หน่อน�ำมารับประทาน

ได้

72 หญ้าไข่

แมงดา

Oplismenus

compositus (L.)

P.Beauv.

Poaceae เป็นพืชอาหารสัตว์

73 หญ้าไข่

เหา

Panicum incomtum

Trin.

Poaceae เป็นพืชอาหารสัตว์

74 เสือแกลก Panicum maximum

Jacq.

Poaceae เป็นพืชอาหารสัตว์

75 พุทรา Ziziphus mauritiana

Lam.

Rhamnaceae ผลสุกรับประทานได้

76 เล็บ

เหยี่ยว

Ziziphus oenoplia

(L.) Mill. var.

oenoplia

Rhamnaceae ผลสุกรับประทานได้

77 ก�ำจัดต้น Zanthoxylum

limonella (Dennst.)

Alston

Rutaceae เมล็ดตากแห้งใช้เป็น

เครื่องเทศ

78 โคก

กระออม

Cardiospermum

halicacabum L.

Sapindaceae ใบลวกจิ้มน�้ำพริก

79 มะหวด Lepisanthes

rubiginosa (Roxb.)

Leenh.

Sapindaceae ใบอ่อนรับประทานได้

ผลมีรสหวาน

80 คอแลน Nephelium

hypoleucum Kurz

Sapindaceae ผลสดรับประทานได้

81 ล�ำไยป่า Paranephelium

xestophyllum Miq.

Sapindaceae ผลสดรับประทานได้

พืชอาหาร

PLANT

48 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

82 แดงน�้ำ Pometia pinnata

J.R. & G.Forst.

Sapindaceae ผลรับประทานได้

83 ตะคร้อ Schleichera oleosa

(Lour.) Oken

Sapindaceae ผลสุกมีรสหวานอม

เปรี้ยว รับประทานได้

84 กับแก้ Selaginella argentea

(Wall. ex Hook. &

Grev.) Spring

Selaginellaceae ยอดอ่อนน�ำมาผัดหรือ

ลวกจิ้มน�้ำพริก

85 ลิ้นง่วง Sterculia lanceolata

Cav. var. principis

(Gagnep.) Phengklai

Sterculiaceae เมล็ดน�ำมาเผาไฟ

รับประทานได้

86 เถาวัลย์

ปูน

Cissus repanda Vahl Vitaceae ใบใช้ใส่แกงบอนให้มี

รสเปรี้ยว

87 เครือเขาน�้ำ Tetrastigma

leucostaphyllum

(Dennst.) Mabb.

Vitaceae ตัดล�ำต้นเพื่อรับ

ประทานน�้ำที่อยู่

ภายในได้

88 เครือห้า

ต่อเจ็ด

Tetrastigma

serrulatum (Roxb.)

Planch.

Vitaceae ดอกและยอดอ่อน

รับประทานได้

89 ข่า Alpinia galanga (L.)

Willd.

Zingiberaceae เหง้าน�ำมาประกอบ

อาหาร

90 กระเจียว

ขาวปาก

เหลือง

Curcuma

cochinchinensis

Gagnep.

Zingiberaceae ช่อดอกอ่อน

รับประทานได้

91 กระเจียว

ขาว

Curcuma parviflora

Wall.

Zingiberaceae ช่อดอกอ่อนน�ำมาต้ม

รับประทานเป็นผัก

92 ปุดเมือง

กาน

Etlingera araneosa

(Bak.) R.M. Sm.

Zingiberaceae ช่อดอกอ่อนและผลสุก

รับประทานได้

พืชอาหาร

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

49

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

1 สักหิน Cordia globifera

W.W.Sm.

Boraginaceae เนื้อไม้ทนทานสวยงาม

ท�ำพื้น เสา

2 ติ้วขน Cratoxylum

formosum (Jack)

Dyer subsp.

pruniflorum (Kurz)

Gogel

Clusiaceae เนื้อไม้ใช้ท�ำกระดาน

ฝาบ้าน

3 รกฟ้า Terminalia alata

Heyne ex Roth

Combretaceae เนื้อไม้ทนทานสวยงาม

ท�ำพื้น เสา

4 มะเกลือ

เลือด

Terminalia

mucronata

Craib & Hutch.

Combretaceae เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างบ้านเรือน

ท�ำเสา

5 ส้านใบ

เล็ก

Dillenia ovata

Wall. ex Hook.f. &

Thomson

Dilleniaceae เนื้อไม้ใช้ท�ำกระดาน

และเครื่องตกแต่งบ้าน

6 ส้านหิ่ง Dillenia parviflora

Griff.

Dilleniaceae เนื้อไม้ใช้ท�ำกระดาน

และเครื่องตกแต่งบ้าน

7 เหียง Dipterocarpus

obtusifolius Teijsm.

ex Miq.

Dipterocarpaceae เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างบ้านเรือน

8 พลวง Dipterocarpus

tuberculatus Roxb.

Dipterocarpaceae เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างบ้านเรือน

9 ยางแดง Dipterocarpus

turbinatus C.F.Gaertn.

Dipterocarpaceae เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างบ้านเรือน

10 เต็ง Shorea obtusa Wall.

ex Blume

Dipterocarpaceae เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างบ้านเรือน

พืชที่ใช้สร้างที่อยู่อาศัย

PLANT

50 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

11 รัง Shorea siamensis

Miq.

Dipterocarpaceae เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างบ้านเรือน

12 ค�ำดีควาย Diospyros undulata

Wall. ex G.Don var.

cratericalyx (Craib)

Bakh.

Ebenaceae เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างทั่วไป

และท�ำเครื่องตกแต่ง

13 แดง Xylia xylocarpa

(Roxb.) Taub. var.

kerrii (Craib & Hutch.)

I.C.Nielsen

Fabaceae–

Mimosoideae

เนื้อไม้แข็ง มีสีแดง

ใช้ในงานก่อสร้าง

ท�ำเฟอร์นิเจอร์

14 พะยูง Dalbergia

cochinchinensis

Pierre

FabaceaePapilionoideae

เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างบ้านเรือน

15 กระพี้เขา

ควาย

Dalbergia cultrata

Graham ex Benth.

FabaceaePapilionoideae

เนื้อไม้แข็ง มีสีด�ำ

ใช้ก่อสร้างบ้านเรือน

16 ฉนวน Dalbergia nigrescens

Kurz

FabaceaePapilionoideae

เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างบ้านเรือน

17 ชิงชัน Dalbergia oliveri

Gamble

FabaceaePapilionoideae

เนื้อไม้เหนียว

ใช้ก่อสร้างบ้านเรือน

18 ขามเครือ Dalbergia stipulacea

Roxb.

FabaceaePapilionoideae

เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างบ้านเรือน

19 ประดู่ป่า Pterocarpus

macrocarpus Kurz

FabaceaePapilionoideae

เนื้อไม้แข็งสีขาวปน

เหลือง ท�ำเสา พื้น

20 ซ้อ Gmelina arborea

Roxb.

Lamiaceae เนื้อไม้แข็งปานกลาง

ใช้ท�ำผนัง

21 สัก Tectona grandis L.f. Lamiaceae เนื้อไม้ทนทานสวยงาม

ท�ำพื้น เสา

พืชที่ใช้สร้างที่อยู่อาศัย

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

51

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

22 กะทัง Litsea monopetala

(Roxb.) Pers.

Lauraceae เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างบ้านเรือน

23 กระโดน Careya sphaerica

Roxb.

Lecythidaceae เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างบ้านเรือน

24 ตะแบก

เปลือก

บาง

Lagerstroemia

duperreana Pierre

ex Gagnep.

Lythraceae เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างบ้านเรือน

ท�ำเสา

25 เสลาขาว Lagerstroemia

tomentosa C.Presl

Lythraceae เนื้อไม้ใช้ในงาน

ก่อสร้างบ้านเรือน

26 ขว้าว Haldina cordifolia

(Roxb.) Ridsdale

Rubiaceae เนื้อไม้อ่อน สีเหลือง

ใช้ก่อสร้างบ้านเรือน

27 เลียง Berrya mollis Wall.

ex Kurz

Tiliaceae เนื้อไม้เหนียว

ใช้ก่อสร้างบ้านเรือน

พืชที่ใช้สร้างที่อยู่อาศัย

PLANT

52 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

1 รักใหญ่ Gluta usitata (Wall.)

Ding Hou

Anacardiaceae เนื้อไม้ท�ำด้าม

เครื่องมือเครื่องใช้

2 รักขาว Semecarpus

cochinchinensis

Engl.

Anacardiaceae ยางใช้ลงรัก

3 ขางน�้ำ

ข้าว

Kibatalia

macrophylla (Pierre

ex Hua) Woodson

Apocynaceae เนื้อไม้ท�ำเฟอร์นิเจอร์

4 ตองงุม Pothos chinensis

(Raf.) Merr.

Araceae ล�ำต้นฉีกเป็นเส้นๆ

ใช้มัดสิ่งของแทนเชือก

5 ค้อ Livistona speciosa

Kurz

Arecaceae ใบน�ำมาพับแล้วมัด

เรียงเป็นตับใช้มุง

หลังคา

6 ง้าว Bombax anceps

Pierre var.

cambodiense

(Pierre) Robyns

Bombacaceae ใยเปลือกใช้ท�ำเชือก

ปุยนุ่นใช้ยัดที่นอน

7 ตะคร�้ำ Garuga pinnata

Roxb.

Burseraceae ผลใช้ย้อมตอกให้สีด�ำ

8 กระทง

ลอย

Crypteronia

paniculata Blume

Crypteroniaceae เนื้อไม้ละเอียด แข็งพอ

ประมาณ ท�ำลังใส่ของ

9 มะเกลือ Diospyros mollis

Griff.

Ebenaceae เนื้อไม้น�้ำหนักมาก

ท�ำไม้ถือกบไส้ไม้

10 เหมือด

วอน

Aporosa wallichii

Hook.f.

Euphorbiaceae เนื้อไม้ใช้ท�ำรั้วบ้าน

ท�ำเสา

11 โพบาย Balakata baccata

(Roxb.) Esser

Euphorbiaceae เนื้อไม้ใช้ท�ำฟืน

พืชที่ใช้ท�าเครื่องใช้สอย

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

53

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

12 ตองเต๊า Mallotus barbatus

Müll.Arg.

Euphorbiaceae เปลือกใช้ท�ำเชือก

13 ค�ำแสด Mallotus

philippensis

Müll.Arg.

Euphorbiaceae ผลเป็นสีย้อมให้สีแดง

14 มะค่าโมง Afzelia xylocarpa

(Kurz) Craib

Fabaceae–

Caesalpinioideae

เนื้อไม้มีลายสวยงาม

นิยมท�ำเครื่องเรือน

15 พฤกษ์ Albizia lebbeck (L.)

Benth.

FabaceaeMimosoideae

เนื้อไม้ท�ำด้าม

เครื่องมือเครื่องใช้

16 ปันแถ Albizia lucidior

(Steud.) I.C.Nielsen

FabaceaeMimosoideae

เปลือกน�ำมาทุบ

แช่น�้ำใช้แทนสบู่

17 หิ่งเม่น

หลวง

Crotalaria incana L. FabaceaePapilionoideae

ใช้ท�ำปุ๋ย

18 ค�ำบูชา Crotalaria juncea L. FabaceaePapilionoideae

ปลูกเป็นปุ๋ยพืชสดได้ดี

19 กระพี้

นางนวล

Dalbergia cana

Graham ex Kurz

FabaceaePapilionoideae

เนื้อไม้ท�ำด้าม

เครื่องมือเครื่องใช้

20 คราม Indigofera tinctoria

L.

FabaceaePapilionoideae

ต้นใช้ท�ำสีย้อมผ้า

21 กระพี้จั่น Millettia

brandisiana Kurz

FabaceaePapilionoideae

เนื้อไม้ใช้ท�ำเครื่องมือ

ใช้สอย

22 ตะขบ

ควาย

Flacourtia jangomas

(Lour.) Rausch

Flacourtiaceae ใบต้มท�ำสีย้อมผ้าให้สี

น�้ำตาลเขียวหรือเขียว

ขี้ม้า

23 ดันหมี Gonocaryum

lobbianum (Miers)

Kurz

Icacinaceae เมล็ดให้น�้ำมัน ใช้ผสม

ท�ำสบู่

พืชที่ใช้ท�าเครื่องใช้สอย

PLANT

54 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

24 ผ่าเสี้ยน Vitex canescens

Kurz

Lamiaceae เนื้อไม้ท�ำด้าม

เครื่องมือเครื่องใช้

25 ลิเภาป่า Lygodium

polystachyum Wall.

ex Moore

Lygodiaceae ต้นใช้ท�ำเชือก

สานท�ำกระเป๋า

ตะกร้า

26 ปอต่อม Hibiscus

glanduliferus Craib

Malvaceae เปลือกใช้ท�ำเชือก

27 ปอหู Hibiscus

macrophyllus Roxb.

ex Hornem.

Malvaceae เปลือกใช้ท�ำเชือก

28 ปอลมปม Thespesia lampas

(Cav.) Dalzell &

A.Gibson

Malvaceae เปลือกใช้ท�ำเชือก

29 ว่าน

กีบแรด

Angiopteris evecta

(G.Forst.) Hoffm.

Marattiaceae หัวใช้ท�ำยาฆ่าแมลง

30 เหมือด

จี้ดง

Memecylon

plebejum Kurz var.

ellipsoideum Craib

Melastomataceae เนื้อไม้ท�ำด้าม

เครื่องมือเครื่องใช้

31 ยมหิน Chukrasia tabularis

A.Juss.

Meliaceae เนื้อไม้มีลายสวยงาม

ใช้ท�ำเครื่องเรือน

32 ปอกระสา Broussonetia

papyrifera (L.) Vent.

Moraceae เปลือกใช้ท�ำกระดาษ

สา

33 ข้าวสาร

หลวง

Maesa ramentacea

(Roxb.) A.DC.

Myrsinaceae ล�ำต้นใช้ท�ำฟืน

34 ก่อแซะ Anacolosa ilicoides

Mast.

Olacaceae เนื้อไม้ท�ำด้าม

เครื่องมือเครื่องใช้

พืชที่ใช้ท�าเครื่องใช้สอย

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

55

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

35 ไผ่

ข้าวหลาม

Cephalostachyum

pergracile Munro

Poaceae ล�ำใช้ท�ำข้าวหลาม

ท�ำเครื่องจักสาน

36 ไผ่บงใหญ่ Dendrocalamus

brandisii (Munro) Kurz

Poaceae ล�ำใช้ในงานก่อสร้าง

37 ไผ่ซาง

นวล

Dendrocalamus

membranaceus

Munro C.M.A.

Stapleton

Poaceae ใช้ท�ำเครื่องจักสาน

หรือกระดาษ

38 ตองกง Thysanolaena

latifolia (Roxb. ex

Hornem.) Honda

Poaceae ช่อดอกใช้ท�ำไม้กวาด

39 มะเค็ด Catunaregam

tomentosa (Blume

ex DC.) Tirveng.

Rubiaceae ผลแก่ตีกับน�้ำ

เป็นยาสระผม

40 ยอดิน Morinda angustifolia

Roxb. var.

angustifolia

Rubiaceae รากใช้ย้อมผ้า

ให้สีส้มแดง

41 แข้งกวาง

ดง

Wendlandia

paniculata (Roxb.)

DC.

Rubiaceae เนื้อไม้ท�ำด้าม

เครื่องมือเครื่องใช้

42 แข้งกวาง Wendlandia

tinctoria (Roxb.) DC.

Rubiaceae เนื้อไม้ท�ำด้าม

เครื่องมือเครื่องใช้ฟืน

43 กระแจะ Naringi crenulata

(Roxb.) Nicolson

Rutaceae เนื้อไม้ใช้ในงานแกะ

สลัก ท�ำเฟอร์นิเจอร์

44 มะเฟือง

ช้าง

Lepisanthes

tetraphylla (Vahl)

Radlk.

Sapindaceae ล�ำต้นใช้สร้างโต๊ะ

เครื่องเรือน

พืชที่ใช้ท�าเครื่องใช้สอย

PLANT

56 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

45 ตะคร้อ

หนาม

Sisyrolepis muricata

(Pierre) Leenh.

Sapindaceae เนื้อไม้ใช้ท�ำเครื่องมือ

เกษตร

46 ล�ำพูป่า Duabanga

grandiflora

(Roxb. ex DC.) Walp.

Sonneratiaceae เนื้อไม้ท�ำด้าม

เครื่องมือเครื่องใช้

47 ปอเลียง

ฝ้าย

Eriolaena candollei

Wall.

Sterculiaceae เปลือกใช้จักสานท�ำ

เครื่องใช้สอย

48 ปอฝ้าย Firmiana colorata

(Roxb.) R.Br.

Sterculiaceae เนื้อไม้ท�ำเครื่องเรือน

ในร่ม

49 ปออีเก้ง Pterocymbium

tinctorium (Blanco)

Merr.

Sterculiaceae เนื้อไม้อ่อน

ใช้ท�ำกล่องก้านไม้ขีด

กล่องลัง

50 ปอขนุน Sterculia balanghas

L.

Sterculiaceae เปลือกใช้จักสานท�ำ

เครื่องใช้สอย

51 ปอมืน Colona floribunda

(Kurz) Craib

Tiliaceae เปลือกใช้ท�ำเชือก

52 ปองวง Colona javanica

(Blume) Burret

Tiliaceae ผลใช้ท�ำไม้ประดับ

แห้ง

53 กระเจา

นา

Corchorus aestuans

L.

Tiliaceae เปลือกใช้ท�ำเชือก

54 หญ้าบิด Grewia abutilifolia

Vent. & Jass.

Tiliaceae เปลือกใช้ท�ำเชือก

55 ปอแก่น

เทา

Grewia eriocarpa

Juss.

Tiliaceae เปลือกใช้ท�ำเชือก

56 เสี้ยนสะ

คอน

Grewia sessilifolia

Gagnep.

Tiliaceae เนื้อไม้ใช้ท�ำเชือก

พืชที่ใช้ท�าเครื่องใช้สอย

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

57

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

57 ลาย Microcos

paniculata L.

Tiliaceae เนื้อไม้ท�ำเฟอร์นิเจอร์

และเครื่องเรือน

58 เส้ง Triumfetta

bartramia L.

Tiliaceae เปลือกใช้ท�ำเชือก

59 พังแหร

ใหญ่

Trema orientalis (L.)

Blume

Ulmaceae เนื้อไม้อ่อนใช้ก่อสร้าง

ชั่วคราว

60 Vitex peduncularis

Wall. ex Schauer

Lamiaceae เนื้อไม้ท�ำด้าม

เครื่องมือเครื่องใช้

61 หนาม

กระสุน

Tribulus terrestris L. Zygophyllaceae เป็นพืชคลุมดิน

พืชที่ใช้ท�าเครื่องใช้สอย

PLANT

58 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

1 เฒ่าหลัง

ลาย

Pseuderanthemum

graciliflorum (Nees)

Ridl.

Acanthaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีขาว

2 หงอนไก่

ไทย

Celosia argentea L. Amaranthaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีม่วงแกมขาว

3 หยั่ง

สมุทร

Amalocalyx

microlobus Pierre ex

Spire

Apocynaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีชมพูอ่อน

4 ปาล์มสิบ

สองปันนา

Phoenix loureiri

Kunth

Arecaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

5 กระเช้าถุง

ทอง

Aristolochia pothieri

Pierre ex Lecomte

Aristolochiaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

6 แตงแพะ Gymnema griffithii

Craib

Asclepiadaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ไม้ประดับ

7 ด้าง Hoya kerrii Craib Asclepiadaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีขาว

8 ดาว

กระจาย

น้อย

Pentanema indicum

(L.) Ling

Asteraceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีเหลือง

9 กระดุม

ทองเลื้อย

Wedelia trilobata

(L.) Hitchc.

Asteraceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีเหลือง

10 Diplazium donianum

(Mett.) Tard.

Athyriaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

11 ปีบ Millingtonia

hortensis L.f.

Bignoniaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีขาว

12 กาสะ

ลองค�ำ

Radermachera

ignea (Kurz) Steenis

Bignoniaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีเหลืองอมส้ม

ไม้ดอกไม้ประดับ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

59

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

13 มันฤาษี Argyreia splendens

(Hornem.) Sweet

Convolvulaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีม่วงชมพู

14 ว่านผักบุ้ง Ipomoea nil (L.)

Roth

Convolvulaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

15 เอื้อง

หมายนา

Costus speciosus

(Koen.) Sm.

Costaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ช่อดอกสวยงาม

16 พันจ�ำ Vatica odorata

(Griff.) Symington

Dipterocarpaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีขาว

17 กูดกวาง Tectaria impressa

(Fée) Holttum

Dryopteridaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

18 ขี้เหล็ก

ฤาษี

Phyllanthus

mirabilis Müll.Arg.

Euphorbiaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

ให้ร่มเงา

19 เสี้ยวป่า Bauhinia saccocalyx

Pierre

Fabaceae–

Caesalpinioideae

ปลูกเป็นไม้ประดับ

ดอกสีขาว

20 กระไดลิง Bauhinia scandens

L. var. horsfieldii

(Miq.) K. & S.S.Larsen

FabaceaeCaesalpinioideae

ปลูกเป็นไม้ประดับ

21 ราชพฤกษ์ Cassia fistula L. Fabaceae–

Caesalpinioideae

ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีเหลืองเป็นช่อ

22 ทองกวาว Butea monosperma

(Lam.) Taub.

FabaceaePapilionoideae

ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีแดงส้ม

23 ทองเดือน

ห้า

Erythrina stricta

Roxb. var. stricta

FabaceaePapilionoideae

ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีส้มแดงเป็นช่อ

24 ทองหลาง

ป่า

Erythrina

subumbrans (Hassk.)

Merr.

FabaceaePapilionoideae

ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีแดงออกเป็นช่อ

ไม้ดอกไม้ประดับ

PLANT

60 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

25 นมสวรรค์ Clerodendrum

paniculatum L. var.

paniculatum

Lamiaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีแดง

26 นางแย้ม

ป่า

Clerodendrum

viscosum Vent.

Lamiaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีขาวแกมชมพู

27 คางแมว Gmelina asiatica L. Lamiaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

28 สามร้อย

ยอด

Lycopodium

cernuum L.

Lycopodiaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

29 กูดงอแง Lygodium japonicum

(Thunb.) Sw.

Lygodiaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

30 ตะแบก

เกรียบ

Lagerstroemia

balansae Koehne

Lythraceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

ให้ร่มเงา ดอกสีม่วงสด

31 อินทนิล

บก

Lagerstroemia

macrocarpa Wall.

Lythraceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีชมพูถึงม่วงแดง

32 จ�ำปีป่า Magnolia baillonii

Pierre

Magnoliaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีขาวนวล

33 โสมชบา Abelmoschus

moschatus Medik.

subsp. tuberosus

(Span.) Borss.Waalk.

Malvaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีชมพู

34 โพศรี

มหาโพ

Ficus religiosa L. Moraceae ปลูกเป็นไม้ประดับให้

ร่มเงา ทรงพุ่มสวยงาม

35 โพขี้นก Ficus rumphii Blume Moraceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

36 พิลังกาสา Ardisia polycephala

Wall. ex A.DC.

Myrsinaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

ดอกสีชมพู

ไม้ดอกไม้ประดับ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

61

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

37 เอื้อง

กุหลาบ

กระเป๋า

เปิด

Aerides falcata

Lindl.

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีครีมแกมม่วง

มีกลิ่นหอม

38 เอื้องพวง

มาลัย

Aerides multiflora

Roxb. var. multiflora

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีม่วงแดง

39 แข้งกว่าง Cleisomeria

pilosulum (Gagnep.)

Seidenf. & Garay

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีเขียวอ่อน

มีแถบสีชมพูอ่อน

40 เขาแพะ Cleisostoma

arietinum (Rchb.f.)

Garay

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีชมพูแกมม่วง

41 ก้างปลา Cleisostoma

fuerstenbergianum

F.Kranzl.

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีน�้ำตาลคล�้ำ

กลีบปากสีขาว

42 เอื้อง

มังกร

Cryptopylos clausus

(J.J.Sm.) Garay

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีเหลือง

43 กะเร

กะร่อน

Cymbidium

aloifolium (L.) Sw.

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีเหลืองอมเขียว

แถบน�้ำตาลแดง

44 เอื้องดอก

มะขาม

Dendrobium

delacourii

Guillaumin

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีเขียวแกมเหลือง

กลีบปากสีเหลือง

45 เอื้องค�ำ

ตาควาย

Dendrobium

pulchellum Roxb.

ex Lindl.

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีครีมชมพู

ปากกลีบดอกสีแดง

ไม้ดอกไม้ประดับ

PLANT

62 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

46 ข้าว

เหนียวลิง

Dendrobium

venustum

Teijsm. & Binn.

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีขาวแกมเขียว

47 เอื้อง

ขี้หมา

Eria bractescens

Lindl.

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีเหลืองมีกลิ่น

หอม

48 หัวข้าวต้ม Eulophia graminea

Lindl.

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีม่วงแกมขาว

49 ว่านนาง

ตาม

Geodorum recurvum

(Roxb.) Alston

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีขาว

50 แผ่นดิน

เย็น

Nervilia aragoana

Gaudich.

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีเขียวอ่อน

51 ช้างกระ Rhynchostylis

gigantea (Lindl.)

Ridl. var. gigantea

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีขาวจุดชมพู

มีกลิ่นหอม

52 เข็มขาว Vanda lilacina

Teijsm. & Binn.

Orchidaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีม่วงอ่อน

53 หางนาค

บก

Adiantum

caudatum L.

Parkeriaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

54 หญ้า

ขวาก

Adiantum

philippense L.

Parkeriaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

55 ชายผ้า

สีดา

Platycerium

wallichii Hook.

Polypodiaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

56 Pteris venusta Kunze Pteridaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

57 กูดหมาก Pteris vittata L. Pteridaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

ไม้ดอกไม้ประดับ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

63

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ ประโยชน์ พื้นที่

58 ค�ำมอก

หลวง

Gardenia

sootepensis Hutch.

Rubiaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีเหลืองเข้ม

59 เข็มพวง Ixora butterwickii

Hole var. butterwickii

Rubiaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีขาวแกมชมพู

60 สะแล่ง

หอมไก๋

Rothmannia

sootepensis (Craib)

Bremek.

Rubiaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีขาว

61 ก�ำเบ้อต้น Schizomussaenda

dehiscens (Craib)

H.L.Li

Rubiaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกมีสีเหลืองอ่อน

แกมสีส้ม

62 ตะลุมพุก Tamilnadia

uliginosa (Retz.)

Tirveng. & Sastre

Rubiaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีขาวมีกลิ่นหอม

63 กะหนาน

ปลิง

Pterospermum

acerifolium (L.) Willd.

Sterculiaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

ให้ร่มเงา

64 ลิ้นงั่ว Sterculia laevis Wall.

ex Hook var.

lanceolata Phengklai

Sterculiaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

65 ปีก

แมลงสาบ

Pellionia repens

(Lour.) Merr.

Urticaceae ปลูกเป็นไม้ประดับ

66 แพ่งเครือ Sphenodesme

mollis Craib

Verbenaceae ปลูกเป็นไม้เถาเลื้อย

พัน

67 ดาดตะกั่ว

เถา

Cissus javana DC. Vitaceae ปลูกเป็นไม้เถาเลื้อย

พัน

68 มหาอุดม Curcuma glans

K. Larsen & J. Mood

Zingiberaceae ปลูกเป็นไม้ดอก

ดอกสีขาว ฐานสีม่วง

ปลายสีเหลืองอ่อน

ไม้ดอกไม้ประดับ

PLANT

64 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ พื้นที่

1 Eranthemum pulchellum

Andrews

Acanthaceae

2 กระดูกไก่น้อย Justicia diffusa Willd. Acanthaceae

3 Phaulopsis imbricata (Forssk.) Sweet. Acanthaceae

4 Pseuderanthemum parishii

(T. And.) Lindau

Acanthaceae

5 เขือง Wallichia siamensis Becc. Arecaceae

6 Acilepis attenuata (DC.) H.Rob. &

Skvarla

Asteraceae

7 กะหน๊าด Blumea clarkei Hook.f. Asteraceae

8 ยาแก้เครือ Decaneuropsis eberhardtii

(Gagnep.) H.Rob. & Skvarla

Asteraceae

9 ผักบึ้ง Emilia prenanthoides DC. Asteraceae

10 ขางหางเล็ก Vernonia parishii Hook.f. Asteraceae

11 หญ้างวงช้างหลวง Tournefortia intonsa Kerr Boraginaceae

12 Poikilospermum lanceolatum

(Trecul) Merr.

Cecropiaceae

13 เถาหมากวาง Argyreia osyrensis (Roth) Choisy Convolvulaceae

14 จิงจ้อผี Jacquemontia paniculata (Burm.f.)

Hallier f.

Convolvulaceae

15 ฟัก Benincasa pruriens (Parkinson) W.J.

de Wilde & Duyfjes

Cucurbitaceae

16 ขี้กาแดง Trichosanthes pubera Blume subsp.

rubriflos (Cayla) Duyfjes & Pruesapan

Cucurbitaceae

พืชที่ไม่มีข้อมูลการใช้ประโยชน์

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

65

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ พื้นที่

17 หญ้าตีนกา Cyperus laxus Lam. var. laxus Cyperaceae

18 หญ้าคมบาง Rhynchospora corymbosa (L.) Britton Cyperaceae

19 สลัด Mallotus peltatus Müll.Arg. Euphorbiaceae

20 Mallotus pierrei (Gagnep.) Airy Shaw Euphorbiaceae

21 ข้าวสาร Phyllanthus columnaris Müll.Arg. Euphorbiaceae

22 หิ่งหนู Crotalaria neriifolia Wall. ex Benth. FabaceaePapilionoideae

23 Flemingia ferruginea Grah. ex Benth. FabaceaePapilionoideae

24 เถาแปบหนู Galactia tenuiflora Wight & Arn. FabaceaePapilionoideae

25 สะบ้าลาย Mucuna revoluta Wilmot–Dear FabaceaePapilionoideae

26 เกล็ดปลา Phyllodium vestitum Benth. FabaceaePapilionoideae

27 Shuteria hirsuta Baker FabaceaePapilionoideae

28 ถั่วขน Sinodolichos lagopus (Dunn) Verdc. FabaceaePapilionoideae

29 Uraria campanulata (Wall. ex Benth.)

Gagnep.

FabaceaePapilionoideae

30 หางหมา Uraria cordifolia Wall. FabaceaePapilionoideae

31 สีเสื้อ Casearia calva Craib Flacourtiaceae

32 ว่านพร้าว Curculigo orchidoides Gaertn. Hypoxidaceae

พืชที่ไม่มีข้อมูลการใช้ประโยชน์

PLANT

66 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

พืชที่ไม่มีข้อมูลการใช้ประโยชน์

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ พื้นที่

33 ขมิ้นต้น Alseodaphne birmanica Kosterm. Lauraceae

34 มูกเตี้ย Munronia humilis (Blanco) Harms Meliaceae

35 เหล็กเหลี่ยม Myxopyrum smilacifolium Blume

subsp. confertum (Kerr) Kiew

Oleaceae

36 เตยหนู Pandanus humilis Lour. Pandanaceae

37 หญ้าพริก

พราน

Apluda mutica L. Poaceae

38 หญ้าขจรจบ Pennisetum polystachyon (L.) Schult. Poaceae

39 หญ้าหางหมา Sorghum nitidum Pers. Poaceae

40 พวงเพชร Hedyotis hedyotidea Merr. Rubiaceae

41 ตองลาย Knoxia sumatrensis (Retzius) Candolle Rubiaceae

42 ขมิ้นต้น Metadina trichotoma (Zoll. ex Merr.)

Bakh.f.

Rubiaceae

43 Mouretia larsenii Tange Rubiaceae

44 สีดาบุนทา Madhuca floribunda (Pierre) H.J.Lam Sapotaceae

45 หญ้าเกล็ด

หอย

Lindenbergia indica (L.) Vatke Scrophulariaceae

46 ขางขาว Xanthophyllum virens Roxb. Xanthophyllaceae

47 กากุ๊ก Alpinia blepharocalyx K.Schum. Zingiberaceae

48 เปราะทอง

ลาร์เซน

Cornukaempferia larsenii P.Saensouk Zingiberaceae

49 ว่านกระหัง Gagnepainia thoreliana (Baill.) K.Schum. Zingiberaceae

50 เข้าพรรษา

ทางเงิน

Globba substrigosa King ex Bak. Zingiberaceae

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

67

Barleria cristata L. วงศ์ Acanthaceae

ไม้พุ่ม สูง 1-1.5 เมตร ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรีถึงรูปใบหอก ดอกสีม่วง สีชมพู

หรือสีขาว เมล็ดแบนกลม พบตามป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง ป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา

รากปรุงเป็นยาขับปัสสาวะ และฟอกโลหิตประจ�ำเดือน

อังกาบ

PLANT

68 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

เข็มม่วง

Eranthemum album Nees

วงศ์ Acanthaceae

ไม้ล้มลุก อายุปีเดียว สูง 25-60 เซนติเมตร ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรีรูปขอบขนานหรือรูปไข่

กลับ โคนใบมน ปลายใบเรียวแหลม ขอบใบเรียบ ดอกออกเป็นช่อแบบกระจุก ออกที่ซอกใบ

กลีบดอกสีม่วงอ่อน ผลแห้งแตก พบตามป่าเบญจพรรณ ทั้งต้นต้มน�้ำดื่มต้านอนุมูลอิสระ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

69

ปรู

Alangium salviifolium (L.f.) Wangerin subsp. hexapetalum Wangerin

วงศ์ Alangiaceae

ไม้พุ่มรอเลื้อยหรือไม้ต้น ผลัดใบ ใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ รูปไข่กลับแกมรีดอกสีขาวนวล

ช่อดอกสั้น กลิ่นหอมอ่อนๆ ออกเป็นกระจุกตามกิ่ง ผลสีแดงแล้วเปลี่ยนเป็นสีด�ำสนิท

พบตามป่าเบญจพรรณ ผลสดรับประทานได้ดอกบ�ำรุงก�ำลัง เปลือกแก้หืดหอบ

PLANT

70 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ผักขมหนาม

Amaranthus spinosus L. วงศ์ Amaranthaceae

ไม้ล้มลุก ตั้งตรง สูง 0.5-1 เมตร มีหนามยาว 0.3-0.1 เซนติเมตร ออกคู่ตรงข้าม ใบเดี่ยว

รูปไข่หรือรูปใบหอก ดอกออกเป็นช่อแบบกึ่งเชิงลดหรือช่อกระจุก เมล็ดค่อนข้างกลม

พบตามพื้นที่เปิดโล่งและตามริมล�ำห้วย รากแก้อาการช�้ำใน แก้จุกเสียด

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

71

รักใหญ่

Gluta usitata (Wall.) Ding Hou วงศ์ Anacardiaceae

ไม้ต้น สูงได้ถึง 20 เมตร เรือนยอดเป็นพุ่มค่อนข้างกลม ผลัดใบ ใบเดี่ยว เรียงสลับ

รูปขอบขนานหรือรูปไข่กลับ ดอกออกเป็นช่อแบบแยกแขนง สีเหลืองนวล ผลแห้ง

มีปีกสีแดงสด พบตามป่าเบญจพรรณและป่าดิบเขา เนื้อไม้ท�ำด้ามเครื่องมือเครื่องใช้

เปลือกรักษาโรคเรื้อน โรคผิวหนัง ยางเป็นยาถ่ายอย่างแรง

PLANT

72 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

รักขาว

Semecarpus cochinchinensis Engl. วงศ์ Anacardiaceae

ไม้ต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง ใบเดี่ยว เรียงเวียนสลับ รูปไข่กลับแคบหรือรูปใบหอกกลับ

ดอกออกเป็นช่อแบบแยกแขนงออกที่ปลายกิ่ง ดอกขนาดเล็ก สีขาวอมเขียว ผลสดเมล็ด

เดียวแข็ง กลม ขนาดประมาณ 1 เซนติเมตร ฐานผลมีเยื่อสีเหลืองหุ้ม ประมาณ 1/3

ของผล เมล็ดกลม พบตามป่าเบญจพรรณ ยางใช้ลงรัก เนื้อไม้ใช้ท�ำลังใส่ของ ยางมีพิษ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

73

ระย่อม

Rauvolfia serpentina (L.) Benth. ex Kurz วงศ์ Apocynaceae

ไม้พุ่มขนาดเล็ก สูงถึง 60 เซนติเมตร มีนํ้ายางสีขาว ใบเดี่ยว ออกตรงข้าม ดอกออกเป็น

ช่อแบบกระจุกที่ปลายยอด ดอกย่อยจ�ำนวนมาก สีขาว สีชมพูหรือสีแดง ผลสดสีด�ำเมื่อสุก

พบตามป่าเบญจพรรณและป่าเต็งรัง รากต้มดื่มแก้ไข้ลดความดัน ระงับอาการปวด

PLANT

74 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

โมกมัน

Wrightia arborea (Dennst.) Mabb. วงศ์ Apocynaceae

ไม้ต้นขนาดเล็กถึงกลาง ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรีรูปใบหอก หรือรูปไข่แกมรี

กลีบเลี้ยงสีเขียว 5 กลีบ กลีบดอกสีขาวอมเขียว สีเหลืองอ่อนหรือสีชมพูโคนติดกัน

เป็นหลอด ปลายแยก 5 กลีบ มีกลิ่นหอม ผลเป็นฝักคู่ มีร่องตามยาวทั้ง 2 ข้าง

เปลือกของฝักมีสีน�้ำตาลแดง พบตามป่าเบญจพรรณ ดอกเป็นยาระบายช่วยขับลม

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

75

บอนเต่า

Hapaline benthamiana Schott วงศ์ Araceae

ไม้ล้มลุก สูง 15-30 เซนติเมตร มีล�ำต้นเป็นหัวใต้ดิน รูปทรงกลม ใบเดี่ยว

ออกจากหัวใต้ดิน รูปหัวใจ ไม่มีกลีบเลี้ยงและกลีบดอก เกสรเพศผู้และเพศเมียสีขาว

พบตามป่าเบญจพรรณ ช่อดอก ยอดอ่อนทั้งก้าน และใบ รับประทานได้

PLANT

76 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ด้าง

Hoya kerrii Craib วงศ์ Asclepiadaceae

ไม้เถาอิงอาศัย มีน�้ำยางสีขาว ใบเดี่ยว ออกตรงข้ามเป็นคู่ รูปไข่กลับ อวบหนา

โคนใบสอบหรือมน ปลายใบเว้า ดอกสีขาวครีมแกมม่วง ออกเป็นช่อ

รูปครึ่งวงกลม มี10-15 ดอก ก้านดอกย่อยยาว

เรียงเป็นซี่ร่ม พบตามป่าเต็งรัง ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

77

แคหางค่าง

Fernandoa adenophylla (Wall. ex G.Don) Steenis วงศ์ Bignoniaceae

ไม้ต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง เปลือกสีเทา ตามกิ่งอ่อนมีขนสีน�้ำตาล ใบประกอบ

ใบย่อยมี1-4 คู่ ที่ปลายสุดเป็นใบเดี่ยว ดอกสีเหลืองอ่อน ออกรวมกันเป็นช่อตามปลายกิ่ง

ช่อจะตั้งชี้ขึ้น ฝักรูปทรงกระบอกมีขนสีน�้ำตาลแดง เมล็ดแบน มีเยื่อบางๆ ตามขอบคล้ายปีก

พบตามป่าเบญจพรรณและป่าเต็งรัง เป็นพืชเบิกน�ำ ดอกใช้เป็นอาหารได้

PLANT

78 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กาสะลองค�า

Radermachera ignea (Kurz) Steenis วงศ์ Bignoniaceae

ไม้ต้น ผลัดใบ สูง 6-20 เมตร ล�ำต้นเปลาตรง ใบประกอบแบบขนนก ออกตรงข้าม

ดอกสีเหลืองทองหรือสีเหลืองอมส้ม ออกเป็นกระจุกที่กิ่งและล�ำต้น

กระจุกละ 5-15 ดอก ผลเป็นฝักยาว เมื่อแก่แตกเป็น 2 ซีก เมล็ดมีปีก

พบในป่าเบญจพรรณ ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

79

งิ้ว

Bombax ceiba L. วงศ์ Bombacaceae

ไม้ต้น ผลัดใบ เปลือกสีเทาอ่อนหรือครีม ในต้นอ่อนมีหนามแข็งทั่วไป ใบประกอบแบบนิ้วมือ

เรียงสลับ ดอกเดี่ยว ออกดอกขณะที่ใบแก่หลุดร่วงไป ออกที่ปลายกิ่ง สีส้มหรือสีแดง

ผลแห้งแตก รูปไข่หรือรูปใบหอก ผิวนอกแข็ง เมล็ดสีด�ำจ�ำนวนมาก พบตามป่าเบญจพรรณ

ดอกสดต้มจิ้มน�้ำพริกหรือแกงส้ม เกสรตากแห้งท�ำน�้ำยาขนมจีนน�้ำเงี้ยว

PLANT

80 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

หญ้างวงช้าง

Heliotropium indicum L. วงศ์ Boraginaceae

ไม้ล้มลุก อายุปีเดียว แตกกิ่งแบบเวียนสลับ ใบเดี่ยว เรียงสลับ ขอบใบเป็นคลื่น

ปลายใบแหลม ดอกสีขาว ออกเป็นช่อที่ปลายยอด แบบช่อกระจะแคบ

เป็นดอกสมบูรณ์เพศ เรียงเวียนบนแกนช่อดอกทางด้านเดียว ผลขนาดเล็ก

เนื้อแข็งมี2 พูเชื่อมติดกัน แต่ละพูมี2 เมล็ด พบตามชายป่าเบญจพรรณ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

81

ตะคร�้า

Garuga pinnata Roxb. วงศ์ Burseraceae

ไม้ต้น ผลัดใบ ใบประกอบแบบขนนก ใบย่อย 8-10 คู่ รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก

ขอบใบหยักแบบฟันเลื่อย ดอกออกเป็นช่อตามซอกใบใกล้ปลายยอด

สีครีมแกมชมพูหรือสีเหลือง มีขน ผลกลมมน ภายในฉ�่ำน�้ำ

พบตามป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา ผลใช้ย้อมตอกให้สีด�ำ

PLANT

82 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ชิงชี่

Capparis micracantha DC. วงศ์ Capparaceae

ไม้พุ่มหรือไม้พุ่มรอเลื้อย สูง 2-6 เมตร ล�ำต้นสีเทา มีหนามยาว 2-4 มิลลิเมตร ใบเดี่ยว เรียงสลับ

รูปขอบขนาน รูปใบหอก หรือแกมรูปไข่ดอกออกเป็นช่อแบบกระจุกสั้นๆ ตามซอกใบด้านบน

มี2-7 ดอก กลีบดอก 4 กลีบ สีขาว กลีบคู่บนแซมด้วยสีเหลืองหรือสีม่วง ผลรูปรีรูปกลม หรือ

ทรงกระบอก สีส้มแดง พบตามชายป่าทั่วไป รากใช้ขับลมภายใน แก้ไข้และโรคกระเพาะ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

83

ว่านข้าวเหนียว

Murdannia edulis (Stokes) Faden วงศ์ Commelinaceae

ไม้ล้มลุก อายุหลายปีล�ำต้นเป็นกอสั้น มีรากใต้ดินรูปกระสวยยาว ออกเป็นกลุ่ม

ใบเดี่ยวรูปขอบขนาน ถึงรูปแถบ ดอกจ�ำนวนมาก กลีบดอกสีม่วงอ่อนหรือม่วง

ผลแบบแคปซูล รูปไข่ เมล็ดรูปสามเหลี่ยม ผิวเป็นปุ่ม

พบตามป่าเต็งรัง รากต้มน�้ำดื่มเป็นยาระบาย

PLANT

84 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

มันเสา

Dioscorea alata L. วงศ์ Dioscoreaceae

ไม้เลื้อย มีล�ำต้นใต้ดิน ใบเดี่ยว แผ่นใบและก้านใบสีเขียวอ่อน มีเส้นใบ 5 เส้น

นูนเห็นชัดทั้งด้านบนและด้านล่าง ก้านใบมีครีบ ดอกแบบแยกเพศ

ช่อดอกแบบเชิงลด ช่อดอกเพศเมียมีลักษณะห้อยลง ช่อสั้นกว่าดอกเพศผู้

ผลแห้งแตก มีปีก 3 ปีก พบตามป่าเบญจพรรณ หัวใต้ดินรับประทานได้

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

85

เหียง

Dipterocarpus obtusifolius Teijsm. ex Miq. วงศ์ Dipterocarpaceae

ไม้ต้น ผลัดใบ กิ่งและหูใบมีขนปกคลุมหรือเรียบเกลี้ยง ใบรูปไข่กลมหรือรูปรี

ขอบใบหยักเป็นคลื่นหรือมีขนปกคลุม ใบของต้นที่อายุน้อยจะมีขนาดใหญ่

พบตามป่าเต็งรัง เนื้อไม้ใช้ในงานก่อสร้างบ้านเรือน เครื่องจักสานและเครื่องใช้สอย

น�้ำมันจากล�ำต้นใช้ยาไม้ยาแนวเรือ

PLANT

86 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

มะไฟ

Baccaurea ramiflora Lour. วงศ์ Euphorbiaceae

ไม้ต้นขนาดกลาง ไม่ผลัดใบ ใบเดี่ยว เรียงสลับกัน รูปรีแกมใบหอก โคนใบสอบ ขอบใบเรียบ

หรือหยักตื้นๆ ปลายใบเรียว ดอกออกเป็นช่อ ผลค่อนข้างกลมหรือรีสีผิวเหลืองถึงแดง

ผิวเกลี้ยง มี1-3 เมล็ด เนื้อหุ้มเมล็ดสีขาวขุ่น รสเปรี้ยวอมหวาน พบตามป่าเบญจพรรณ

ผลสดรับประทานได้ต้นและเปลือกท�ำเป็นยาทาภายนอก แก้บวมอักเสบ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

