คู่มือสำรวจกล้วยไม้ป่า

Dendrobium sutepense Rolfe ex Downie ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย สูง 25-30 ซม. ลำต้นเป็นแท่งกลม มีขนสีดำประปราย ใบรูปขอบขนานแกมรี กว้าง 1-2 ซม. ยาว 6-9 ซม. ปลายเว้าเป็นสองแฉกไม่เท่ากัน ดอกออกเดี่ยวตามซอกใบ สีขาว ดอกบานเต็มที่กว้าง 2-2.5 ซม. กลิ่นหอม กลีบปากมีแต้มสีเหลือง ออกดอก เดือนกุมภาพันธ์-มีนาคม ฝักรูปไข่ สีเขียวมะนาว ยาว 2-3 ซม. ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส เมียนมาร์ ภาคเหนือ เอื้องแซะมะลิเอื้องแซะ เอื้องมะลิ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. Rare : R คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 99

Dendrobium thyrsiflorum B.S.Williams กล้วยไม้อิงอาศัย สูง 30-50 ซม. ลำต้นรูปแท่งดินสอกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 2-2.5 ซม. ผิวมีร่องตามยาว ใบรูปรีกว้างขนาด 8-12 x 4-5 ซม. ปลายแหลมมน แผ่นใบหนาและเหนียวคล้ายหนัง สีเขียวเข้ม ผิวมัน ช่อดอกเกิดใกล้ยอดเป็นพวงห้อยลง ขนาด 18-30 x 7-12 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาว กลีบปากกลมสีเหลือง และขอบกลีบ มีขนนุ่มหยักละเอียด ดอกมีกลิ่นหอม ออกดอก เดือนกุมภาพันธ์-มีนาคม ฝักรูปรีเรียวยาว สีเหลืองข้าวโพด ยาว 4 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบเขา ป่าดิบแล้ง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ กับแกะ พอซางดี เอื้องมอนไข่ใบมน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 100 DENDROBIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Dendrobium venustum Teijsm. & Binn. ข้าวเหนียวลิง ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยรูปทรงกระบอกหรือรูปไข่แกมรี ใบเป็นรูปหอก แผ่นใบบาง กว้าง 1.5 ซม. ยาว 7- 9 ซม. จำนวน 3-5 ใบ ดอกออกเป็นช่อใกล้ปลายยอด จำนวน 10-20 ดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีเขียวแกมเหลือง กลีบปากสีเหลือง และมีขีดสีนำ้ตาล ออกดอกเดือนกรกฎาคม–กันยายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะนาว ยาว 3-4 ซม. มีฤทธิ์ต้านมะเร็ง กัมพูชา ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ทุกภาคยกเว้น ภาคตะวันออก และภาตใต้ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ป่าผลัดใบ ป่าดิบแล้ง เอื้องดอกขาม เอื้องดอกมะขาม คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DENDROBIUM 101

Dendrolirium tomentosum (J.Koenig) S.C.Chen & J.J.Wood ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยสีเขียวรูปรี แบน ผิวมัน มีรอยย่นตามยาว โคนลำลูกกล้วยสอบ มีกาบบางสีขาว หรือสีน้ำตาลอ่อนหุ้ม ขึ้นห่างกันบนเหง้า แต่ละลำลูกกล้วย ขึ้นห่างกันประมาณ 4-6 ซม. รูปแถบแกมรูปใบหอก สีเขียวถึงสีเขียวเข้ม ออกค่อนไป ทางปลายลำลูกกล้วย มี 3-5 ใบ ปลายแหลม โคนสอบ เป็นก้าน ผิวใบมัน แผ่นใบหนาเหนียวคล้ายแผ่นหนัง ช่อดอกยาวกว่าลำลูกกล้วยและใบ มีขนสั้นปกคลุมหนาแน่น ทั้งช่อดอก 5-7 ดอก/ช่อ ดอกด้านในสีเหลืองแกมเขียว ด้านนอกสีน้ำตาล มีขนสั้นๆ ปกคลุมหนาแน่น ขนาด 2 ซม. ออกดอกเดือนเมษายน-พฤษภาคม ฝักรูปเข็ม สีน้ำตาลไหม้มีขนสั้นๆ ปกคลุม ยาว 5-6 ซม. ป่าเต็งรัง ป่าดิบเขา ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส จีีน บังกลาเทศ อินเดีย เมียนมาร์ ลาว เวียดนาม ทุกภาคยกเว้น ภาคกลาง และภาคตะวันตก เอื้องตาลหม่น ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 102 DENDROLIRIUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Diploprora truncata Rolfe ex Downie ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นยาว 10-17 ซม. ใบรูปแถบ กว้าง 1.5-2 ซม. ยาว 7.5-9 ซม. ปลายใบเว้า ดอกออกเป็นช่อห้อยลง ยาว 10-15 ซม. ดอกย่อยมี 4-12 ดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอก สีขาว กลีบปากมีแต้ม สีเหลืองและสีชมพู กลีบปากส่วนปลายเรียว งอนคล้าย งวงช้าง ออกดอกเดือนมีนาคม-เมษายน ฝักรูปขอบขนาน สีเขียวปนม่วง สันฝักเป็นแถบสีม่วงเข้ม ยาวประมาณ 3-4 ซม. ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส จีน ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องหูช้างช้ เอื้องงวงช้างช้ เอื้องกระต่ายหูลู่ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. Vulnerable : VU คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids DIPLOPRORA 103