87

ครามน�้า

Breynia retusa (Dennst.) Alston วงศ์ Euphorbiaceae

ไม้พุ่ม รอเลื้อยหรือตั้งตรง สูงได้ถึง 5 เมตร ใบเดี่ยว ดอกออกเป็นช่อเดี่ยวหรือเป็นกระจุก

ไม่มีกลีบดอก ผลสุกสีแดง เมล็ดรูปสามเหลี่ยม มีเยื่อหุ้มสีเหลืองหรือสีแดง พบตามป่าเต็งรัง

ป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ล�ำต้นและรากใช้ผสมสมุนไพรอื่นต้มดื่มแก้ไข้

PLANT

88 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ขันทองพยาบาท

Suregada multiflorum (A.Juss.) Baill. วงศ์ Euphorbiaceae

ไม้ต้นขนาดเล็ก สูง 3-7 เมตร ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปขอบขนานแกมรูปใบหอก

เนื้อใบหนาเป็นมัน ดอกสีเขียวอมเหลืองอ่อน ออกเป็นช่อสั้นๆ ตรงซอกใบ กลิ่นหอม

ดอกแยกเพศ ไม่มีกลีบดอก ผลค่อนข้างกลม ผิวเกลี้ยง ผลอ่อนสีเขียว เมื่อสุกสีเหลือง

แตกตามพูพบตามป่าเบญจพรรณและป่าเต็งรัง เปลือกต้นเป็นยาแก้โรคผิวหนัง

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

89

หนามหัน

Acacia comosa Gagnep. วงศ์ Fabaceae-Mimosoideae

ไม้เถารอเลื้อย เปลือกต้นมีหนามแหลมปลายโค้งลง ใบประกอบแบบขนนกสองชั้น

เรียงสลับ ใบย่อยเรียงสลับ รูปขอบขนาน ปลายแหลมหรือมน โคนเบี้ยว ขอบเรียบ

ดอกออกเป็นช่อแบบกระจุกแยกแขนง ออกที่ซอกใบและปลายกิ่ง ไม่มีก้านดอกย่อย

ผลเป็นฝักแบน พบตามชายป่าทั่วไป รากเป็นยาแก้ริดสีดวงทวาร

PLANT

90 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ถั่วลาย

Centrosema pubescens Benth. วงศ์ Fabaceae-Papilionoideae

ไม้ล้มลุก มีขนยาว หูใบรูปไข่แกมรูปขอบขนาน ใบรูปรีหรือรูปขอบขนาน ปลายแหลม

โคนมนหรือกลม แผ่นใบบาง มีขนยาวกระจายทั้งสองด้าน ช่อดอกมี2-4 ดอก ใบประดับ

คล้ายหูใบ ใบประดับย่อยรูปรีหรือรูปไข่กว้าง กลีบเลี้ยง 5 กลีบ กลีบดอกสีขาว ชมพู

หรืออมม่วง ฝักรูปแถบ พบตามชายป่าเต็งรัง ปลูกเป็นพืชอาหารสัตว์

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

91

ค�าบูชา

Crotalaria juncea L. วงศ์ Fabaceae-Papilionoideae

ไม้ล้มลุก อายุปีเดียว ล�ำต้นตั้งตรง แตกกิ่งก้านสาขามาก ใบเดี่ยว เรียงสลับ

รูปขอบขนานถึงรูปแถบแกมรูปใบหอก ดอกออกเป็นช่อแบบกระจะ สีเหลือง รูปดอกถั่ว

ผลเป็นฝัก รูปทรงกระบอก พบตามชายป่าทั่วไป ปลูกเป็นปุ๋ยพืชสดได้ดี

PLANT

92 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

หิ่งหนู

Crotalaria neriifolia Wall. ex Benth. วงศ์ Fabaceae-Papilionoideae

ไม้ล้มลุก สูงถึง 1.7 เมตร ใบเดี่ยว รูปไข่แกมขอบขนานถึงรูปใบหอก ดอกสีเหลือง

ด้านนอกมีเส้นสีน�้ำตาลแดงพาดตลอด ออกเป็นช่อ ดอกย่อยรูปดอกถั่ว ผลเป็นฝัก

รูปกระบอง เมล็ดมีขนาดเล็กจ�ำนวนมาก พบตามชายป่าเบญจพรรณ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

93

หนาดค�า

Desmodium oblongum Wall. ex Benth. วงศ์ Fabaceae-Papilionoideae

ไม้ล้มลุก อายุหลายปีสูง 40-120 เซนติเมตร ใบประกอบมีหนึ่งใบย่อย รูปขอบขนาน

แกมรูปไข่ดอกออกเป็นช่อแบบแยกแขนง กลีบดอกรูปดอกถั่ว สีม่วง สีชมพู

หรือสีนํ้าเงินอมม่วง พบตามริมล�ำห้วยและชายป่าทั่วไป รากและล�ำต้นดองเป็นยาบ�ำรุงก�ำลัง

PLANT

94 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

เถาแปบหนู

Galactia tenuiflora Wight & Arn. วงศ์ Fabaceae-Papilionoideae

ไม้ล้มลุก อายุหลายปีล�ำต้นเลื้อยพัน ใบประกอบมี3 ใบย่อย ใบย่อยรูปรีถึงรูปใบหอก

ดอกออกเป็นช่อแบบกระจะ กลีบดอกรูปดอกถั่ว สีขาวแกมชมพูสีม่วงอ่อน

หรือสีชมพูอ่อน ผลรูปแถบแกมขอบขนาน พบตามป่าเชิงเขา

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

95

คราม

Indigofera tinctoria L. วงศ์ Fabaceae-Papilionoideae

ไม้พุ่ม สูง 0.5-1 เมตร ใบประกอบแบบขนนก มี9-13 ใบย่อย มีหูใบรูปสามเหลี่ยมแคบ

ใบย่อยเรียงตรงข้าม รูปไข่กลับแกมขอบขนานถึงรูปไข่กลับ ดอกออกเป็นช่อแบบกระจะ

กลีบดอกรูปถั่ว สีชมพูฝักแบบถั่ว มี5-12 เมล็ด พบตามป่าเบญจพรรณ ต้นใช้ท�ำสีย้อมผ้า

PLANT

96 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

หญ้าหางอ้น

Uraria lagopodioides (L.) Desv. ex DC.

วงศ์ Fabaceae-Papilionoideae

ไม้พุ่มขนาดเล็ก ล�ำต้นกึ่งตั้งตรง สูง 16.7-40.9 เซนติเมตร ใบประกอบมีใบย่อย 1-3 ใบ

เรียงสลับ ดอกออกเป็นช่อแบบกระจะ สีชมพูแกมม่วง ผลเป็นฝักรูปขอบขนานสีด�ำมัน

ไม่มีขน เมล็ดมีสีน�้ำตาลถึงสีน�้ำตาลออกเหลือง พบตามป่าเต็งรัง รากฝนน�้ำปูนใสทาแก้ฝี

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

97

เมื่อย

Gnetum montanum Markgr.

วงศ์ Gnetaceae

ไม้เถาเนื้อแข็ง สูง 5-10 เมตร ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปไข่ถึงรูปขอบขนานแกม

รูปไข่ดอกออกเป็นช่อแบบเชิงลด สีเขียวปนเหลือง เมล็ดรูปกระสวย เมื่อยังอ่อนสีเขียว

เมื่อแก่สีชมพูแดง พบตามป่าเบญจพรรณ เถาอ่อนต้มน�้ำดื่มแก้ปวดเมื่อย

PLANT

98 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

หญ้าดอกค�า

Hypoxis aurea Lour. วงศ์ Hypoxidaceae

ไม้ล้มลุก มีเหง้ากลมๆ หรือรียาว มีขนยาวสีขาวตามแผ่นใบ ล�ำต้นสูงประมาณ

2.5-10 เซนติเมตร ดอกออกเป็นช่อแบบกระจะ ออกที่ยอดโคนใบ มี1-4 ช่อ เมล็ดจ�ำนวนมาก

ผิวเป็นตุ่มเล็กๆ กระจาย พบตามป่าเบญจพรรณ รากต้มน�้ำดื่ม บ�ำรุงโลหิต

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

99

นางแย้มป่า

Clerodendrum viscosum Vent. วงศ์ Lamiaceae

ไม้พุ่มขนาดกลาง สูงได้ถึง 2 เมตร ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปรีแกมรูปไข่

หรือรูปเกือบกลม ดอกสีขาวแกมชมพูมีกลิ่นหอม ผลเมล็ดเดียว แข็ง รูปร่างกลม

เมื่อแก่จัดมีสีด�ำ พบตามชายป่าทั่วไป ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ

PLANT

100 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

อินทนิลบก

Lagerstroemia macrocarpa Wall.

วงศ์ Lythraceae

ไม้ต้นขนาดเล็ก เปลือกต้นสีเทาอ่อนหรือน�้ำตาล ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามหรือเยื้องกันเล็กน้อย

รูปไข่แกมขอบขนาน ไม่มีขน ดอกสีม่วงสดแล้วซีดออกสีชมพูผลรูปไข่หรือป้อมรี

เมื่อแก่แตกเป็น 5-6 แฉก พบตามป่าเต็งรังและป่าเบญจพรรณ ปลูกเป็นไม้ประดับให้ร่มเงา

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

101

โสมชบา

ไม้ล้มลุก อายุปีเดียวหรือหลายปีสูงได้ประมาณ 2 เมตร มีรากสะสมอาหารขนาดใหญ่

ใบที่โคนรูปไข่ ใบช่วงกลางและปลายล�ำต้นรูปลูกศร ดอกเดี่ยว กลีบดอกสีเหลืองนวล สีขาว

สีชมพูหรือสีชมพูอมแดง พบตามที่โล่งและป่าเบญจพรรณ ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ

Abelmoschus moschatus Medik. subsp. tuberosus (Span.) Borss.Waalk.

วงศ์ Malvaceae

PLANT

102 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ปอลมปม

Thespesia lampas (Cav.) Dalzell & A.Gibson

วงศ์ Malvaceae

ไม้พุ่ม สูง 0.5-2.5 เมตร ล�ำต้นและกิ่งก้านมีขน ใบเดี่ยว เรียงสลับ ดอกสีเหลืองสด

ดอกเดี่ยวออกที่ซอกใบใกล้ปลายยอด ผลแห้งแตกรูปไข่ป้อม มีสัน 5 สัน

แตกตามรอยสัน เมล็ดขนาดเล็กจ�ำนวนมาก พบตามชายป่าทั่วไป เปลือกใช้ท�ำเชือก

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

103

เหมือดจี้ดง

Memecylon plebejum Kurz var. ellipsoideum Craib

วงศ์ Melastomataceae

ไม้พุ่มถึงไม้ต้นขนาดเล็ก เปลือกต้นสีน�้ำตาล ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามในระนาบ ดอกมีขนาดเล็ก

สีม่วงอมน�้ำเงิน ก้านสั้น ออกตามกิ่งก้านเรียงเป็นแถว ผลสีเหลืองเปลี่ยนเป็นสีม่วงอมน�้ำเงิน

มีเนื้อบางและเมล็ดขนาดใหญ่ พบตามป่าเบญจพรรณ เนื้อไม้ท�ำด้ามเครื่องมือเครื่องใช้

PLANT

104 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

สะแล

Broussonetia kurzii (Hook.f.) Corner วงศ์ Moraceae

ไม้เถาเลื้อย ใบเดี่ยว เรียงสลับระนาบเดียว รูปขอบขนานถึงรูปไข่ดอกแยกเพศต่างต้น

ช่อดอกเพศผู้แบบช่อเชิงลด ออกเป็นกลุ่ม ช่อดอกเพศเมียแบบช่อกระจุกแน่น

พบตามป่าเบญจพรรณ ดอก ผล และใบ น�ำมาประกอบอาหาร

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

105

มะเดื่ออุทุมพร

Ficus racemosa L. วงศ์ Moraceae

ไม้ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ เปลือกเรียบสีน�้ำตาลปนเทา ใบเดี่ยว เรียงสลับ

ใบรูปไข่หรือรูปใบหอก ดอกสีเขียว เมื่อแก่เปลี่ยนเป็นสีแดงอมส้ม มีกลิ่นหอม

ผลรูปทรงคล้ายกรวยหรือค่อนข้างกลม สีเหลืองหรือสีแดง เมล็ดแข็ง

พบตามป่าเบญจพรรณและบริเวณริมล�ำห้วย ต้นเข้ายาแก้ปวดเมื่อย

PLANT

106 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

พิลังกาสา

Ardisia polycephala Wall. ex A.DC. วงศ์ Myrsinaceae

ไม้ต้นขนาดเล็ก ใบเดี่ยว ออกสลับกันเป็นคู่ๆ ตามข้อต้น ใบรูปไข่ หนา ใหญ่

มีสีเขียวเป็นมัน ดอกออกเป็นช่อตามซอกใบ ดอกมีสีชมพูอมขาว

ผลโตเท่าขนาดเม็ดนุ่น เมื่อยังอ่อนเป็นสีแดง ผลแก่จะเป็นสีม่วงด�ำ

พบตามป่าเบญจพรรณ ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

107

ตาลเหลือง

Ochna integerrima (Lour.) Merr. วงศ์ Ochnaceae

ไม้ต้นขนาดเล็ก ผลัดใบ ล�ำต้นสีน�้ำตาลเทา ใบเดี่ยว แผ่นใบรูปรีขอบใบหยักเป็นคลื่น

ดอกออกเป็นช่อใกล้ปลายกิ่ง กลีบดอกสีเหลือง มีฐานรองดอก ผลสีเขียว

เมื่อสุกมีสีด�ำ พบตามป่าเต็งรัง หรือบนลานหินที่โล่ง ผลแก้พิษ แก้ไข้และแก้อาหารไม่ย่อย

PLANT

108 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ก่อแซะ

Anacolosa ilicoides Mast. วงศ์ Olacaceae

ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก เปลือกสีเทา ใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ รูปรีแกมขอบขนาน

ดอกสีเขียว ขนาดเล็ก ออกเป็นช่อสั้นหรือเป็นกระจุกตามง่ามใบ ผลรูปไข่ เมื่อสุกสีแดง

พบตามป่าเบญจพรรณและป่าเต็งรัง เนื้อไม้ท�ำด้ามเครื่องมือเครื่องใช้

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

109

เอื้องกุหลาบกระเป๋าเปิด

Aerides falcata Lindl. วงศ์ Orchidaceae

กล้วยไม้อิงอาศัย เจริญทางยอด ใบเดี่ยว เรียงสลับระนาบเดียว รูปขอบขนาน แผ่นใบแบน

พับเข้าหากัน ดอกออกเป็นช่อแบบกระจะ ห้อยลง ออกบริเวณซอกใบ ดอกสีขาวและสีชมพู

กลีบดอกรูปช้อน กลีบปากกลางชมพูเข้ม แผ่ออกเป็นรูปไข่ ปลายเว้า

พบตามป่าเบญจพรรณ ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ

PLANT

110 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กะเรกะร่อน

Cymbidium aloifolium (L.) Sw. วงศ์ Orchidaceae

กล้วยไม้อิงอาศัย ล�ำลูกกล้วยสั้น รูปไข่ค่อนข้างแบน ใบเดี่ยว รูปขอบขนานแกมรูปแถบ

ขอบเรียบ แผ่นใบหนาแข็ง ช่อดอกแบบช่อกระจะ ห้อยลง ดอกย่อยจ�ำนวนมาก ใบประดับ

ย่อยขนาดเล็ก กลีบเลี้ยงรูปขอบขนาน กลีบดอกรูปใบหอกกลับแกมรูปไข่กลับ สีเหลืองอม

เขียว กลางกลีบดอกมีแถบสีน�้ำตาลแดง พบตามป่าเบญจพรรณ ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

111

เอื้องดอกมะขาม

Dendrobium delacourii Guillaumin วงศ์ Orchidaceae

กล้วยไม้อิงอาศัย ล�ำต้นรูปทรงกระบอก ขึ้นเป็นกอแน่น ใบเดี่ยว 5-6 ใบ เรียงเวียน

ดอกออกเป็นช่อแบบกระจะปลายล�ำต้น กลีบดอกสีเขียวหรือสีเหลือง ดอกย่อย 10-25 ดอก

ผลแห้งแตก พบตามป่าเต็งรังและป่าเบญจพรรณ ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ

PLANT

112 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ช้างกระ

Rhynchostylis gigantea (Lindl.) Ridl. var. gigantea วงศ์ Orchidaceae

กล้วยไม้อิงอาศัย ล�ำต้นเจริญทางปลายยอด ใบขนาดใหญ่ รูปขอบขนาน เรียงสลับ

ดอกออกเป็นช่อแบบกระจะ ออกข้างล�ำต้น กลีบดอกสีขาวและมีจุดสีม่วงแดงจ�ำนวนมาก

ดอกมีกลิ่นหอม พบตามป่าเต็งรังและป่าเบญจพรรณ ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

113

เข็มขาว

Vanda lilacina Teijsm. & Binn. วงศ์ Orchidaceae

กล้วยไม้อิงอาศัย ล�ำต้นสูง 10-15 เซนติเมตร รากอวบหนา ใบเดี่ยว รูปแถบ

ยาว 10-12 เซนติเมตร เนื้อใบหนา ดอกออกเป็นช่อแบบกระจะตั้งขึ้น มี10-15 ดอก

กลีบดอกสีขาว กลีบปากเป็นถุง ปลายกลีบพับออกมีแต้มสีชมพูม่วง

พบตามป่าดิบแล้งและป่าเบญจพรรณ ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ

PLANT

114 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ผักสาบ

Adenia viridiflora Craib วงศ์ Passifloraceae

ไม้เถาเนื้อแข็ง ล�ำต้นและกิ่งเกือบกลม มีมือจับ ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีแกมรูปไข่

ดอกออกเป็นช่อแบบกระจุก ออกเป็นคู่ตามซอกใบ ดอกสีเขียว ผลแห้งแตก

รูปกลมหรือรูปรีผลห้อยลง พบตามป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง และป่าดิบแล้ง

ยอดอ่อน ใบอ่อน และผลอ่อน รับประทานได้

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

115

ชายผ้าสีดา

Platycerium wallichii Hook. วงศ์ Polypodiaceae

เฟินอิงอาศัย มีเหง้าทอดเลื้อยสั้นๆ ใบมีสองแบบ คือ ใบกาบ ใบที่ไม่สร้างสปอร์ลักษณะ

ใบตั้งขึ้นและปลายขอบเป็นแฉกลึก และใบชายผ้า ใบที่สร้างสปอร์ลักษณะใบห้อยลง

อับสปอร์เกิดทางด้านล่างบริเวณปลายหรือขอบของใบชายผ้าอยู่รวมกันหนาแน่น

สปอร์มีสีน�้ำตาล พบตามป่าเบญจพรรณและป่าเต็งรัง ปลูกเป็นไม้ประดับ

PLANT

116 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ส้มกบ

Hymenodictyon orixense (Roxb.) Mabb. วงศ์ Rubiaceae

ไม้ต้น ผลัดใบ ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก เป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง รูปไข่หรือรูปโล่

ดอกออกเป็นช่อแบบแยกแขนง ออกที่ซอกใบบริเวณปลายกิ่ง ดอกย่อยขนาดเล็ก

กลีบดอกสีขาวหรือสีเหลืองอ่อน ผลแห้ง รูปรีสีน�้ำตาลแดง ที่ปลายเมล็ดมีปีกเป็นครีบบาง

พบตามป่าเต็งรัง ราก แก่น และเปลือก แก้ไข้แก้กระหายน�้ำ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

117

เข็มพวง

Ixora butterwickii Hole var. butterwickii วงศ์ Rubiaceae

ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก สูงได้ถึง 4 เมตร ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปไข่หรือรูปขอบขนาน

แกมรูปไข่ ปลายแหลมหรือป้าน โคนป้านหรือรูปลิ่ม ขอบเรียบ แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง

ดอกออกเป็นช่อแบบซี่ร่มเชิงประกอบ กลีบดอกสีขาวหรือสีชมพูรูปดอกเข็ม

พบตามป่าเบญจพรรณ ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ

PLANT

118 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ยอดิน

Morinda angustifolia Roxb. var. angustifolia วงศ์ Rubiaceae

ไม้พุ่มหรือไม้ล้มลุกขนาดเล็ก สูง 6 เมตร ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม

ดอกออกเป็นช่อแบบกระจุก ดอกย่อยจ�ำนวนมาก กลีบดอกสีขาว

รูปดอกเข็ม ปลายแยกเป็น 5 แฉก ผลรูปไข่กลับถึงรูปเกือบกลม

พบตามป่าเบญจพรรณ รากใช้ย้อมผ้า ให้สีส้มแดง

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

119

สะแล่งหอมไก๋

Rothmannia sootepensis (Craib) Bremek. วงศ์ Rubiaceae

ไม้ต้น สูงถึง 10 เมตร ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรีถึงขอบขนาน

ปลายแหลม ดอกสีขาวออกเป็นช่อ 1-3 ดอก ผลเดี่ยว สีเขียว รูปกลมรีผิวมัน

ขนาด 2.5-3.3 เซนติเมตร ปลายผลมีกลีบเลี้ยงติดอยู่ เมล็ดกลมแบนจ�ำนวนมาก

พบตามป่าเบญจพรรณและป่าดิบแล้ง ปลูกเป็นไม้ประดับ ดอกมีกลิ่นหอม

PLANT

120 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

แข้งกวางดง

Wendlandia paniculata (Roxb.) DC. วงศ์ Rubiaceae

ไม้ต้นขนาดเล็ก สูง 4-8 เมตร ใบเดี่ยว ออกตรงข้ามเป็นคู่ รูปรีแกมหอก ดอกสีขาว

ขนาดเล็ก ออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง ดอกเป็นหลอดปลายแยกเป็น 5 กลีบ ม้วนออกด้านนอก

ผลรูปกลมขนาด 1-1.2 มิลลิเมตร ผิวเกลี้ยง เมื่อแห้งแตกเป็น 2 ซีก

พบตามป่าเบญจพรรณ เนื้อไม้ใช้ท�ำด้ามเครื่องมือและอุปกรณ์ที่ใช้ในร่มได้ดี

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

121

โคกกระออม

Cardiospermum halicacabum L. วงศ์ Sapindaceae

ไม้เถาล้มลุก แตกกิ่งจ�ำนวนมาก ล�ำต้นเป็นริ้ว ดอกออกเป็นช่อ ยาว 5-14 เซนติเมตร

ดอกสีขาว รูปไข่กลับหรือเกือบกลม ยาว 2-3 มิลลิเมตร เมล็ดกลม ผิวเรียบ

สีน�้ำตาลด�ำ พบตามชายป่าทั่วไป ใบลวกจิ้มกับน�้ำพริก

PLANT

122 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

มะหวด

Lepisanthes rubiginosa (Roxb.) Leenh. วงศ์ Sapindaceae

ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก สูงถึง 10 เมตร ใบประกอบแบบขนนก ใบย่อยมี3-6 คู่

ดอกสีขาวถึงสีเหลืองอ่อน ผลอ่อนสีเขียว แล้วเปลี่ยนเป็นสีเหลืองแดง เมื่อแก่จัดสีม่วงด�ำ

พบตามป่าเบญจพรรณ ใบอ่อนรับประทานแทนผัก ผลมีรสหวาน รับประทานได้

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

123

คอแลน

Nephelium hypoleucum Kurz วงศ์ Sapindaceae

ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ใบประกอบแบบขนนกปลายคู่ เรียงเวียน ใบย่อยรูปขอบ

ขนานหรือรูปใบหอก ดอกออกเป็นช่อแบบแยกแขนง ออกที่ปลายกิ่ง ดอกสีขาวอมเขียว

ผลสุกสีแดง เปลือกผลแยกจากเนื้อเมล็ด พบตามป่าเบญจพรรณและป่าดิบแล้ง

ผลแก่รับประทานได้เนื้อไม้ใช้ท�ำเครื่องมือทางการเกษตร

PLANT

124 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ตูมกาขาว

Strychnos nux–blanda A.W.Hill วงศ์ Strychnaceae

ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก ไม่ผลัดใบ ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม แผ่นใบรูปไข่กว้างถึงกลม

ดอกออกเป็นช่อกระจุกแบบแยกแขนง สีเขียวหรือสีเขียวอ่อน ผลกลม เปลือกหนา

เมื่อสุกสีส้ม มีเนื้ออุ้มน�้ำ เมล็ดแบน พบตามป่าเต็งรังและป่าเบญจพรรณ

รากต้มน�้ำดื่มเป็นยาแก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ ใบแก้โรคผิวหนัง แก้แผลเรื้อรัง

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

125

เครือห้าต่อเจ็ด

Tetrastigma serrulatum (Roxb.) Planch. วงศ์ Vitaceae

ไม้เถาเนื้อแข็ง ใบประกอบแบบนิ้วมือ มี5 ใบย่อย ก้านใบย่อยสั้น ใบย่อยรูปไข่ถึงรูปใบหอก

ปลายเรียวแหลม โคนแหลมหรือเบี้ยว ขอบหยักฟันเลื่อย ดอกออกเป็นช่อแบบซี่ร่มแยกแขนง

ออกที่ซอกใบ ดอกตูมรูปไข่ถึงรูปรีดอกแยกเพศ กลีบดอกรูปไข่ถึงรูปรีเกลี้ยง ผลแก่มีสีม่วงด�ำ

พบตามป่าเบญจพรรณและชายป่าทั่วไป ดอกและยอดอ่อนรับประทานได้

PLANT

126 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

เปราะทองลาร์เซน

Cornukaempferia larsenii P.Saensouk วงศ์ Zingiberaceae

ไม้ล้มลุก อายุหลายปีมีเหง้าสั้น ใบเดี่ยว แผ่นใบด้านบนสีเขียว อาจมีแต้มสีเงินเล็กน้อย

ระหว่างเส้นใบ แผ่นใบด้านล่างสีเขียว มีขนกระจายทั่ว ดอกออกเป็นช่อ เกิดกลางกลุ่มใบ

มี3-5 ดอก สีแดงส้ม ผลกลมสีแดง พบตามป่าเบญจพรรณ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

127

กระเจียวขาวปากเหลือง

Curcuma cochinchinensis Gagnep. วงศ์ Zingiberaceae

ไม้ล้มลุก มีหัวใต้ดิน ใบรูปไข่แกมรูปใบหอก ดอกออกเป็นช่อ เกิดกลางกลุ่มใบ

แผ่นใบด้านล่างมีขนคลุมหนาแน่น ใบประดับสีเหลืองอ่อนหรือสีชมพู

กลีบดอกและกลีบปากมีสีขาว มีแถบสีเหลืองตามแนวเส้นกลางแผ่นกลีบปาก

พบตามป่าเบญจพรรณ ช่อดอกอ่อนรับประทานได้

PLANT

128 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กระเจียวขาว

Curcuma parviflora Wall. วงศ์ Zingiberaceae

ไม้ล้มลุก มีหัวใต้ดินรูปไข่ขนาดประมาณ 2 เซนติเมตร ใบเดี่ยว รูปรีดอกสีขาว

มีเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน รูปไข่กลับ สีขาวหรือแต้มสีม่วงหรือน�้ำเงิน

พบตามป่าเบญจพรรณและป่าดิบแล้ง ช่อดอกอ่อนน�ำมาต้มรับประทานได้

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

PLANT

129

ปุดเมืองกาน

Etlingera araneosa (Bak.) R.M. Sm. วงศ์ Zingiberaceae

ไม้ล้มลุก มีเหง้าสูง 2-3 เมตร ใบเดี่ยว รูปขอบขนานแกมรูปใบหอก ดอกสีแดงสด

ออกเป็นช่อจากเหง้า ก้านช่อดอกสั้น โคนช่อมีกาบหุ้มซ้อนกันเป็นเกล็ด ใบประดับสีเขียว

พบตามริมล�ำห้วยและที่มีความชื้นสูง ช่อดอกอ่อนและผลสุกรับประทานได้

PLANT

130 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ว่านกระหัง

Gagnepainia thoreliana (Baill.) K.Schum. วงศ์ Zingiberaceae

ไม้ล้มลุก อายุหลายปีมี2-4 ใบ ใบเดี่ยว รูปรีถึงรูปไข่ดอกออกเป็นช่อแบบเชิงลด

ใบประดับย่อยสีเขียว ดอกย่อยสีขาว มีได้ถึง 50 ดอก กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นรูปไข่โค้ง

ผลแห้งแตก รูปไข่ มีขน พบตามป่าเบญจพรรณและป่าไผ่

ANIMAL

132 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กลุ่มสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง (Invertebrates)

เป็นกลุ่มสัตว์ที่ภายในล�ำตัวไม่มีโครงกระดูกเป็นแกนกลางของร่างกาย

แบ่งออก เป็นกลุ่มย่อย คือ กลุ่มฟองน�้ำ กลุ่มหนอนปล้อง กลุ่มมีล�ำตัวอ่อนนุ่ม

กลุ่มมีขาเป็นข้อปล้อง กลุ่มมีโพรงล�ำตัว กลุ่มหนอนตัวกลม กลุ่มมีหนามตามผิวหนัง

และกลุ่มหนอนตัวแบน

สัตว์เป็นสิ่งมีชีวิตที่จัดอยู่ในอาณาจักรสัตว์(Kingdom Animalia) แบ่งออก

เป็น 2 กลุ่มใหญ่คือ

กลุ่มล�ำตัวอ่อนนุ่ม

กลุ่มขาเป็นข้อปล้อง

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

133

กลุ่มสัตว์มีกระดูกสันหลัง (Vertebrates)

ภายในล�ำตัวมีโครงกระดูกเป็นแกนกลางของร่างกาย

มีสมมาตรแบบซีกซ้ายซีกขวาเหมือนกัน สัตว์กลุ่มนี้แบ่งเป็น

กลุ่มย่อย คือ กลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม กลุ่มนก กลุ่มสัตว์

เลื้อยคลาน กลุ่มสัตว์สะเทินน�้ำสะเทินบก และกลุ่มปลา

กลุ่มปลา กลุ่มสัตว์สะเทินน�้ำสะเทินบก

กลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

กลุ่มสัตว์เลื้อยคลาน

กลุ่มนก

ANIMAL

134 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

การส�ำรวจ

บันทึกข้อมูล

ถ่ายภาพ

พบรังไข่ไก่ป่า

ส่องดูสัตว์

การสำรวจสัตว์ป่ามี 2 วิธี 1. การสำรวจทางตรง (Direct count)

สำรวจสัตว์ป่าโดยพบเห็นตัว ซึ่งได้จากการเดินสำรวจ

ตามเส้นทางเดินธรรมชาติ เช่น รอยเท้า กองมูล เสียงร้อง รัง

ซาก เป็นต้น รวมถึงการดักจับโดยใช้กับดัก

2. การสำรวจทางอ้อม (Indirect count)

โดยการสอบถามจากชาวบ้าน ซึ่งอาศัยหรือปฏิบัติงาน

อยู่ในพื้นที่นั้น สามารถใช้เป็นข้อมูลเพิ่มเติมด้านการใช้ประโยชน์

จากสัตว์ป่าของผู้ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่โดยรอบ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

135

การใช้กับดัก

กับดักข่ายเวหา ส�ำรวจชนิดสัตว์ที่บินได้ได้แก่ นกและค้างคาว

กับดักกรง ส�ำรวจ กลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดเล็ก ที่หากินตามต้นไม้และพื้น

ดิน เช่น กระรอก หนูพังพอน โดยการเอาผลไม้ใส่ในกับดักกรงวางไว้ตามต้นไม้หรือ

พื้นดิน

ANIMAL

136 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กับดักหลุม ส�ำรวจสัตว์กลุ่มสะเทินน�้ำสะเทินบก กลุ่มสัตว์เลื้อยคลาน กลุ่มสัตว์

เลี้ยงลูกด้วยนมบางชนิด เช่น หนูผีและสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง ใช้กับสัตว์ที่หากิน

ตามพื้นดิน

ตาข่ายดักปลาใช้จับปลาตามเส้นทางน�้ำแต่ละสายของป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา คือ

ห้วยน�้ำต๊ะ ห้วยน�้ำรีห้วยทรายงาม และวังน�้ำต๊ะ

ความหลากหลายของสัตว์ป่า

ปลาดุกด้าน Clarias batrachus

เต่าเหลือง Indotestudo elongata

พบ 211 ชนิด แบ่งเป็น

กลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

กลุ่มนก

กลุ่มสัตว์เลื้อยคลาน

กลุ่มสัตว์สะเทินน้ำาสะเทินบก

กลุ่มปลา

และกลุ่มสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง

23 ชนิด

97 ชนิด

23 ชนิด

13 ชนิด

25 ชนิด

30 ชนิด

จ�ำนวนสัตว์ที่พบ 211 ชนิด

* 113 ชนิด เป็นสัตว์ป่ำคุ้มครอง

ตำมพระรำชบัญญัติสงวนและ

คุ้มครองสัตว์ป่ำ พ.ศ. 2535

*36 ชนิด แยกตำมสถำนภำพของ

THAILAND RED DATA

ดังนี้

กลุ่มสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ 1 ชนิด คือ

เต่ำเหลือง กลุ่มสัตว์มีแนวโน้มใกล้

สูญพันธุ์ 1 ชนิด คือ ปลำดุกด้ำน

กลุ่มสัตว์ใกล้ถูกคุกคำม 8 ชนิด

กลุ่มสัตว์ที่เป็นกังวลน้อยที่สุด 25

ชนิด กลุ่มสัตว์ข้อมูลไม่เพียงพอ

1 ชนิด

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

137 ป่าล�าน�้าน่านฝั่งขวา

ANIMAL

137

ความหลากหลายของสัตว์ป่า

ปลาดุกด้าน Clarias batrachus

เต่าเหลือง Indotestudo elongata

พบ 211 ชนิด แบ่งเป็น

กลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

กลุ่มนก

กลุ่มสัตว์เลื้อยคลาน

กลุ่มสัตว์สะเทินน้ำาสะเทินบก

กลุ่มปลา

กลุ่มสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง

23 ชนิด

97 ชนิด

23 ชนิด

13 ชนิด

25 ชนิด

30 ชนิด

จ�ำนวนสัตว์ที่พบ 211 ชนิด

* 113 ชนิด เป็นสัตว์ป่ำคุ้มครอง

ตำมพระรำชบัญญัติสงวนและ

คุ้มครองสัตว์ป่ำ พ.ศ. 2535

*36 ชนิด แยกตำมสถำนภำพของ

THAILAND RED DATA

ดังนี้

กลุ่มสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ 1 ชนิด คือ

เต่ำเหลือง กลุ่มสัตว์มีแนวโน้มใกล้

สูญพันธุ์ 1 ชนิด คือ ปลำดุกด้ำน

กลุ่มสัตว์ใกล้ถูกคุกคำม 8 ชนิด

กลุ่มสัตว์ที่เป็นกังวลน้อยที่สุด 25

ชนิด กลุ่มสัตว์ข้อมูลไม่เพียงพอ

1 ชนิด

ANIMAL

138 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

สัตว์

ที่น่าสนใจ

นก เป็นสัตว์ป่าธรรมชาติสามารถพบเห็นได้ทั่วไป มีพฤติกรรมในการด�ำรง

ชีวิตแตกต่างกันไปตามชนิดและสายพันธุ์เสียงร้องของนกคือสื่ออย่างหนึ่งที่นก

แสดงออกเพื่อบ่งบอกถึงอารมณ์ความทุกข์หรือความสุขในช่วงเวลานั้นๆ พื้นที่ป่า

สงวนแห่งชาติป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา สามารถพบนกบริเวณป่าเบญจพรรณ

และป่าเต็งรัง มีนกหลากหลายชนิดล้วนเป็นนกที่มีความสวยงามและมีเสียงที่

ไพเราะ บางชนิดพบเห็นได้ทั่วไปแต่บางชนิดอาจพบเห็นได้ยาก เช่น นกเขาเขียว

นกแซงแซวหางบ่วงใหญ่ นกสาลิกาเขียว นกปีกลายสก๊อต นกกะรางหัวหงอก

นกกางเขนดง และนกขมิ้นท้ายทอยด�ำ เป็นต้น นกมีบทบาทส�ำคัญอย่างยิ่งใน

ระบบนิเวศ ช่วยแพร่กระจายพันธุ์พืช ควบคุมแมลงศัตรูพืช และเป็นตัวบ่งบอกถึง

ความอุดมสมบูรณ์ของผืนป่า นกเหล่านี้ต้องการป่าที่เป็นบ้านในการด�ำรงชีวิต

เช่นเดียวกับมนุษย์และสัตว์อื่นๆ ดังนั้นเราจึงต้องช่วยกันดูแลรักษาป่าเพื่อเป็น

แหล่งอาหารและที่อยู่อาศัยให้กับนกเหล่านี้เพื่อให้สัตว์น้อยใหญ่และมนุษย์มี

เสียงเพลงธรรมชาติได้ฟังทุกวัน

นกปีกลายสก๊อต นกกะรางหัวหงอก นกกางเขนดง

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

139

รายชื่อความหลากหลายของสัตว์ป่า

กลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

1 แมวดาว Prionailurus bengalensis Felidae * -

2 พังพอนธรรมดา Herpestes javanicus Herpestidae * -

3 เม่นใหญ่ Hystrix brachyura Hystricidae * LC

4 กระต่ายป่า Lepus peguensis Leporidae * -

5 หนูพุกเล็ก Bandicota savilei Muridae - -

6 หนูผี Crocidura sp. Muridae - -

7 หนูหวาย Leopoldamys sabanus Muridae - -

8 หนูท้องขาว Rattus rattus Muridae - -

9 ลิ่น Manis sp. Manidae * -

10 ค้างคาว

ขอบหูขาวกลาง

Cynopterus sphinx Rhinolophidae - -

11 ค้างคาวเล็บกุด Eonycteris spelaea Rhinolophidae * -

12 ค้างคาวบัวฟันรี Rousettus leschenaulti Rhinolophidae - -

13 ค้างคาว

หน้ายาวเล็ก

Macroglossus minimus Rhinolophidae * -

14 ค้างคาว

หน้ายาวใหญ่

Macroglossus sobrinus Rhinolophidae * -

ANIMAL

140 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

15 ค้างคาวแวมไพร์

แปลงเล็ก

Megaderma spasma Rhinolophidae * -

16 ค้างคาวไผ่หัว

แบนใหญ่

Tylonycteris robustula Rhinolophidae * -

17 อ้นเล็ก Cannomys badius Spalacidae - -

18 กระจ้อน Menetes berdmorei Sciuridae - -

19 กระรอกหลากสี Callosciurus finlaysoni Sciuridae - -

20 กระรอกบินเล็ก

แก้มขาว

Hylopetes phayrei Sciuridae * -

21 กระเล็นขน

ปลายหูสั้น

Tamiops mcclellandi Sciuridae - -

22 หมูป่า Sus scrofa Suidae - -

23 กระแตเหนือ Tupaia belangeri Tupaiidae -

กลุ่มนก

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

1 เหยี่ยวนกเขา

ชิครา

Accipiter badius Accipitridae * -

2 เหยี่ยวกิ้งก่าสีด�ำ Aviceda leuphotes Accipitridae * -

3 เหยี่ยวปีกแดง Butastur liventer Accipitridae * NT

4 เหยี่ยวขาว Elanus caeruleus Accipitridae * -

5 เหยี่ยวรุ้ง Spilornis cheela Accipitridae * -

6 นกขมิ้นน้อย

ธรรมดา

Aegithina tiphia Aegithinidae * -

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

141

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

7 นกกะเต็นน้อย

ธรรมดา

Alcedo atthis Alcedinidae * -

8 นกกะเต็นอก

ขาว

Halcyon smyrnensis Alcedinidae * -

9 นกเป็ดแดง Dendrocygna javanica Anatidae * -

10 นกยางกรอก

พันธุ์จีน

Ardeola bacchus Ardeidae * -

11 นกยางควาย Bubulcus coromandus Ardeidae * -

12 นกแอ่นพง Artamus fuscus Artamidae * -

13 นกกระปูดเล็ก Centropus bengalensis Centropodidae * -

14 นกกระปูดใหญ่ Centropus sinensis Centropodidae * -

15 นกกระแตแต้

แว้ด

Vanellus indicus Charadriidae * -

16 นกเขียวก้าน

ตองหน้าผากสี

ทอง

Chloropsis aurifrons Chloropseidae * -

17 นกปากห่าง Anastomus oscitans Ciconiidae * -

18 นกเขาเขียว Chalcophaps indica Columbidae * -

19 นกพิราบป่า** Columba livia Columbidae * -

20 นกเขาชวา Geopelia striata Columbidae - -

21 นกเขาใหญ่ Streptopelia chinensis Columbidae - -

22 นกเขาไฟ Streptopelia

tranquebarica

Columbidae * -

23 นกตะขาบทุ่ง Coracias benghalensis Coraciidae * -

ANIMAL

142 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

24 นกสาลิกาเขียว Cissa chinensis Corvidae * -

25 นกกาแวน Crypsirina temia Corvidae * -

26 นกปีกลายสก๊อต Garrulus glandarius Corvidae * -

27 นกขุนแผน Urocissa erythrorhyncha Corvidae * -

28 นกคัคคูหงอน Clamator coromandus Cuculidae * -

29 นกบั้งรอกใหญ่ Phaenicophaeus tristis Cuculidae * -

30 นกสีชมพูสวน Dicaeum cruentatum Dicaeidae * -

31 นกแซงแซวหงอน

ขน

Dicrurus hottentottus Dicruridae * -

32 นกแซงแซวสีเทา Dicrurus leucophaeus Dicruridae * -

33 นกแซงแซวหาง

บ่วงใหญ่

Dicrurus paradiseus Dicruridae * -

34 นกแซงแซว

หางปลา

Dicrurus macrocercus Dicruridae * -

35 นกกระติ๊ดขี้หมู Lonchura punctulata Estrildidae * -

36 นกกระติ๊ดตะโพก

ขาว

Lonchura striata Estrildidae * -

37 นกตบยุงหางยาว Caprimulgus macrurus Eurostopodidae

* -

38 นกแอ่นฟ้าหงอน Hemiprocne coronata Hemiprocnidae * -

39 นกนางแอ่นบ้าน Hirundo rustica Hirundinidae * -

40 นกอีเสือสีน�้ำตาล Lanius cristatus Laniidae * -

41 นกโพระดกคอ

สีฟ้า

Megalaima asiatica Megalaimidae * -

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

143

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

42 นกตีทอง Megalaima

haemacephala

Megalaimidae * -

43 นกโพระดก

ธรรมดา

Megalaima lineata Megalaimidae * -

44 นกจาบคาหัว

สีส้ม

Merops leschenaulti Meropidae * -

45 นกจาบคาเล็ก Merops orientalis Meropidae * -

46 นกเด้าดินทุ่งเล็ก Anthus rufulus Motacillidae * -

47 นกอุ้มบาตร Motacilla alba Motacillidae * -

48 นกเด้าลมหลัง

เทา

Motacilla cinerea Motacillidae * -

49 นกจับแมลงจุกด�ำ Hypothymis azurea Monarchidae * -

50 นกกางเขนดง Copsychus

malabaricus

Muscicapinae * -

51 นกกางเขนบ้าน Copsychus saularis Muscicapinae * -

52 นกจับแมลงอก

ส้มท้องขาว

Cyornis tickelliae Muscicapinae * -

53 นกจับแมลงสีฟ้า Eumyias thalassinus Muscicapinae * -

54 นกจับแมลง

คอแดง

Ficedula albicilla Muscicapinae * -

55 นกจับแมลง Ficedula sp. Muscicapinae * -

56 นกจับแมลงสี

น�้ำตาล

Muscicapa dauurica Muscicapinae * -

57 นกยอดหญ้าสีด�ำ Saxicola caprata Muscicapinae * -

ANIMAL

144 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

58 นกยอดหญ้าสีเทา Saxicola ferrea Muscicapinae * -

59 นกยอดหญ้าหัวด�ำ Saxicola stejnegeri Muscicapinae * -

60 นกปลีกล้วยเล็ก Arachnothera

longirostra

Nectariniidae * -

61 นกปลีกล้วยลาย Arachnothera magna Nectariniidae * -

62 นกกินปลีคอสี

น�้ำตาล

Anthreptes malacensis Nectariniidae * -

63 นกกินปลีแก้มสี

ทับทิม

Anthreptes singalensis Nectariniidae * -

64 นกกินปลีคอแดง Aethopyga siparaja Nectariniidae * -

65 นกกินปลีอก

เหลือง

Cinnyris jugularis Nectariniidae * -

66 นกขมิ้นท้ายทอย

ด�ำ

Oriolus chinensis Oriolidae * -

67 นกกระจอกบ้าน Passer montanus Passeridae - -

68 ไก่ป่า Gallus gallus Phasianidae * -

69 นกกระจิ๊ด

ธรรมดา

Phylloscopus inornatus Phylloscopidae * -

70 นกกระจิ๊ด

ปากหนา

Phylloscopus schwarzi Phylloscopidae * -

71 นกแต้วแล้ว

ธรรมดา

Pitta moluccensis Pittidae * -

72 นกกระจาบ

ธรรมดา

Ploceus philippinus Ploceidae * NT

73 นกเป็ดผีเล็ก Tachybaptus ruficollis Podicipedidae * -

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

145

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

74 นกแขกเต้า Psittacula alexandri Psittacidae * -

75 นกปรอดโอ่ง

เมืองเหนือ

Alophoixus pallidus Pycnonotidae * -

76 นกปรอดเทา

หัวขาว

Hypsipetes thompsoni Pycnonotidae * -

77 นกปรอดทอง Pycnonotus atriceps Pycnonotidae * -

78 นกปรอดหัวสี

เขม่า

Pycnonotus aurigaster Pycnonotidae * -

79 นกปรอดสวน Pycnonotus blanfordi Pycnonotidae * -

80 นกปรอดหัวโขน Pycnonotus jocosus Pycnonotidae * NT

81 นกปรอดเหลือง

หัวจุก

Pycnonotus

flaviventris

Pycnonotidae * -

82 นกกวัก Amaurornis

phoenicurus

Rallidae * -

83 นกอีแพรดแถบ

อกด�ำ

Rhipidura javanica Rhipiduridae * -

84 นกเค้าโมง Glaucidium cuculoides Strigidae * -

85 นกเค้ากู่ Otus lettia Strigidae * -

86 นกเอี้ยงหงอน Acridotheres grandis Sturnidae * -

87 นกเอี้ยงสาริกา Acridotheres tristis Sturnidae * -

88 นกขุนทอง Gracula religiosa Sturnidae * NT

89 นกเอี้ยงด่าง Sturnus contra Sturnidae * -

90 นกกิ้งโครงคอด�ำ Sturnus nigricollis Sturnidae * -

91 นกกระจิบคอด�ำ Orthotomus atrogularis Sylviidae * -

ANIMAL

146 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

92 นกกระจิบ

ธรรมดา

Orthotomus sutorius Sylviidae * -

93 นกกะรางสร้อย

คอเล็ก

Garrulax monileger Timaliidae * -

94 นกกะรางหัว

หงอก

Garrulax leucolophus Timaliidae * -

95 นกจาบดินอกลาย Pellorneum ruficeps Timaliidae * -

96 นกกระเบื้องผา Monticola solitarius Turdinae * -

97 นกแสก Tyto alba Tytonidae * NT

กลุ่มสัตว์เลื้อยคลาน

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

1 กิ้งก่าแก้วเหนือ Calotes emma

alticristata

Agamidae * LC

2 กิ้งก่าหัวฟ้า Calotes mystaceus Agamidae * LC

3 กิ้งก่าหัวแดง Calotes versicolor Agamidae * LC

4 กิ้งก่าบินปีกส้ม Draco maculatus Agamidae * LC

5 แย้เหนือ Leiolepis belliana

ocellata

Agamidae - NT

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

147

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

6 งูเขียวพระอินทร์ Chrysopelea ornata Colubridae - -

7 งูทางมะพร้าวลาย

ขีด

Elaphe radiata Colubridae * -

8 งูงอดไทย Oligodon taeniatus Colubridae - LC

9 งูสิงบ้าน Ptyas korros Colubridae * LC

10 งูลายสาบคอแดง Rhabdophis subminiatus Colubridae - LC

11 งูลายสอใหญ่ Xenochrophis piscator Colubridae - LC

12 งูเห่าหม้อ Naja kaouthia Elapidae - LC

13 งูเห่าสยาม Naja siamensis Elapidae - LC

14 ตุ๊กแกบ้าน Gekko gecko Gekkonidae - LC

15 จิ้งจกหางหนาม Hemidactylus frenatus Gekkonidae - LC

16 จิ้งจกหางแบนเล็ก Hemidactylus platyurus Gekkonidae - -

17 จิ้งเหลนลาย

อินโดจีน

Lipinia vittigera Scincidae - LC

18 จิ้งเหลนหลากลาย Mabuya macularia Scincidae - -

19 จิ้งเหลนบ้าน Mabuya multifasciata Scincidae - LC

20 จิ้งเหลนเรียวท้อง

เหลือง

Riopa bowringii Scincidae - LC

21 จิ้งเหลนภูเขาเกล็ด

เรียบ

Sphenomorphus

maculatus

Scincidae - LC

22 เต่าเหลือง Indotestudo elongata Testudinidae * EN

23 ตะกวด Varanus bengalensis Varanidae * -

ANIMAL

148 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กลุ่มสัตว์สะเทินน�้ำสะเทินบก

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

1 คางคกหัวราบ Bufo macrotis Bufonidae * LC

2 คางคกบ้าน Bufo melanostictus Bufonidae - LC

3 อึ่งลาย Calluella guttulata Microhylidae - LC

4 อึ่งเพ้า Glyphoglossus molossus Microhylidae - NT

5 อึ่งอ่างบ้าน Kaloula pulchra Microhylidae - LC

6 อึ่งน�้ำเต้า Microhyla ornata Microhylidae - LC

7 อึ่งข้างด�ำ Microhyla heymonsi Microhylidae - LC

8 กบหนอง Fejervarya limnocharis Ranidae - DD

9 กบนา Hoplobatrachus rugulosus Ranidae - -

10 กบหงอน Limnonectes gyldenstolpei Ranidae - LC

11 กบหลังไพล Rana lateralis Ranidae - LC

12 กบอ่องเล็ก Rana nigrovittata Ranidae - NT

13 ปาดบ้าน Polypedates

megacephalus

Rhacophoridae - -

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

1 ปลาแป้นแก้ว Parambassis siamensis Ambassidae - -

2 ปลาหมอไทย Anabas testudineus Anabantidae - -

3 ปลากดเหลือง Hemibagrus nemurus Bagridae - -

4 ปลาเข็มแม่น�้ำ Xenentodon cancila Belonidae - -

กลุ่มปลา

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

149

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

5 ปลาก้าง Chana gachua Channidae - -

6 ปลาช่อน Channa striata Channidae - -

7 ปลานิล Oreochromis niloticus Cichlidae - -

8 ปลาดุกด้าน Clarias batrachus Clariidae - VU

9 ปลาซิวใบไผ่เล็ก Danio albolineatus Cyprinidae - -

10 ปลาซิวหนวดยาว Esomus metallicus Cyprinidae - -

11 ปลาเลียหิน Garra cambodgiensis Cyprinidae - -

12 ปลากระสูบขีด Hampala macrolepidota Cyprinidae

13 ปลาขี้ยอกหาง

เหลือง

Mystacoleucus

marginatus

Cyprinidae - -

14 ปลาน�้ำหมึก Barilius koratensis Cyprinidae - -

15 ปลาตะเพียน

น�้ำตก

Puntius binotatus Cyprinidae - -

16 ปลาตะเพียนทราย Puntius brevis Cyprinidae - -

17 ปลาแก้มช�้ำ Systomus orphoides Cyprinidae - -

18 ปลาซิวควาย

แถบด�ำ

Rasbora paviena Cyprinidae - -

19 ปลากระทิงลาย Mastacembelus favus Mastacembelidae - -

20 ปลาค้อแม่น�้ำน่าน Schistura menanensis Nemacheilidae - -

21 ปลาสลาด Notopterus notopterus Notopteridae - -

22 ปลากระดี่หม้อ Trichogaster trichopterus Osphronemidae - -

23 ปลาหมอช้าง

เหยียบ

Pristolepis fasciata Pristolepididae - -

24 ปลาไหลนา Monopterus albus Synbranchidae - -

25 ปลาเข็ม Dermogenys pusilla Zenarchopteridae - -

ANIMAL

150 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กลุ่มสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

1 หอยเชอรี่ Pomacea canaliculata Ampullaridae - -

2 หอยโข่ง Pila ampullacea Ampullariidae - -

3 แมงนุ่งซิ่นใหญ่ Argiope pulchella Araneidae - -

4 แมงนุ่นซิ่นแถบถี่ Argiope aemulae Araneidae - -

5 แมงมุมหลัง

หนามฮาสเซลล์

Gasteracantha hasseltii Araneidae - -

6 แมงมุมใยกลม

แรมฟี

Neoscona cf. ramfi Araneidae - -

7 แมงมุมใยกลม

นอติกา

Neoscona cf. nautica Araneidae - -

8 หอยทากสยาม Cryptozona siamensis Ariophantidae - -

9 แมงป่องเล็ก Isometrus maculatus Buthidae - -

10 หอยหอมมลายู Cyclophorus malayanus Cyclophoridae - -

11 กิ้งกือกระบอก Thyropygus allevatus Harpagophoridae

- -

12 กิ้งกือกระบอก

เงิน

Thyropygus peninsularis Harpagophoridae

- -

13 หอยห่อเปลือก

ใหญ่สยาม

Megaustenia siamensis Helicarionidae - -

14 แมงมุมสองหาง Hersilia sp. Hersilidae - -

15 แมงมุมใยทอง

ท้องด�ำ

Nephila kuhlii Nephilidae - -

16 แมงมุมใยทอง

ท้องขนาน

Nephila maculata Nephilidae - -

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

151

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์ สถานภาพ

พ.ร.บ. TRD

17 กิ้งกือตะเข็บ

เหลือง

Orthomorpha

communis

Paradoxosomatidae - -

18 กิ้งกือตะเข็บ

ชมพู

Orthomorpha

picturata

Paradoxosomatidae - -

19 ปู Siamthelphusa sp. Parathelphusidae - -

20 ปูน�้ำตก Beccumon

alcockianum

Potamidae - -

21 ปูเจ้าพ่อหลวง Potamon bhumibol Potamidae - -

22 ปูป่า Thaipotamon sp.1 Potamidae - -

23 ปูป่า Thaipotamon sp.2 Potamidae - -

24 ตะขาบ Scolopendra sp. Scolopendridae - -

25 แมงป่องช้าง Heterometrus spinifer Scorpionidae - -

26 แมงมุมพเนจร Heteropoda sp. Sparassidae - -

27 กระสุน

พระอินทร์

Glomeris marginata Sphaerotheriidae - -

28 บึ้งด�ำเล็ก Haplopelma minax Theraphosidae - -

29 หอยขม Filopaludina martensi Viviparidae - -

30 แมงมุมแตงไทย Storenomorpha sp. Zodariidae - -

ใกล้สูญพันธุ์

มีแนวโน้มใกล้สูญพันธุ์

ใกล้ถูกคุกคาม

กลุ่มที่เป็นกังวลน้อยที่สุด

ข้อมูลไม่เพียงพอ

เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามพระราชบัญญัติสงวนและ

คุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535

EN

VU

NT

LC

DD

*

**

พ.ร.บ. พระราชบัญญัติสงวนและ

คุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535

TRD THAILAND RED DATA

ANIMAL

152 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

หนูพุกเล็ก

Bandicota savilei

วงศ์ Muridae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดจากปลายจมูกจรดปลาย

หางประมาณ 23-28 เซนติเมตร คล้ายกับหนูทั่วไป

แต่มีรูปร่างที่ใหญ่กว่า จุดเด่นมีขนสีน�้ำตาลแดงหรือ

น�้ำตาลด�ำที่รุงรังไม่เป็นระเบียบ ขนบริเวณหลังเป็น

แผงแข็ง หลังตีนเป็นสีด�ำ หางยาวมีเกล็ดสีเดียว

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

153

ค้างคาวขอบหูขาวกลาง

Cynopterus sphinx

วงศ์ Rhinolophidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 64-79 มิลลิเมตร ค้างคาว

ขนาดเล็กถึงขนาดกลาง พังผืดปีกสีน�้ำตาลเข้มออกจากสีข้าง บริเวณ

นิ้วสีจะจางกว่า ตรงกลางของพังผืดขามีขนทั้งด้านบนและด้านล่าง

จมูกสั้น กว้าง และคลุมด้วยขน ใบหูเรียบ สีน�้ำตาล ไม่มีขน ขอบใบหูสี

อ่อนหรือสีขาว ขนคลุมตัวทั่วๆ ไปอ่อนนุ่มและเป็นมันวาว ตัวผู้บริเวณ

คาง ด้านหน้าของช่วงไหล่ด้านข้าง อก ท้อง และต้นขามีลายแต้มสีส้ม

หน้าผากและคอด้านบนสีเข้มกว่าโดยเป็นสีน�้ำตาลแดง หลังตอนท้ายๆ

เป็นสีเทาน�้ำตาล ตัวเมียรอบคอสีน�้ำตาลอ่อน ตะโพกสีเทาน�้ำตาล

ท้องสีเทาอ่อนโดยปลายขนแต่ละเส้นสีจะจางกว่าบริเวณอื่นๆ

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามพระราชบัญญัติ

สงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535

ANIMAL

154 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ค้างคาวบัวฟันรี

Rousettus leschenaulti

วงศ์ Rhinolophidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 75-86 มิลลิเมตร

เป็นค้างคาวขนาดกลาง คล้ายคลึงกับค้างคาวบัวฟันกลม โดยที่

จมูกค่อนข้างสั้นแต่เรียว สีสันค่อนข้างจะแตกต่างกันมากกว่า

ค้างคาวบัวฟันกลม โดยทั่วไปจะเป็นสีน�้ำตาลอ่อน มีบางตัวที่เป็น

สีน�้ำตาลเข้ม บริเวณหลัง คอ และช่วงไหล่จะมีขนคลุมห่างๆ หรือ

บางครั้งก็ไม่มีขนคลุม อาจจะเป็นสีเทา โดยเฉพาะในช่วงผลัดขน

ใบหูมีรอยบากบริเวณขอบล่าง และมักจะกว้างกว่าใบหูของ

ค้างคาวบัวฟันกลมเล็กน้อย หน้าตัดของฟันกรามด้านล่างซี่

สุดท้ายมีลักษณะเป็นวงรี

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

155

ค้างคาวแวมไพร์แปลงเล็ก

Megaderma spasma

วงศ์ Rhinolophidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 54.0-62.0

มิลลิเมตร เป็นค้างคาวที่มีขนาดเล็ก โดยขนาดเล็กกว่า

ค้างคาวแวมไพร์แปลงใหญ่ พังผืดขาขนาดใหญ่กว่า ใบหน้า

แตกต่างกัน แผ่นจมูกใหญ่กว่า ใบหูทั้ง 2 ข้างเชื่อมต่อกันใกล้

กับบริเวณหน้าผาก ติ่งใบหูด้านท้ายแคบและสูงกว่าค้างคาว

แวมไพร์แปลงใหญ่ด้านบนล�ำตัวสีเทาเข้ม ด้านล่างล�ำตัว

สีเทาอ่อน

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

156 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

อ้นเล็ก

Cannomys badius

วงศ์ Spalacidae

รูปร่างลักษณะ มีความยาวตั้งแต่หัวถึงโคนหาง

14.5-26.5 เซนติเมตร หางยาว 6-7 เซนติเมตร เป็นสัตว์

ฟันแทะที่มีรูปร่างอ้วนป้อม มีขนาดเล็กกว่าอ้นอีก 2 ชนิด

มีขนหนานุ่มสีน�้ำตาลแดงปกคลุมทั่วหัว ล�ำตัว และขา

บางตัวมีแถบสีขาวคาดจากปลายจมูกถึงหน้าผาก แก้มสี

น�้ำตาลอ่อน หางสั้นและไม่มีขน ฝ่าตีนเรียบ

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

157

กระจ้อน

Menetes berdmorei

วงศ์ Sciuridae

รูปร่างลักษณะ มีความยาวตั้งแต่หัวถึงโคนหาง

18 เซนติเมตร ความยาวหาง 14 เซนติเมตร เป็นกระรอก

ดินขนาดกลาง มีขนาดใหญ่กว่ากระเล็นในสกุล Tamiops

ซึ่งคล้ายกันจนอาจสับสนได้จมูกยาว ล�ำตัวด้านข้างมีแถบ

สีเข้มสลับจาง ล�ำตัวด้านบนสีน�้ำตาลแกมแดง ล�ำตัวด้าน

ล่างมีสีเนื้อจาง หางสั้นกว่าล�ำตัว

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

158 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กระรอกบินเล็กแก้มขาว

Hylopetes phayrei

วงศ์ Sciuridae

รูปร่างลักษณะ มีความยาวตั้งแต่หัวถึงโคนหาง

17-19 เซนติเมตร หางยาว 13-17 เซนติเมตร

ขนปกคลุมล�ำตัวด้านบนสีน�้ำตาลปนเทา และท้อง

สีขาวครีม ขนหางแบนเรียบ ขนแก้มและเหนือตา

สีขาว

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

159

กระเล็นขนปลายหูสั้น

Tamiops mcclellandi

วงศ์ Sciuridae รูปร่างลักษณะ มีความยาวตั้งแต่หัวถึงโคนหาง

11-12 เซนติเมตร หางยาว 11 เซนติเมตร เป็นกระรอก

ที่อาศัยอยู่บนต้นไม้ที่มีขนาดเล็กมาก แตกต่างจากกระเล็น

ขนปลายหูยาว ตรงที่มีแถบสีจางด้านนอกกว้างกว่าแถบด้านใน

ส่วนกระเล็นขนปลายหูยาวแถบสีจางกว้างเท่าๆ กัน หน้าผาก

และกระหม่อมมีสีเขียว ล�ำตัวด้านข้างและขาเป็นสีเทา

ท้องสีออกส้ม หางเรียว มีจุดประสีเทา น�้ำตาล และด�ำ

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

160 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

เหยี่ยวนกเขาชิครา

Accipiter badius

วงศ์ Accipitridae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 30-36 เซนติเมตร

ตัวผู้ตาแดง หัวและล�ำตัวด้านบนเทาแกมฟ้า คอขาวมีเส้น

กลางคอสีเข้ม ล�ำตัวด้านล่างขาว อกและท้องมีลายขวางถี่

สีส้มแกมน�้ำตาลแดง หางเทามีลายขวางสีเข้ม ใต้ปีกมีลายส้ม

แกมน�้ำตาล ปลายปีกด�ำ ตัวเมีย ตาเหลืองล�ำตัวด้านบนแกม

น�้ำตาล ลายขวางที่อกหนาแกมน�้ำตาล ขนหางคู่กลางเป็น

ลายจางๆ

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

161

เหยี่ยวกิ้งก่าสีด�ำ

Aviceda leuphotes

วงศ์ Accipitridae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 46-48

เซนติเมตร หงอนยาว หัวและล�ำตัวด�ำ อกและท้อง

สีขาวมีลายขวางสีด�ำและน�้ำตาลแกมแดง ปีกมีแถบ

ขาวและน�้ำตาลแดง ใต้ปีกด�ำ ขนกลางปีกเทาเกือบด�ำ

ปลายปีกด�ำ

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

162 ป่าล�

ำน�้ำน่านฝั่งขวา

เหยี่ยวปีกแดง

Butastur liventer

วงศ์ Accipitridae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 38-43

เซนติเมตร ตัวผู้คล้ายเหยี่ยวหน้าเทา ตาเหลือง หนังคลุม

จมูกเหลืองส้มสด หัวและล�

ำตัวเทา ล�

ำตัวด้านบนน�้ำตาลแดง

สดใส แข้งยาวเหลืองส้ม ขณะบินขนปีกบินและหางน�้ำตาล

แดงชัดเจนขนคลุมใต้ปีกขาว นกวัยอ่อน คิ้วขาวแคบๆ หัว

และล�

ำตัวด้านล่างน�้ำตาล ล�

ำตัวด้านบนแกมน�้ำตาลแดง

แถบกลางปีกน�้ำตาลแดง

สถานภาพ

: เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามพระราชบัญญัติ

สงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535

NT กลุ่มสัตว์ใกล้ถูกคุกคาม

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

163

เหยี่ยวขาว

Elanus caeruleus

วงศ์ Accipitridae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 31-35 เซนติเมตร

หัวและล�ำตัวด้านล่างขาว ตาแดง แถบตาด�ำ ล�ำตัวด้านบนเทา

อ่อน เห็นแถบปีกด�ำตรงจากหัวไหล่ชัดเจน แข้งและตีนเหลือง

ขณะบินปีกยาวปลายแหลม หัวไหล่ด�ำ ขนปลายปีกด้านล่างด�ำ

ปลายขนกลางปีกอาจด�ำหรือเทาเข้ม มักพบกระพือปีกอยู่กับที่

เพื่อมองหาเหยื่อ นกวัยอ่อน ขนล�ำตัวแกมน�้ำตาล หัวมีลายขีด

สีคล�้ำ ล�ำตัวด้านบนมีลายเกล็ดจากขอบปลายขนสีน�้ำตาลอ่อน

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

164 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกขมิ้นน้อยธรรมดา

Aegithina tiphia

วงศ์ Aegithinidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 12-14.5

เซนติเมตร ปากสีเทา ตัวผู้หัวและล�ำตัวด้านบน

เขียวแกมเหลือง ล�ำตัวด้านล่างเหลืองสดกว่า

หางด�ำ ปีกมีแถบขาว 2 แถบ

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

165

นกกะเต็นน้อยธรรมดา

Alcedo atthis

วงศ์ Alcedinidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 17 เซนติเมตร

ล�ำตัวด้านบนสีน�้ำเงินเหลือบเขียว หลังและตะโพกฟ้า

วาว ขนคลุมหูน�้ำตาลแดงต่อกับแถบขาว คอขาว ล�ำตัว

ด้านล่างสีส้มแกมน�้ำตาล แข้งและตีนแดง ตัวเมียปาก

ล่างสีน�้ำตาลแดง

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

166 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกยางควาย

Bubulcus coromandus

วงศ์ Ardeidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 48-53

เซนติเมตร ขนาดเล็ก หนังหน้าสีเหลืองคล�้ำ ปากเหลือง

หนาและสั้น หัวโตคอหนาและสั้น ขาค่อนข้างสั้นสีเทาคล�้ำ

ชุดขนผสมพันธุ์ปากเหลืองหรือชมพูสด หัว คอ อก และ

หลังสีน�้ำตาลแกมส้มสดใส ขนบริเวณท้ายทอย ขนเจ้าชู้ที่

อกและหลังยาวมากขึ้น

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

167

นกแอ่นพง

Artamus fuscus

วงศ์ Artamidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 16-18

เซนติเมตร ปากหนาสีเทาแกมฟ้า หน้าด�ำหรือเทาเข้ม

หัวและล�ำตัวด้านบนเทา อกและล�ำตัวด้านล่างน�้ำตาล

แกมเหลือง ก้นขาว ขณะบินปีกเป็นรูปสามเหลี่ยม

ใต้ปีกขาวแกมน�้ำตาลอ่อน หางสั้น นกวัยอ่อน ขนล�ำตัว

แกมน�้ำตาล มีลายเกล็ดบนหลังและปีก ปากสีน�้ำตาล

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

168 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกกระแตแต้แว้ด

Vanellus indicus

วงศ์ Charadriidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 31.5-35

เซนติเมตร หัวถึงอกด�ำ หนังรอบตาและเหนียงที่หัวตา

แดงเข้ม ปากแดงเข้มปลายด�ำ ขนคลุมหูเป็นแถบ

ขาวใหญ่ล�ำตัวด้านบนน�้ำตาล ล�ำตัวด้านล่างขาว

แข้งและตีนเหลือง หรือเหลืองแกมเขียว ขณะบินปีก

คล้ายนกกระแตหาด

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

169

นกเขียวก้านตองหน้าผากสีทอง

Chloropsis aurifrons

วงศ์ Chloropseidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 18-19

เซนติเมตร ขนล�ำตัวเขียว หน้าผากเหลืองแกมส้มสด

หน้าและคอด�ำ ใต้คางฟ้าแกมม่วง นกวัยอ่อน คาง

และ คอเขียว หน้าผากแซมเหลืองจางๆ

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

170 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกเขาเขียว

Chalcophaps indica

วงศ์ Columbidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 23-27

เซนติเมตร ปากแดงสด หัว คอ และล�ำตัวด้านล่างสีน�้ำตาล

แกมม่วง หลังและปีกเขียวเหลือบเป็นมัน หลังตอนล่างมี

แถบขาวด�ำ ขนปีกบินและหางด�ำ แข้งและตีนแดงสด ตัวผู้

หน้าผาก กระหม่อม และคิ้วขาว ท้ายทอยและหลังตอนบน

เทาแกมฟ้า ตัวเมีย หน้าผากและคิ้วขาวเล็กน้อย ส่วนอื่น

สีซีดกว่า

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

171

นกตะขาบทุ่ง

Coracias benghalensis

วงศ์ Coraciidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดล�ำตัวประมาณ 33

เซนติเมตร ขณะบินเห็นแถบปีกสีน�้ำเงินกับสีฟ้าสดใส

ตะโพกและขนคลุมโคนหางด้านล่างสีฟ้าสด ขนหาง

คู่นอก เป็นแถบปีกสีฟ้ากับสีน�้ำเงิน ใบหน้า คอ อกและ

ท้องสีน�้ำตาลอมม่วง คาง คอ และอกมีลายขีดสีฟ้า

หน้าผาก กระหม่อม ท้ายทอย หลัง และขนบริเวณ

หัวไหล่สีเขียวอมฟ้า หางคู่กลางสีเขียว

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

172 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกสาลิกาเขียว

Cissa chinensis

วงศ์ Corvidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 37-40.5

เซนติเมตร แถบตาด�ำ ปาก หนังรอบตา แข้ง และตีนแดง

สด ขนล�ำตัวสีเขียวสด ปีกน�้ำตาลแดง ปลายขนโคนปีก

ขนกลางปีกตอนในและนอกสีด�ำสลับขาว ขนหางคู่กลาง

ปลายขาว นกบางตัวขนอาจเป็นสีฟ้าหรือแซมด้วยสีฟ้า

ปีกน�้ำตาล

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

173

นกกาแวน

Crypsirina temia

วงศ์ Corvidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 30-32.5

เซนติเมตร ล�ำตัวเพรียว หางยาวปลายแผ่กว้าง

ขนล�ำตัวด�ำเหลือบเขียว หน้าด�ำ กระหม่อมมีขน

อัดแน่นคล้ายก�ำมะหยี่สีด�ำ ตาสีฟ้าเข้ม ปากเทา

แกมฟ้า

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

174 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกปีกลายสก๊อต

Garrulus glandarius

วงศ์ Corvidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 31-34

เซนติเมตร กระหม่อมด�ำ หน้าผากด�ำแซมสีขาว แก้ม

ข้างคอ และคอขาว แถบหนวดกว้างสีด�ำ ล�ำตัวด้านบน

และล่างน�้ำตาลแกมเหลือง ตะโพกขาวเห็นชัดเจนขณะ

บิน ปีกมีลายฟ้า ด�ำ และขาวเรียงเป็นแถบสลับกัน

สถานภาพ: เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

175

นกสีชมพูสวน

Dicaeum cruentatum

วงศ์ Dicaeidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 8.5-9 เซนติเมตร

ตัวผู้ข้างหัว อกตอนบน หลัง และหางด�ำ หน้าผากถึง

ตะโพกเป็นแถบยาวสีแดงสด คอ กลางอก และล�ำตัว

ด้านล่างขาว สีข้างเทาแกมด�ำ ตัวเมีย หัวและล�ำตัวด้านบน

น�้ำตาล ปีกและหางด�ำ ตะโพกและขนคลุมหางแดงสด

ล�ำตัวด้านล่างขาวแกมเทา

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

176 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกแซงแซวหงอนขน

Dicrurus hottentottus

วงศ์ Dicruridae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 29-33

เซนติเมตร ปากยาวโค้งกว่านกแซงแซวชนิดอื่น หางตัด

ขอบหางคู่นอกแผ่กว้างและงอนขึ้นด้านบน หน้าผาก

มีขนยาวคล้ายเส้นผม ขน ล�ำตัวด�ำเป็นมัน ปีกและหาง

เหลือบเขียว

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

177

นกแซงแซวหางบ่วงใหญ่

Dicrurus paradiseus

วงศ์ Dicruridae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 33-35.5 เซนติเมตร

หางคู่นอกมีก้านขนยื่นยาวเหมือนนกแซงแซวหางบ่วงเล็ก

แต่ปลายแผ่ออกด้านเดียวและบิด ก้านขนอาจยาวได้ถึง 30

เซนติเมตร ขนาดตัวใหญ่กว่า หน้าผากมีหงอนตั้งเป็นกระจุก

ขนล�ำตัวด�ำเหลือบน�้ำเงินเล็กน้อย หางแฉกตื้นๆ นกวัยอ่อน

หงอนสั้น ก้านขนหางคู่นอกไม่ยาว

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามพระราชบัญญัติ

สงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535

ANIMAL

178 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกตบยุงหางยาว

Caprimulgus macrurus

วงศ์ Eurostopodidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 31.5-33 เซนติเมตร

หางยาว ปลายหางยาวเลยปลายปีกมากกว่าชนิดอื่นๆ ตัวผู้

หัวน�้ำตาลเหลือง กลางกระหม่อมน�้ำตาลคล�้ำ แถบหนวดและ

แถบข้างคอขาว ใหญ่และเห็นชัดเจน ขณะบินปลายขน

ปีกบินมีจุดขาวชัดเจน ปลายหางคู่นอกขาว ตัวเมีย จุดขาว

ที่ปีกเป็นสีน�้ำตาลเหลือง ปลายหางขาวแกมเหลือง

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

179

นกแอ่นฟ้าหงอน

Hemiprocne coronata

วงศ์ Hemiprocnidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 23 เซนติเมตร

หน้าผากมีหงอนยาวตั้ง รูปร่างผอมเพรียว ปีกยาวมาก

ขณะเกาะปลายปีกสองข้างจะไขว้กัน ล�ำตัวด้านบนสีเทา

แกมฟ้า ปีกสีเทาเข้ม ท้องและก้นขาวแกมเทา เวลาบิน

หางแหลมกางเต็มที่ หางแฉกลึก ตัวผู้แก้มสีน�้ำตาลแดง

เข้ม ตัวเมีย หน้าเทา

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

180 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกโพระดกธรรมดา

Megalaima lineata

วงศ์ Megalaimidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 27-28

เซนติเมตร หัว อก และท้องสีน�้ำตาลแกมเหลือง

มีลายขีดสีน�้ำตาลเข้ม ปากสีเหลืองส้ม หนังรอบตา

สีเหลือง ขนล�ำตัวสีเขียว

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

181

นกจาบคาหัวสีส้ม

Merops leschenaulti

วงศ์ Meropidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 23 เซนติเมตร

หัวถึงหลังสีส้ม แถบตาด�ำ คอและอกเหลืองสด

อกมีแถบเล็กๆ สีด�ำและส้ม ล�ำตัวเขียวตะโพกสีฟ้า

วาว ไม่มีหางคู่กลางแหลมยาว

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

182 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกจาบคาเล็ก

Merops orientalis

วงศ์ Meropidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 20

เซนติเมตร ล�ำตัวเขียวสด หัวและท้ายทอยสีส้ม

แกมน�้ำตาล แถบตาด�ำ ใต้แถบตาสีฟ้า อกมีแถบด�ำ

โค้งครึ่งวงกลม หางคู่กลางแหลมยาว

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

183

นกเด้าดินทุ่งเล็ก

Anthus rufulus

วงศ์ Motacillidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 15-16 เซนติเมตร

คล้ายนกเด้าดินทุ่งใหญ่แต่ขนาดเล็กกว่าชัดเจนเมื่อยืน

เปรียบเทียบกัน ปากและหางสั้นกว่าเล็กน้อย โคนปากล่าง

มีสีเหลืองมากกว่านกเด้าดินทุ่งใหญ่และนกเด้าดินทุ่งพันธุ์

รัสเซีย คอมักเป็นสีน้

ำตาลอ่อนใกล้เคียงกับอก ล�ำตัวด้าน

ล่างมักมีลายหนาแน่นเฉพาะที่อก

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

184 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกเด้าลมหลังเทา

Motacilla cinerea

วงศ์ Motacillidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 19 เซนติเมตร

คิ้วยาวแคบๆ สีขาว หัวและล�ำตัวด้านบนเทา ปีกด�ำ มีลาย

จากขอบขน โคนปีกขาว คอขาว ท้องแกมเหลืองและเข้มขึ้น

ที่ก้น ตะโพกเหลืองเห็นได้ชัดขณะบิน หางเรียบยาวสีด�ำ

ขอบหางคู่นอกขาว ขณะบินเห็นแถบขาวที่ปีก ตัวผู้ขนชุดผสม

พันธุ์คิ้วและแถบหนวดขาวชัดเจน คอ และอกตอนบนด�ำ

ล�ำตัวด้านล่างเหลืองสดขึ้น

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

185

นกจับแมลงจุกด�ำ

Hypothymis azurea

วงศ์ Monarchidae รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 16-17.5

เซนติเมตร ตัวผู้ปากกว้างสีฟ้าเข้ม ท้ายทอยมีหงอน

ด�ำสั้น หัว อก ล�ำตัวด้านบน และหางฟ้าเข้มอกตอนล่างถึง

ก้นขาว หงอน หัวตา และแถบคาดอกด�ำ ตัวเมีย สีหม่น

กว่าตัวผู้ล�ำตัวด้านบนเทาแกมน�้ำตาล อกเทาไม่มีแถบ

ด�ำคาดอก

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

186 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกกางเขนดง

Copsychus malabaricus

วงศ์ Muscicapinae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 21.5-28

เซนติเมตร ตัวผู้หัว อก และล�ำตัวด้านบนด�ำเป็นมัน ตัดกับ

ล�ำตัวด้านล่างน�้ำตาลแดงแกมส้มเข้ม ตะโพกขาว หางยาว

ขอบหางคู่นอก ขาว ตัวเมียคล้ายตัวผู้แต่หางสั้นกว่า หัว อก

และล�ำตัวด้านบนแกมน�้ำตาล ล�ำตัวด้านล่างส้มแกม

น�้ำตาลมากกว่า

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

187

นกกางเขนบ้าน

Copsychus saularis

วงศ์ Muscicapinae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 19-21

เซนติเมตร ตัวผู้หัว อก และล�ำตัวด้านบนด�ำเป็น

มันเล็กน้อย ปีกมีแถบขาว ขอบหางคู่นอกๆ ขาว

ล�ำตัวด้านล่างขาว ตัวเมียคล้ายตัวผู้แต่หัวและอก

เทาเข้ม ล�ำตัวด้านบนด�ำไม่เหลือบเป็นมัน

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

188 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกจับแมลงอกส้มท้องขาว

Cyornis tickelliae

วงศ์ Muscicapinae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 14-16

เซนติเมตร ตัวผู้คล้ายนกจับแมลงสีน�้ำตาลแดง จ�ำแนก

จากคอและอกส้มเหลือง รอยต่อระหว่างอกกับท้องสีขาว

ตัดกันอย่างชัดเจน ตัวเมีย ที่หัว ล�ำตัวด้านบนและ

หางเทาแกมฟ้า คอและอกส้ม ท้องขาวคล้ายตัวผู้

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

189

นกจับแมลงสีฟ้า

Eumyias thalassinus

วงศ์ Muscicapinae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 15-17

เซนติเมตร ตัวผู้ปากสั้น หัวตาและแถบตาสั้น สีด�ำ

หัวและล�ำตัวฟ้าแกมเขียวเข้ม ตัวเมีย สีฟ้าอ่อนแกมเทา

หัวตาและแถบตาไม่ชัดเจนเหมือนตัวผู้แตกต่างจาก

นกจับแมลงสีฟ้าอ่อนที่ปากสั้นกว่า ก้นฟ้ามีลายขาว

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

190 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกจับแมลงคอแดง

Ficedula albicilla

วงศ์ Muscicapinae รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 13-13.5

เซนติเมตร ปากด�ำ หัวและล�ำตัวด้านบนน�้ำตาล

แกมเทา หางด�ำ โคนหางคู่นอกขาว ล�ำตัวด้านล่าง

ขาวแกมเทา

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

191

นกยอดหญ้าหัวด�ำ

Saxicola stejnegeri

วงศ์ Muscicapinae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 14 เซนติเมตร

ตัวผู้หัวและล�ำตัวน�้ำตาลอ่อน ส่วนหัวแกมสีด�ำที่หัวตา

ขนคลุมหูคาง และอกตอนบนหลังแกมน�้ำตาลเข้มแกมเทา

มีลายสีคล�้ำ อกสีน�้ำตาลแดง ตัวผู้ขนชุดผสมพันธุ์หัวและ

คอด�ำ ล�ำตัวด้านบนด�ำมีลายน�้ำตาลจางๆ ข้างคอและแถบ

ปีกขาว ตะโพกขาว ปลายขนคลุมตะโพกน�้ำตาลแดง ล�ำตัว

ด้านล่างน�้ำตาลแกมส้ม อกน�้ำตาลแดงเข้ม หางด�ำ

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

192 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกปลีกล้วยเล็ก

Arachnothera longirostra

วงศ์ Nectariniidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 14-16.5

เซนติเมตร หัวเทา เหนือตาและใต้ตาขาวเป็น

แถบคล้ายวงตา แบ่งด้วยแถบตาด�ำจางๆ มีแถบ

หนวดเห็นชัดเจน คอขาว อกถึงก้นเหลือง ล�ำตัว

ด้านบนเหลืองแกมเขียว หางสีเข้มกว่า ปลายหาง

มีแต้มขาว

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

193

นกปลีกล้วยลาย

Arachnothera magna

วงศ์ Nectariniidae รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 17-20.5

เซนติเมตร ล�ำตัวด้านบน ปีก และหางมีสีเหลืองแกม

เขียวไพล คอและล�ำตัวด้านล่างเทาแกมขาว ทั้งด้าน

บนและด้านล่างมีลายขีดตามยาวหนาแน่น แข้งและ

ตีนสีส้มสด

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

194 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกกินปลีอกเหลือง

Cinnyris jugularis

วงศ์ Nectariniidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 11.5

เซนติเมตร ตัวผู้ล�ำตัวด้านบนสีเขียวแกมน�้ำตาล

หน้าผาก คอถึงอกน�้ำเงินเข้มเหลือบเป็นมัน ตอนล่าง

มีแถบน�้ำตาลแดง ล�ำตัวด้านล่างเหลืองสด ขอบหางคู่

นอกและใต้หางขาว ตัวเมีย ล�ำตัวด้านบนเขียวคล�้ำแกม

เหลือง คิ้วเหลือง ล�ำตัวด้านล่างเหลืองหม่นกว่าตัวผู้

ขอบหางคู่นอกและใต้หางขาว

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

195

นกขมิ้นท้ายทอยด�ำ

Oriolus chinensis

วงศ์ Oriolidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 24.5-27.5

เซนติเมตร ตัวผู้ขนล�ำตัวเหลืองสด ปากสีชมพูแกมส้ม

ตาแดง แถบตากว้างสีด�ำขยายใหญ่และเชื่อมกันที่ท้ายทอย

ปีกและหางสีด�ำและเหลือง ตัวเมีย หลังและปีกเหลืองแกมเขียว

คล�้ำ นกไม่เต็มวัย คล้ายนกตัวเมีย แต่ขนเขียวคล�้ำกว่า แถบตา

ไม่ชัดเจน มีลายขีดด�ำที่อกและท้อง นกวัยอ่อน ท้องขาวหรือ

เหลืองแกมขาวมีขีดด�ำ ปากด�ำ

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

196 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกกระจิ๊ดธรรมดา

Phylloscopus inornatus

วงศ์ Phylloscopidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 11-11.5

เซนติเมตร ไม่มีแถบกระหม่อมและแถบตะโพก

ปากล่างเหลืองส้ม คิ้วยาวสีเหลืองแกมขาว แถบตา

สีคล�้ำ ปีกมี2 แถบ ปลายขนโคนปีกสีขาวกว้าง

เห็นเป็นลายชัดเจน ขนล�ำตัวด้านบนเขียวคล�้ำ ล�ำตัว

ด้านล่างขาวหรือแกมเหลืองอ่อน

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

197

นกเเต้วแล้วธรรมดา

Pitta moluccensis

วงศ์ Pittidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 18-20.5

เซนติเมตร ตัวผู้และตัวเมียเหมือนกัน หัวด�ำ คิ้วกว้าง

สีน�้ำตาลแกมส้ม คอขาว ล�ำตัวด้านบนเขียว หัวไหล่

และตะโพกฟ้าสด ขนปีกบินด�ำมีแถบขาวเป็นวงใหญ่

เห็นชัดขณะบิน ล�ำตัวด้านล่างน�้ำตาลเหลือง กลางท้อง

ถึงก้นแดง

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

198 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกกระจาบธรรมดา

Ploceus philippinus

วงศ์ Ploceidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 14.5-15

เซนติเมตร ตัวผู้ปากด�ำค่อนข้างยาว หน้าผากถึงท้ายทอย

เหลืองสด หน้าสีคล�้ำ หลังปีกและล�ำตัวด้านบนน�้ำตาลด�ำ

มีลายจากขอบขนสีน�้ำตาลอ่อน ล�ำตัวด้านล่างน�้ำตาลอ่อน

แกมเหลือง ตัวเมีย ปากสีเนื้อ ล�ำตัวสีน�้ำตาลอ่อนแกม

เหลือง ข้างแก้มเรียบไม่มีลาย หัวมีลายคล�้ำ ล�ำตัวด้านบน

มีลายจากขอบขนสีอ่อน

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

NT กลุ่มสัตว์ใกล้ถูกคุกคาม

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

199

นกปรอดทอง

Pycnonotus atriceps

วงศ์ Pycnonotidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 17.5-19

เซนติเมตร หัวและคอด�ำเป็นมัน ไม่มีหงอน ตาฟ้า

ล�ำตัวด้านบนและอกเขียวแกมเหลือง ล�ำตัวด้านล่างและ

ตะโพกเหลืองสด ปีกเหลือง ขนปลายปีกด�ำ หางเหลือง

ครึ่งล่างด�ำ ปลายขลิบเหลืองสด นกบางตัวอกเทาท้อง

เทา (หายาก) หรือล�ำตัวด้านล่างเขียวแกมเหลืองทั้งหมด

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

200 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกปรอดหัวสีเขม่า

Pycnonotus aurigaster

วงศ์ Pycnonotidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 19-21

เซนติเมตร หัวด้านบนด�ำมีหงอนสั้นเป็นสัน แก้มและ

คางเทาแกมขาว ล�ำตัวด้านบนน�้ำตาลแกมเทา ล�ำตัว

ด้านล่างเทา ตะโพกขาว หางด�ำ

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

201

นกปรอดเหลืองหัวจุก

Pycnonotus flaviventris

วงศ์ Pycnonotidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 18.5-19.5

เซนติเมตร หัวด�ำมีหงอนยาว ตาขาว ขนล�ำตัวด้านบน

เหลืองแกมน�้ำตาล ล�ำตัวด้านล่างเหลือง ปลายแกมด�ำ

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

202 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกกวัก

Amaurornis phoenicurus

วงศ์ Rallidae รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 28.5-36

เซนติเมตร ปากเหลือง โคนสันปากบนแดง หน้า คอ

ตอนหน้า อก และท้องขาว กระหม่อมถึงหลังด�ำแกม

เทา ท้องตอนล่างถึงก้นน�้ำตาลแดง แข้งและตีนเหลือง

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

203

นกอีแพรดแถบอกด�ำ

Rhipidura javanica

วงศ์ Rhipiduridae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 17-19.5

เซนติเมตร ล�ำตัวด้านบนด�ำ หลังแกมน�้ำตาล คิ้วบาง

และสั้นสีขาว คอและล�ำตัวด้านล่างขาว มีแถบกว้าง

สีด�ำพาดอก หางสีด�ำปลายขาว

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

204 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกเค้าโมง

Glaucidium cuculoides

วงศ์ Strigidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 20.5-23

เซนติเมตร ตาเหลือง คล้ายนกเค้าแคระ แต่ขนาด

ใหญ่กว่า หัวและล�ำตัวด้านบนมีลายขวางสีน�้ำตาล

อ่อนชัดเจนกว่า ไม่มีลายคล้ายตาปลอมที่ท้ายทอย

อกและสีข้างมีลายสีน�้ำตาลแดงคล�้ำ ท้องขาว

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

205

นกเค้ากู่

Otus lettia

วงศ์ Strigidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 23

เซนติเมตร ตาน�้ำตาลแดงเข้ม ขนล�ำตัวน�้ำตาล

รอบคอสีน�้ำตาลแกมเหลือง หน้าผากและคิ้ว

น�้ำตาลอ่อน ล�ำตัวด้านล่างมีลายขีดด�ำเป็น

เส้นบางๆ

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

206 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกกระจิ๊ดปากหนา

Phylloscopus schwarzi

วงศ์ Phylloscopidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 13.5-14

เซนติเมตร มีขนาดใหญ่กว่านกกระจิ๊ดสีน�้ำตาลชนิดอื่น คิ้ว

ยาวสีขาว หัวคิ้วแกมน�้ำตาลเหลือง ปากหนา แข้งและตีน

หนากว่านกกระจิ๊ดสีคล�้ำและนกกระจิ๊ดอกลายเหลือง ต่าง

จากนกกระจิ๊ดสีคล�้ำที่ก้นสีน�้ำตาลแกมส้มเข้มแตกต่างจาก

ท้อง แข้งและตีนสีชมพูเข้ม หรือส้มแกมเหลืองคล�้ำ

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

207

นกกะรางหัวหงอก

Garrulax leucolophus

วงศ์ Timaliidae รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 26-31

เซนติเมตร หัวมีหงอนตั้งเป็นสันสูง แถบตาด�ำ หัว อก

และล�ำตัวด้านล่างขาว ท้ายทอยและหลังตอนบนเทา

ล�ำตัวด้านบน สีข้างและก้นน�้ำตาลแดง หางน�้ำตาลคล�้ำ

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

208 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

นกจาบดินอกลาย

Pellorneum ruficeps

วงศ์ Timaliidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 16-18

เซนติเมตร หน้าผากถึงท้ายทอยน�้ำตาลแดงเข้ม

คิ้วขาวหรือน�้ำตาลแกมเหลือง หน้าน�้ำตาล ล�ำตัว

ด้านล่างขาว มีลายขีดใหญ่สีน�้ำตาลแกมเขียว ล�ำตัว

ด้านบนน�้ำตาลแกมเขียว

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

209

นกกระเบื้องผา

Monticola solitarius

วงศ์ Turdinae รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 21-23

เซนติเมตร ตัวผู้ล�ำตัวฟ้าแกมเทา มีลายเกล็ดขาว

กระจาย ช่วงผสมพันธุ์สีเข้มขึ้น ตัวเมีย ขนล�ำตัวเทา

แกมน�้ำตาล มีลายเกล็ดหนาแน่นสีเนื้อสลับด�ำกระจาย

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

210 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กิ้งก่าบินปีกส้ม

Draco maculatus

วงศ์ Agamidae รูปร่างลักษณะ มีความยาวจากหัวจรดโคนหาง

60-65 มิลลิเมตร ส่วนหางมีความยาว 93-110 มิลลิเมตร

เป็นกิ้งก่าขนาดเล็ก ใต้คางมีเหนียง 1 คู่ รูปร่างกลมมน

กึ่งกลางเหนียงยกขึ้นลงได้เห็นชัดเจนในตัวผู้ข้างล�ำตัวระหว่างขา

คู่หน้าและคู่หลังมีแผ่นหนังขนาดใหญ่ใช้ในการร่อน ล�ำตัวมี

สีน�้ำตาลแดง มีลายประสีเหมือนลายไม้แผ่นหนังด้านข้างออก

สีส้ม มีลายพาดตามยาวสีจาง ใต้ท้องมีสีน�้ำตาลอ่อนกว่าใต้

แผ่นหลังข้างล�ำตัวจะมีจุดสีด�ำ 2-3 จุด

สถานภาพ : เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

LC กลุ่มที่เป็นกังวลน้อยที่สุด

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

211

งูเขียวพระอินทร์

Chrysopelea ornata

วงศ์ Colubridae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 130

เซนติเมตร เป็นงูบก หัวกลม ว่องไวปราดเปรียว

เลื้อยเร็ว ล�ำตัวสีเขียวอ่อน มีลายด�ำตลอดตัว หัวมี

ลายมากจนดูคล้ายกับมีหัวสีด�ำ ใต้คางสีขาว ใต้ท้อง

สีเขียวอ่อนหรือเหลืองอ่อนๆ ใต้หางมีลายด�ำเป็นจุดๆ

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

พิษอ่อน

ANIMAL

212 ป่าล�

ำน�้ำน่านฝั่งขวา

งูงอดไทย

Oligodon taeniatus

วงศ์ Colubridae รูปร่างลักษณะ มีขนาดความยาว 44 เซนติเมตร

เป็นงูบกขนาดเล็ก หัวกลมเรียว มีแถบน�้ำตาลเข้ม ลากจาก

บนหัวไปถึงแก้ม คอเล็กกว่าหัวและล�

ำตัวเล็กน้อย ที่ตาจะมี

แถบสีน�้ำตาลจากตาซ้ายลากผ่านเหนือจมูกมายังตาขวา และ

ใต้คอมีสีขาว พื้นตัวสีน�้ำตาลอ่อน กลางสันหลังมีแถบสีน�้ำตาล

เข้มสองแถว ส่วนมากบริเวณท้องเป็นสีชมพูหรืออาจเป็นสีขาว

และมีจุดรูปสามเหลี่ยมเล็กสีด�

ำกระจายใต้ท้อง หางสีชมพู

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

LC กลุ่มที่เป็นกังวลน้อยที่สุด

ไม่มีพิษ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

213

ANIMAL

งูลายสาบคอแดง

Rhabdophis subminiatus

วงศ์ Colubridae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดความยาวถึง 130

เซนติเมตร ล�ำตัวสีเขียวมะกอก บริเวณคอ

สีแดงส้ม ตาโต ใต้ตามีแถบสีด�ำ ตัวไม่เต็มวัย

คอสีเหลืองสด ใต้ท้ายทอยสีด�ำ

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

LC กลุ่มที่เป็นกังวลน้อยที่สุด

พิษอ่อน

ANIMAL

214 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

งูลายสอใหญ่

Xenochrophis piscator

วงศ์ Colubridae

รูปร่างลักษณะ เป็นงูที่มีรูปร่างเพรียว ปลายหัวมน

ช่วงคอคอดเล็กน้อย หางตาและใต้ตามีลายเส้นสีด�ำ

รูม่านตากลม เกล็ดแบนสันหัวและล�ำตัวสีน�้ำตาลเข้มหรือ

สีเหลือง ส่วนใหญ่ล�ำตัวมีลายหมากรุกสีด�ำ ท้องสีด�ำสลับ

ขาว ตัวไม่เต็มวัยลายขีดสีด�ำ บริเวณหางตายาวขึ้นไปถึง

บริเวณท้ายทอยข้างคอสีเหลือง ล�ำตัวสีน�้ำตาลออกเหลือง

ท้องขาวไม่มีลาย

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

LC กลุ่มที่เป็นกังวลน้อยที่สุด

พิษอ่อน

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

215

งูเห่าหม้อ

Naja kaouthia

วงศ์ Elapidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดความยาวถึง 200

เซนติเมตร ล�ำตัวสีน�้ำตาล เกล็ดขนาดใหญ่สีคอขาว

หรือด่างเล็กน้อย หนังบริเวณคอสามารถขยายให้

กว้างได้และมีลายคาดขาวหรือเป็นวง

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

LC กลุ่มที่เป็นกังวลน้อยที่สุด

พิษร้ายแรง

ANIMAL

216 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

จิ้งจกหางหนาม

Hemidactylus frenatus

วงศ์ Gekkonidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดความยาวของล�ำตัวรวม

ความยาวหาง 13 เซนติเมตร ล�ำตัวสีเทาอมน�้ำตาล

หางมีหนามสั้นๆ มีตุ่มเล็ก และเกล็ดอยู่ด้านหลังและ

ด้านในของนิ้ว เล็บขนาดใหญ่ น้อยกว่าครึ่งหนึ่งของ

ความยาวนิ้วที่สอง

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามพระราช

บัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

LC กลุ่มที่เป็นกังวลน้อยที่สุด

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

217

จิ้งเหลนบ้าน

Mabuya multifasciata

วงศ์ Scincidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดความยาว

ประมาณ 35 เซนติเมตร รูปร่างอ้วนกลางตัว

ปลายล�ำตัวเรียว ล�ำตัวด้านบนสีน�้ำตาล

ข้างล�ำตัวมีแถบสีน�้ำตาลเข้ม ท้องสีครีม

ริมฝีปากล่างมีเกล็ดสีส้มกระจาย

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง

ตามพระราชบัญญัติสงวนและ

คุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535

LC กลุ่มที่เป็นกังวลน้อยที่สุด

ANIMAL

218 ป่าล�

ำน�้ำน่านฝั่งขวา

จิ้งเหลนภูเขาเกล็ดเรียบ

Sphenomorphus maculatus

วงศ์ Scincidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดความยาวล�

ำตัวถึงหาง

ประมาณ 16 เซนติเมตร เกล็ดเล็กและเรียบมันสีเขียว

มะกอกหรือน�้ำตาลอ่อน ด้านบนล�

ำตัวมีจุดสีด�

ำกระจาย

ข้างล�

ำตัวมีแถบสีด�

ำทึบหรือสีด�

ำและมีจุดเล็กๆ

สีน�้ำตาลอ่อนกระจาย ท้องสีเหลืองอ่อนอมน�้ำตาล

มีจุดสีด�

ำกระจาย หางสีอ่อนและสดกว่าล�

ำตัว

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง

ตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

LC กลุ่มที่เป็นกังวลน้อยที่สุด

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

219

อึ่งลาย

Calluella guttulata

วงศ์ Microhylidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 43-50

มิลลิเมตร ล�ำตัวสีน�้ำตาล แผ่นหลังและตอนบนของ

สีข้างมีลวดลายสีแดงเข้มหักไปมาคล้ายตาข่ายคลุม

ท้องสีขาว ผิวหนังมีรอยพับคาดขวางหน้าอก

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ล LC กลุ่มที่เป็นกังวลน้อยที่สุด

ANIMAL

220 ป่าล�

ำน�้ำน่านฝั่งขวา

อึ่งน�้ำเต้า

Microhyla ornata

วงศ์ Microhylidae รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 28

มิลลิเมตร ล�

ำตัวสีแดงหรือสีเขียวมะกอกอมเทา

หลังมีแต้มสีเข้มรูปคล้ายน�้ำเต้า ข้างหัวและล�

ำตัวมี

แถบสีด�

ำด้าน ขาอาจมีหรือไม่มีลายพาดสีเข้ม คอ

และอกสีเทาหรือน�้ำตาล ประจุดสีขาว

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและ

คุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535

LC กลุ่มที่เป็นกังวลน้อยที่สุด

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

221

อึ่งข้างด�ำ

Microhyla heymonsi

วงศ์ Microhylidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 2 เซนติเมตร

ล�ำตัวสีน�้ำตาล บริเวณขอบหลังเข้ามาถึงกลางหลังมี

แถบสีน�้ำตาลเข้มหรือน�้ำตาลอมม่วง และสีจางพาดเฉียง

คล้ายหัวลูกศร ก้นมีจุดกลมสีด�ำข้างละ 1 จุด กลางหลัง

มีเส้น พาดผ่านตลอดล�ำตัว

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและ

คุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535

LC กลุ่มที่เป็นกังวลน้อยที่สุด

ANIMAL

222 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กบหลังไพล

Rana lateralis

วงศ์ Ranidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 55 มิลลิเมตร

ล�ำตัวสีเขียวไพล มะกอก เหลือง หรือสีน�้ำตาลอมเหลือง

ข้างล�ำตัวมีสีเข้ม หลังสันต่อมนูนหลังแผ่นหูมีเส้นสีด�ำเฉียง

แผ่นหูสีน�้ำตาลเข้ม ขอบปากบนมีเส้นสีขาว คางและอกมี

ลายจางๆ ตามแนวกลาง ท้องสีเหลือง

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

LC กลุ่มที่เป็นกังวลน้อยที่สุด

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

223

กบอ่องเล็ก

Rana nigrovittata

วงศ์ Ranidae รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 57-70

มิลลิเมตร ล�ำตัวสีน�้ำตาลอมเขียวมะกอก ข้างล�ำตัว

มีสีด�ำ ด้านในของต้นขามีลายร่างแหสีด�ำถึงเขียว ขามี

ลายพาดสีเข้ม ท้องสีขาวและแต้มสีด�ำ

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

NT ใกล้ถูกคุกคาม

ANIMAL

224 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

รูปร่างลักษณะ ล�ำตัวยาวและแบนข้าง มีหนวด 2 คู่

หนวดที่จะงอยปาก 1 คู่และหนวดที่ขากรรไกร 1 คู่ หนวด

ที่จะงอยปากยาวไม่เกินขอบด้านท้ายตา หนวดที่ขากรรไกรบน

ยาวถึงส่วนฐานของครีบท้อง ปากมีขนาดเล็กและเปิดใน

ต�ำแหน่งเฉียงขึ้นด้านบน บริเวณด้านบนของหัวและล�ำตัวมี

สีน�้ำตาลเขียว ล�ำตัวด้านข้างมีสีขาวเงิน มีแถบสีด�ำพาดจากตา

ถึงฐานครีบหาง ครีบหลัง ครีบก้น และครีบหางมีสีเหลือง

ส่วนครีบอกและครีบท้องมีสีเหลืองอ่อนหรือไม่มี

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ปลาซิวหนวดยาว

Esomus metallicus

วงศ์ Cyprinidae

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

225

รูปร่างลักษณะ ปลาเกล็ดขนาดเล็ก มีเส้นสีด�ำพาด

ล�ำตัวยาวตั้งแต่ บริเวณเหงือกหลังตาจนถึงโคนครีบหาง

บริเวณท้องของปลาชนิดนี้มีสีขาวเงินพาดยาวตามล�ำตัว

ครีบอกมีสีส้มแดง ครีบหลังมีสีด�ำสลับกับสีเหลืองบริเวณ

กระดูกแข็งของครีบหลังมีสีแดง ครีบท้องอยู่ค่อนไปด้าน

หลังเล็กน้อย ครีบท้อง และครีบก้นมีสีเหลือง

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ปลาเลียหิน

Garra cambodgiensis

วงศ์ Cyprinidae

ANIMAL

226 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ปลาขี้ยอกหางเหลือง

Mystacoleucus marginatus

วงศ์ Cyprinidae รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 10-20 เซนติเมตร

ล�ำตัวแบนข้าง หัวมีขนาดเล็ก มีหนวด 2 คู่ เส้นข้างล�ำตัว

สมบูรณ์ที่ฐานของเกล็ดทั้งบริเวณด้านข้างและด้านบนของ

ล�ำตัวมีลักษณะโค้งคล้ายรูปพระจันทร์เสี้ยวสีด�ำ ครีบหางเว้า

ลึกแบบส้อม ครีบหลังและครีบหางมีสีเหลืองปนด�ำ และมีสีด�ำ

ที่ขอบของครีบ ครีบท้อง ครีบอก และครีบก้นมีสีเหลือง

ขอบของครีบไม่เป็นสีด�ำ

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

227

ปลาน�้าหมึก

Barilius koratensis

วงศ์ Cyprinidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 7-9

เซนติเมตร สีเงินเหลือบเขียวหรือฟ้า ตัวแบนยาว

ปากกว้างเชิดขึ้น และหนวดคู่หน้ายาว ขากรรไกรล่าง

มีตุ่มสิวขนาดเล็ก และใต้ปากมักมีจุดสีน�้ำเงินหรือด�ำ

รวมตัวเป็นแต้ม ครีบหางแฉกบนและล่าง

มีแต้มสะท้อนแสงสีขาวหรือฟ้า

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

228 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ปลาแก้มช�้า

Systomus orphoides

วงศ์ Cyprinidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 15 เซนติเมตร

ลักษณะคล้ายปลาตะเพียนแต่จะมีล�ำตัวเพรียวกว่า ล�ำตัวแบนข้าง

เล็กน้อย ส่วนหัวเล็ก มีหนวด 2 คู่ที่มุมปาก และที่จะงอยปาก

ครีบหลังค่อนข้างเล็ก ครีบหางเว้า เกล็ดใหญ่ ล�ำตัวสีเงินวาว แก้มจะมี

สีส้มหรือแดงเรื่อ แผ่นกระดูกปิดเหงือกที่อยู่ถัดจากแก้มจะสีคล�้ำ และ

โคนหางมีจุดกลมสีด�ำคล�้ำ ครีบท้องและครีบก้นมีสีแดงเรื่อ ครีบหาง

สีแดงสดจะมีแถบสีด�ำพาดตามยาวทั้งขอบบนและขอบล่าง

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

229

ปลาซิวควายแถบด�ำ

Rasbora paviena

วงศ์ Cyprinidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 3-12 เซนติเมตร

หัวและปากมีขนาดเล็ก ตาโต ไม่มีหนวด รูจมูก 1 คู่

ริมฝีปากอยู่บริเวณหน้าสุดในแนวเฉียง เส้นข้างตัวสมบูรณ์

อยู่ค่อนมาทางด้านล่าง หัวและล�ำตัวสีน�้ำตาลอ่อนอมสีทอง

มีแถบสีด�ำทอดไปตามความยาวของล�ำตัว ตั้งแต่หลังช่องเปิด

เหงือกไปจนถึงบริเวณโคนครีบหาง และแถบสีขยายใหญ่

เป็นวงกว้างที่บริเวณคอดหาง ครีบสีเหลืองใส

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

230 ป่าล�

ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ปลากระทิงลาย

Mastacembelus favus

วงศ์ Mastacembelidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาด 70 เซนติเมตร

ปลาชนิดนี้มีรูปร่างเหมือนปลากระทิงด�ำ ซึ่งเป็นปลา

ในสกุลเดียวกัน แต่ปลากระทิงลายมีจุดเหลืองขนาด

ใหญ่ตามล�

ำตัว และหลังเป็นลายเหลืองเช่นกัน ครีบหลัง

มีก้านครีบแข็ง จะงอยปากยื่นยาว ครีบหลังและครีบก้น

เชื่อมติดกับครีบหาง มีลวดลายเชื่อมต่อกันเป็นโครง

ข่ายตั้งแต่ส่วนหัวตลอดความยาวของล�

ำตัวไปจนถึง

ครีบหลัง

สถานภาพ

: ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

231

ปลาหมอช้างเหยียบ

Pristolepis fasciata

วงศ์ Pristolepididae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 10-15 เซมติเมตร ล�ำตัวเป็นรูปไข่

ค่อนข้างกลม ส่วนหัวและหลังลาดโค้ง หัวและล�ำตัวแบนข้าง ตาเล็กอยู่

ค่อนไปด้านบนของหัว ปากเล็ก ริมฝีปากยืดหดได้ดีครีบหลังยาวมีก้าน

แข็งหลายอัน ครีบอกยาว ครีบท้องตั้งอยู่แนวเดียวกับครีบอก ครีบก้นสั้น

มีก้านครีบแข็ง 3 อัน ครีบหางค่อนข้างยาวปลายมน เกล็ดเล็ก ตัวมีสีคล�้ำ

ด้านบนและด้านข้างล�ำตัวมีสีเขียวมะกอก มีแถบตามขวางล�ำตัวสีคล�้ำ

8-9 แถบ ด้านท้องสีจางหรือสีเหลืองอ่อน ครีบสีจางหรือเหลืองอ่อน

มีขอบสีคล�้ำ

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ANIMAL

232 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

แมงป่องเล็ก

Isometrus maculatus

วงศ์ Buthidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ 4-5

เซนติเมตร ล�ำตัวสีน�้ำตาล ส่วนหัวและอกขนาดเล็ก

ท้องขนาดใหญ่ส่วนปลายมีขนาดเล็กและเรียวยาว

คล้ายหาง ส่วนปลายมีต่อมพิษ

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครอง

สัตว์ป่า พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ANIMAL

233

แมงป่องช้าง

Heterometrus spinifer

วงศ์ Scorpionidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดความยาวถึง 10

เซนติเมตร ล�ำตัวสีด�ำเป็นมันเงาส่วนท้องใหญ่

และค่อยๆ ยาวเรียวเล็กลงคล้ายหาง

สถานภาพ : ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง

ตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครอง

สัตว์ป่า พ.ศ. 2535

ANIMAL

234 ป่าล�

ำน�้ำน่านฝั่งขวา

บึ้งด�

ำเล็ก

Haplopelma minax

วงศ์ Theraphosidae

รูปร่างลักษณะ มีขนาดประมาณ

6

เซนติเมตร ล�

ำตัวสีน�้ำตาลเทาด�ำ โคนขาสีด�ำ

ส่วนปลายสีเทา ล�

ำตัวและขาปกคลุมด้วยขน

สีเทาด�ำ

สถานภาพ

: ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตาม

พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

INSECT

235

INSECT

236 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ความหลากหลายของแมลง

แมลงเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีความงดงามและมีความส�ำคัญมากในระบบนิเวศ

ป่าไม้ชนิดของแมลงที่พบมักขึ้นอยู่กับแหล่งอาหารของตัวอ่อน และแหล่งอาหาร

ก็มักเป็นพืชที่ขึ้นอยู่ในป่านั่นเอง บทบาทหลักของแมลงคือเป็นตัวช่วยผสมเกสรให้กับพืช

ในป่า นอกจากนี้แมลงยังมีความส�ำคัญในการย่อยสลายซากพืชซากสัตว์ในดิน

เพิ่มความอุดมสมบูรณ์ของดิน เป็นแหล่งอาหารของมนุษย์เป็นทั้งศัตรูพืช

ตัวห�้ำ ตัวเบียน และให้ความสวยงามแก่ผืนป่าด้วย

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

INSECT

237

ความหลากหลายของแมลง

แมลง เป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง (Invertebrates)

ประเภทโครงกระดูกอยู่ภายนอก (Exoskeleton) ท�ำให้แมลงมีความ

ทนทานต่อสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสมได้ดีกว่าสัตว์อื่น เนื่องจากแมลงมีลักษณะ

พิเศษหลายประการ เช่น มีขนาดเล็กท�ำให้ไม่ต้องการอาหารมาก ใช้พื้นที่ในการด�ำรงชีวิตแคบ

จึงไม่เกิดการแก่งแย่งในการหาอาหารและที่อยู่อาศัย บินได้ไกล หลบภัยได้ง่าย

หาแหล่งอาหารได้มาก หาแหล่งที่อยู่อาศัยและผสมพันธุ์ได้เป็นจ�ำนวนมาก

มีความสามารถในการปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมได้ดี

INSECT

238 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

วิธีการส�ารวจ

ใช้การเดินส�ำรวจตามเส้นทาง

ในพื้นที่ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวาโดยส�ำรวจ

ผีเสื้อกลางวันในเวลา 10.00-12.00 น.

เนื่องจากเป็นช่วงเวลาที่ผีเสื้อออกหากิน

และบินอยู่ในระดับต�่ำ จึงสามารถใช้สวิง

จับได้ง่าย จากนั้นท�ำให้ผีเสื้อสลบ โดยใช้

มือบีบบริเวณหน้าอก แล้วน�ำบรรจุใส่ซอง

พับเป็นรูปสามเหลี่ยม และบันทึกข้อมูล

รายละเอียด

กลุ่มผีเสื้อกลางวัน

อุปกรณ์ สวิงจับแมลง ซองเก็บผีเสื้อ สมุดบันทึก ดินสอ ปากกา หนังสือคู่มือ

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

INSECT

239

กลุ่มผีเสื้อกลางคืน

กับดักโดม

ตั้งกับดักล่อแมลงกลางคืนมีกับดักแสง

ไฟ (Light trap) โดยใช้แสงจากหลอดไฟสีม่วง

และกับดักโดมจากหลอดไฟแสงจันทร์เพื่อเป็น

ตัวดึงดูดผีเสื้อกลางคืน ด้วง และแมลงอื่นๆ

ให้มาเกาะที่ผ้าฉากสีขาว โดยเปิดไฟตั้งแต่ตอน

เย็นเวลา 18.00 น. จนถึง 06.00 น. ตอนเช้า

ของวันถัดไป เก็บตัวอย่างในช่วงเวลา 20.00 น.-

22.00 น. และ 6.00 น. พร้อมทั้งถ่ายรูปและ

เก็บตัวอย่างใส่ขวดน๊อคแมลง ทิ้งไว้จนกว่าแมลง

ตาย ผีเสื้อกลางคืนเก็บใส่ซองสามเหลี่ยม ด้วง

และแมลงอื่นๆ เก็บใส่กระดาษไขห่อแบบท๊อฟฟี่

และบันทึกข้อมูลรายละเอียด

อุปกรณ์ หลอดไฟสีม่วง (Black light) หลอดแสงจันทร์(Mercury vapor lamp)

กระดาษไข ผ้าฉากสีขาว ขวดน๊อคแมลง ซองเก็บผีเสื้อ สมุดบันทึก ดินสอ ปากกา

กับดักแสงไฟ

INSECT

240 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

เดินตามเส้นทางส�ำรวจ โดยสังเกต

บริเวณจอมปลวก บนพื้นดิน ใต้ดิน

ใต้ใบไม้ผุและบนต้นไม้บันทึกข้อมูลปลวก

ที่พบ เลือกเก็บตัวอย่างปลวกวรรณะทหาร

ประมาณ 20 ตัว ต่อการพบปลวก 1 ครั้ง

เก็บปลวกลงในขวดบรรจุแอลกอฮอล์ความ

เข้มข้น 75 เปอร์เซ็นต์

กลุ่มปลวก

อุปกรณ์ถาดสีขาว เสียมขุดปลวก ปากคีบ ขวดดองปลวก แอลกอฮอล์

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

INSECT

241

กลุ่มแมลงอื่นๆ

เดินตามเส้นทางการส�ำรวจ เก็บ

ตัวอย่างแมลงอื่นๆ ซึ่งสามารถพบได้ตาม

พื้นดิน ด้วงที่มีขนาดใหญ่เก็บด้วยวิธีห่อ

กระดาษเหมือนท๊อฟฟี่และการเก็บ

ตัวอย่างแมลงอื่นๆ จับใส่ขวดน๊อคแมลง

บันทึกข้อมูลรายละเอียด

อุปกรณ์ ขวดน๊อคแมลง ขวดแก้วใส กระดาษไข (เก็บแมลงขนาดใหญ่)

INSECT

242 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กลุ่มแมลงช่วยผสมเกสร 103 ชนิด

ความหลากหลายของแมลง

พบจ�านวน 204 ชนิด แบ่งออกเป็น

ผีเสื้อ

ผึ้งรู ด้วง

ผึ้งกัดใบ

ชันโรง มวน

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

INSECT

243

กลุ่มแมลงที่เป็นอาหาร 5 ชนิด

ตั๊กแตน

ผึ้ง (น�้าผึ้ง)

แมลงกระชอน

หนอนรถด่วน

มดแดง (ไข่มดแดง)

INSECT

244 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กลุ่มแมลงศัตรูพืชป่าไม้ 49 ชนิด

ด้วงหนวดยาว

หนอนกินใบพืช

จักจั่นงวง

เพลี้ยจักจั่น เพลี้ยกระโดดด�า

ด้วงน�้ามัน

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

INSECT

245

กลุ่มแมลงเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ของดิน 24 ชนิด

มด ด้วง

ปลวก

แมลงสาบป่า

INSECT

246 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กลุ่มแมลงตัวห�้ำ ตัวเบียน 21 ชนิด

มดแดง แมลงช้างปีกใส

แตนกระดาษ แมลงหางหนีบ

ด้วงเต่า แมลงปอบ้าน

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

INSECT

247

กลุ่มแมลงหายากและใกล้สูญพันธ์ุ 1 ชนิด

ด้วงคีมยีราฟ

แมลงคุ้มครองตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า

พ.ศ. 2535

INSECT

248 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ผีเสื้อถุงทองธรรมดา

แมลงคุ้มครองในบัญชีที่ 2 แห่งอนุสัญญาว่าด้วย

การค้าระหว่างประเทศ ซึ่งชนิดสัตว์ป่าและพืชป่าที่ใกล้สูญพันธ์ุ

(CITES)

กลุ่มแมลงคุ้มครองและห้ามน�ำเข้าห้ามส่งออก 1 ชนิด

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

INSECT

249

กลุ่มแมลงช่วยผสมเกสร

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์

1 แมลงภู่ Xylocopa rufescens Smith Anthophoridae

2 ผึ้งโพรง Apis cerana F. Apidae

3 ผึ้งหลวง Apis dorsata Fabricius Apidae

4 ผึ้งมิ้ม Apis florea Fabracius Apidae

5 ผีเสื้อลายเสือ Creatonotos transiens (Walker) Arctiidae

6 ผีเสื้อลายเสือ Nyctemera adversata Schaller Arctiidae

7 ผีเสื้อลายเสือ Tatargina picta (Walker) Arctiidae

8 ผีเสื้อหนอนคืบ Cusiala boarmoides Moore Geometridae

9 ผีเสื้อหนอนคืบชะอม Godonela nora (Walker) Geometridae

10 ผีเสื้อหนอนคืบ Ornithospila lineata Moore Geometridae

11 ผีเสื้อหนอนคืบ Semiothica eloenora Geometridae

12 ผีเสื้อแต้มขาวธรรมดา Iton semamora (Moore) Hesperiidae

13 ผีเสื้อลายด่างตาลแดง Pseudocoladenia dan (F.) Hesperiidae

14 ผีเสื้อจิ๋วดงอินเดีย Scobura cephala (Hewitson) Hesperiidae

15 ผีเสื้อป้ายขาวตรง Tagiades parra Frushstorfer Hesperiidae

16 ผีเสื้อหนอนชักใย Micropacha krocha Zolotuhin Lasiocampidae

17 ผีเสื้อหนอนหอย บุ้งร่าน Miresa albipuncta Herrich-Schaffer Limacodidae

18 ผีเสื้อหนอนร่าน Parasa lepida Cramer Limacodidae

รายชื่อความหลากหลายของแมลง

INSECT

250 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์

19 ผีเสื้อหนอนหอย บุ้งร่าน Phocoderma velutinum Kollar Limacodidae

20 ผีเสื้อหนอนพุทราธรรมดา Castalius rosimon rosimon (F.) Lycaenidae

21 ผีเสื้อหมากรุกมลายู Curetis santana (Moore) Lycaenidae

22 ผีเสื้อหนอนพุทราแถบฟ้า Discolampa ethion (Westwood) Lycaenidae

23 ผีเสื้อพุ่มไม้ธรรมดา Hypolycaena erylus (Godart) Lycaenidae

24 ผีเสื้อฟ้าวาวสีต่างฤดู Jamides celeno (Cramer) Lycaenidae

25 ผีเสื้อแสดหางยาว Loxura atymnus (Stoll) Lycaenidae

26 ผีเสื้อหางริ้วขาวใหญ่ Neomyrina nivea hiemalis (Godm.) Lycaenidae

27 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Asota caricae F. Noctuidae

28 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Bamra mundata Walker Noctuidae

29 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Chalciope mygdon Cramer Noctuidae

30 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Daddala quadrisignata Walker Noctuidae

31 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Dierna strigata (Moor) Noctuidae

32 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Entomogramma fautrix Guenee Noctuidae

33 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Ercheia cyllaria (Cramer) Noctuidae

34 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Erebus caprimulgus (F.) Noctuidae

35 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Erebus macrops (L.) Noctuidae

36 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Hamodes lutea (Walker) Noctuidae

37 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Hamodes propitia (Boisduval) Noctuidae

38 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Mocris undata (F.) Noctuidae

39 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Neochera dominia Cramer Noctuidae

40 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Oxyodes scrobiculata (F.) Noctuidae

41 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Pandesma anysa Guenee Noctuidae

42 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Parallelia stuposa (F.) Noctuidae

43 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Peridrome orbicularis Walker Noctuidae

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

INSECT

251

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์

44 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Peridrome subfascia Walker Noctuidae

45 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Rema costimacula (Guenée) Noctuidae

46 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Spirama helicina (Hubner) Noctuidae

47 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Spirama retorta (Clerk) Noctuidae

48 ผีเสื้อหนอนกระทู้ Tiruvaca subcostalis Walker Noctuidae

49 ผีเสื้อปีกปม หนอนมังกร Phalera torpida Walker Noctuidae

50 ผีเสื้อหนอนมังกรล�ำไย Tarsolepis elephantorum Banziger Noctuidae

51 ผีเสื้อหนอนหนาม

กะทกรก

Acraea violae (F.) Nymphalidae

52 ผีเสื้อหนอนละหุ่งลายหยัก Ariadne ariadne pallidior

(Fruhstorfer)

Nymphalidae

53 ผีเสื้อจ่าเมียสีส้ม Athyma nefte (Cramer) Nymphalidae

54 ผีเสื้อกะทกรกธรรมดา Cethosia cyane euanthe Fruhstorfer Nymphalidae

55 ผีเสื้อลายขี้เมี่ยง Cupha erymanthis erymanthis

(Drury)

Nymphalidae

56 ผีเสื้อเคาท์เทา Cynitia lepidea (Butler) Nymphalidae

57 ผีเสื้อไผ่ลายธรรมดา Discophora sondaica Boisduval Nymphalidae

58 ผีเสื้อหนอนมะพร้าวลาย

จุด

Elymnias malelas malelas

(Hewitson)

Nymphalidae

59 ผีเสื้อจรกาหนอนยี่โถ Euploea core godartii Lucas Nymphalidae

60 ผีเสื้อจรกาเมียเลียน Euploea mulciber mulciber (Cramer) Nymphalidae

61 ผีเสื้อบารอนมาลายู Euthalia monina (F.) Nymphalidae

62 ผีเสื้อปีกไข่ใหญ่ Hypolimnas bolina bolina (L.) Nymphalidae

63 ผีเสื้อแพนซีเหลือง Junonia hierta hierta (F.) Nymphalidae

64 ผีเสื้อแพนซีสีตาล Junonia lemonias lemonias (L.) Nymphalidae

65 ผีเสื้อแพนซีมยุรา Junonia almana (Linnaeus) Nymphalidae

INSECT

252 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์

66 ผีเสื้อใบไม้ใหญ่อินเดีย Kallima inachus (Doyere) Nymphalidae

67 ผีเสื้อเลอะเทอะป่าไผ่ Lethe europa niladana Fruhstorfer Nymphalidae

68 ผีเสื้อเลอะเทอะแดงแถบ

เพศ

Lethe minerva (F.) Nymphalidae

69 ผีเสื้ออ๊าชดุ๊คธรรมดา Lexias pardalis jadeitina

(Frushtorfer)

Nymphalidae

70 ผีเสื้อสายัณห์สีตาล

ธรรมดา

Melanitis leda leda (L.) Nymphalidae

71 ผีเสื้อตาลพุ่มเหลือบม่วง Mycalesis francisca Stoll Nymphalidae

72 ผีเสื้อตาลพุ่มคั่นกลาง Mycalesis intermedia (Moore) Nymphalidae

73 ผีเสื้อกะลาสีลายจุด Neptis magadha C. & R. Felder Nymphalidae

74 ผีเสื้อนิโกร Orsotriaena medus medus (F.) Nymphalidae

75 ผีเสื้อกะลาสีแดงแถบกว้าง Pantoporia sandaka (Butler) Nymphalidae

76 ผีเสื้อลายเสือขีดยาว Parantica aglea melanoides Moor Nymphalidae

77 ผีเสื้อเสือดาวน้อย Phalanta alcippe (Stoll) Nymphalidae

78 ผีเสื้อเหลืองหนามธรรมดา Polyura athamas athamas (Drury) Nymphalidae

79 ผีเสื้อลายตลกธรรมดา Symbrenthia lilaea luciana

Fruhstorfer

Nymphalidae

80 ผีเสื้อไวส์เคาท์ขอบฟ้า Tanaecia julii (Lesson) Nymphalidae

81 ผีเสื้อสีตาลจุดตาห้า

ธรรมดา

Ypthima baldus (F.) Nymphalidae

82 ผีเสื้อหนอนจ�ำปีจุดแยก Graphium doson evemonides

(Honrath)

Papilionidae

83 ผีเสื้อหางดาบลายจุด Graphium nomius swinhoei (Moore) Papilionidae

84 ผีเสื้อหางตุ้มจุดชมพู Pachliopta aristolochiae (F.) Papilionidae

85 ผีเสื้อเชิงลายธรรมดา Papilio clytia clytia (L.) Papilionidae

86 ผีเสื้อหนอนมะนาว Papilio demoleus malayanus Wallace Papilionidae

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

INSECT

253

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์

87 ผีเสื้อหางติ่งเฮเลน Papilio helenus L. Papilionidae

88 ผีเสื้อหางติ่งนางละเวง Papilio memnon agenor Linnaeus Papilionidae

89 ผีเสื้อหางติ่งธรรมดา Papilio polytes romulus Cramer Papilionidae

90 ผีเสื้อหนอนใบกุ่มเส้นด�ำ Appias olferna olferna Swinhoe Pieridae

91 ผีเสื้อหนอนคูนธรรมดา Catopsilia pomona pomona (F.) Pieridae

92 ผีเสื้อหนอนคูนลายกระ Catopsilia pyranthe pyranthe (L.) Pieridae

93 ผีเสื้อหนอนกาฝากจุดแดง Delias descombesi descombesi

(Boisduval)

Pieridae

94 ผีเสื้อเณรสามจุด Eurema blanda (Boisduval) Pieridae

95 ผีเสื้อเณรธรรมดา Eurema hecabe hecabe (L.) Pieridae

96 ผีเสื้อเณรสีจางไทย Eurema novapallida Yata Pieridae

97 ผีเสื้อปลายปีกส้มเล็ก Ixias pyrene verna H. Druce Pieridae

98 ผีเสื้อขาวแคระ Leptosia nina (F.) Pieridae

99 ผีเสื้อฟ้าเมียเลียนธรรมดา Pareronia anais anais (Lesson) Pieridae

100 แมลงวันดอกไม้ Ischiodon seutellare F. Syrphidae

101 เหลือบ Tabanus fulvilinearis Philip Tabanidae

102 ผีเสื้อหนอนมะไฟ

ลายเลียน

Cyclosia papilionaris Drury Zygaenidae

103 ผีเสื้อรมควัน Gynautocera papilionaria Guerin Zygaenidae

INSECT

254 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

กลุ่มแมลงที่เป็นอาหาร

ล�ำดับที่ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์

1 หนอนรถด่วน Omphisa fuscidentalis (Hampson) Crambidae

2 มดแดง Oecophylla smaragdina F. Formicidae

3 แมลงกระชอน Gryllotalpa africana Beauvois Gryllotalpidae

4 แมลงนูน Apogonia expeditionis Ritsema Scarabaeidae

5 ตั๊กแตนพุงพลุ้ย Mecopoda elongata (Linnaeus) Tettigoniidae

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

INSECT

255

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์

1 มวนถั่วฝักยาว Riptortus pedestris F. Alydidae

2 ด้วงเต่ากินใบ Lycaria westermanni Stal Calopterygidae

3 ด้วงกินใบ Monolepta nigripes Baly Calopterygidae

4 ด้วงเต่ากินใบ Oides bipunctata F. Calopterygidae

5 ผีเสื้อหนอนเจาะสัก Xyleutes ceramica Walker Cossidae

6 ผีเสื้อหนอนเจาะล�ำต้น Dausara amethysta (Butter) Crambidae

7 ผีเสื้อหนอนเจาะล�ำต้น Haritalodes derogata F. Crambidae

8 ด้วงก้นตัด Schistoceros anobioides

Waterhouse

Bostrichidae

9 แมลงทับขาเขียว Sternocera aequisignata

E. Saunders

Bostrichidae

10 แมลงทับขาแดง Sternocera ruficornis E. Saunders Bostrichidae

11 ด้วงหนวดยาวเงาหลังย่น Aeolesthes aurifaber (White) Cerambycidae

12 ด้วงหนวดปมจุดด�ำเหลือง Aristobia approxmator (Thomson) Cerambycidae

13 ด้วงหนวดยาว Cacia cretifera luteofasciata (Pic) Cerambycidae

14 ด้วงหนวดยาวอ้อย Dorysthenes buqueti (Guerin) Cerambycidae

15 ด้วงหนวดยาว Epipedocera laticollis Gahan Cerambycidae

16 ด้วงหนวดยาว Epipedocera subatra

Gressitt & Rondon

Cerambycidae

17 ด้วงหนวดยาว Eutaenia albomaculata Breuning Cerambycidae

18 ด้วงหนวดยาวหลังขนแถบ Moechotypa suffusa (Pascoe) Cerambycidae

กลุ่มแมลงศัตรูพืชป่าไม้

INSECT

256 ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์

19 ด้วงหนวดยาว Niphona malaccensis Breuning Cerambycidae

20 ด้วงหนวดยาวจุดสยาม Olenecamptus siamensis Breuning Cerambycidae

21 ด้วงหนวดยาวเกาะคู่ Paraleprodera inidiosa (Pascoe) Cerambycidae

22 ด้วงหนวดยาว Stibara humeralis Thompson Cerambycidae

23 เพลี้ยกระโดดด�ำ Callitetrix versicolor F. Cercopidae

24 ด้วงเสือ Calochroa bramani (Dokhtouroff) Cicindellidae

25 ด้วงเสือเหลืองจุดไหล่เชื่อม Calochroa shozoi Naviaux & Sawada Cicindellidae

26 ด้วงเต่าลายสมอ Coccinella transversalis F. Coccinellidae

27 ด้วงเสือเล็กลายพลุเหลือง Lophyra striolata striolata (Illiger) Cicindellidae

28 มวนถั่วแระ Clavigralla gibbosa Spinola Coreidae

29 มวนนักกล้าม Petillia calcar Dall. Coreidae

30 ด้วงม้วนใบมะม่วง Apoderus notatus (F.) Curculionidae

31 แมลงค่อมทอง Hypomeces squamosus F. Curculionidae

32 มวนจู้จี้ Adrisa magna Unler Cydnidae

33 ด้วงดีด Oxynopterus audouini Cand Elateridae

34 จักจั่นงวง Pyrops candelaria (Linnaeus) Fulgoridae

35 ครั่ง Laccifer lacca (Kerr) Kerridae

36 ด้วงคีมสองแถบ Prosopocoilus inquinatus

Westwood

Lucanidae

37 ด้วงน�้ำมัน Epicauta hirticornis H. Rutenbers Meloidae

38 ผีเสื้อหนอนเจาะล�ำต้น Arthroschista hilaralis (Walker) Pyralidae

39 ผีเสื้อหนอนเจาะล�ำต้น Pygospila tyres Cramer Pyralidae

40 มวนแดง Antilochus coquebertii (F.) Pyrrhocoridae

41 มวนแดงนุ่น Odontopus nigricornis Stal Pyrrhocoridae

42 เพลี้ย Ricania speculum Walker Ricanidae

ป่าล�ำน�้ำน่านฝั่งขวา

INSECT

257

ล�ำดับ ชื่อไทย ชื่อวิทยาศาสตร์ วงศ์

43 ผีเสื้อจรวด Clanis bilineata (Walker) Sphingidae

44 ผีเสื้อจรวด Marumba decoratus (Moore) Sphingidae

45 ผีเสื้อจรวด Parum colligata Walker Sphingidae

46 ผีเสื้อจรวด Sataspes tagalica Boisduval Sphingidae

47 ด้วงหลินจือ Platydema waterhousei Gelbien Tenebrionidae

48 มวนแดงห�้ำ Antilochus nigripes Brum. Pyrrhocoridae

49 มวนแดงฝ้าย Dysdercus cingulatus F. Pyrrhocoridae

INSECT