กล้วยไม้น้ำ กล้วยไม้มีเหง้า แตกกอหนาแน่น สูงได้ถึง 1 ม. มีขนสั้นนุ่ม ลำต้นกลม ใบเรียงสลับ มี 4-9 ใบ ไร้ก้าน มีกาบที่โคน แผ่นใบรูปไข่ถึง รูปใบหอก กว้าง 1.5-2.5 ซม. ยาว 8.5-11 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกที่ยอด จำนวน 3-14 ดอกมี ใบประดับคล้ายใบ ขนาดดอก 1 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอก สีเขียวอมเหลือง กลีบปากสีขาวอมเหลือง มีแต้มสีเหลือง 2 แต้ม ออกดอกเดือน มกราคม-กุมภาพันธ์ รูปขอบขนาน สีเขียวสด ยาว 1-1.5 ซม. Epipactis flava Seidenf. ขึ้นตามโขดหินริมลำธาร หรือในลำธารที่น้ำท่วม ถึงในป่าดิบแล้ง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ช่วงเวลาออกดอกช่ เมียนมาร์ ลาว เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก กล้วยไม้น้ำ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. Endangered : EN 104 EPIPACTIS คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยรูปไข่ สูง 20-30 ซม. ใบรูปรีแกมขอบขนาน ขนาด 3-3.5 x 15-17 ซม. มี 3-5 ใบ ต่อลำลูกกล้วย ดอกออกเป็นช่อตั้งจากโคนกอ ยาว 20-40 ซม. ก้านช่อ มีขนสีน้ำตาลแดง ใบประดับสีเหลือง กลีบเลี้ยงและ กลีบดอกสีขาว กลีบปากมีแต้มสีม่วงแดงที่ข้างกลีบ ปลายกลีบสีเหลืองเข้ม ดอกบานเต็มที่กว้าง 2.5-3 ซม. มีกลิ่นหอม ออกดอกเดือนกันยายน-ตุลาคม ฝักรูปทรงรีสีเหลืองข้าวโพด ยาว 3 ซม. ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย จีน ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย ไต้หวัน เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาค ใต้ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. Eria javanica (Sw.) Blume เสวตสุกรี เอื้องดาวเรียง คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids ERIA 105

Liparis petiolata (D.Don) P.F.Hunt & Summerh. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย กล้วยไม้ดิน หรืออาศัยบนก้อนหิน ลำต้น เจริญทางด้านข้าง มีการพักตัวเหลือเพียงลำลูกกล้วย ในฤดูแล้งและจะแตกหน่อใหม่ในช่วงฤดูฝน ใบมี 2 ใบ ฐานใบย่อยหรือรูปหัวใจตื้นๆ ขอบหยักหรือเกือบ ทั้งใบ ปลายแหลม หรือปลายใบสั้น ช่อดอกออกที่ปลายยอด ยาว 10-24 ซม. มีมากกว่า 10 ดอก ต่อช่อ ดอกสีม่วงอมแดง ตรงกลางเป็นร่อง มีเส้นสีม่วงแดง เข้ม ขนาดดอก 5-6 มม. ดอกค่อยๆ ทยอยบานไปจนสุดช่อ ออกดอกเดือนเมษายน-กรกฎาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวใบตอง ยาว 1.5 ซม. ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย จีน ญี่ปุ่น เมียนมาร์ เนปาล ไต้หวัน เวียดนาม ภาคเหนือ มณีโกเมน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เล็บมังกรแดง 106 LIPARIS คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids MICROPERA 107 Micropera rostrata (Roxb.) N.P.Balakr. ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย เจริญทางยอด ยาว 12-20 ซม. ใบเป็นรูปขอบขนาน กว้าง 1.5-2 ซม. ยาว 10-12 ซม. ดอกออกเป็นช่อยาว 10-20 ซม. จำนวน 5-15 ดอก/ช่อ มีสีชมพูม่วง ดอกบานเต็มที่ขนาด 1.5-2 ซม. ออกดอกเดือนเมษายน-พฤษภาคม ฝักรูปขอบขนาน สีเขียวลูกแพร์ ยาว 1.5-2 ซม. ป่าดิบแล้ง ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย เมียนมาร์ ภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องช่อม่วง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

Paphiopedilum concolor (Lindl. ex Bateman) Pfitzer กล้วยไม้ดิน ขึ้นบนหินปูนหรือตามพื้นดิน ใบรูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาวได้ถึง 14 ซม. แผ่นใบด้านล่าง มีจุดสีม่วงหนาแน่น ช่อดอกมี 1-2 ดอก ก้านช่อยาวได้ถึง 8 ซม. ใบประดับรูปไข่ ยาว 1-1.5 ซม. ดอกสีเหลืองอ่อน มีจุดหรือริ้วสีม่วงอมน้ำตาลแดงกระจาย มีขนสั้นนุ่ม กลีบเลี้ยงบนรูปไข่ กว้างยาวเท่าๆ กันปลายกลีบ มนหรือเว้าตื้น กลีบคู่ข้างรูปรีหรือรูปไข่ โค้งเว้า ปลายมน หรือบุ๋ม กลีบดอกรูปรี ปลายกลีบกลม ดอกบานกว้าง 3.5-7 ซม. แยกเป็นหลายพันธุ์ตามลักษณะดอกและใบ ออกดอกช่วงเดือนมีนาคม-มิถุนายน ฝักรูปขอบขนาน สีน้ำตาลวอลนัท มีขนสีขาวสั้นๆ ทั่วฝัก ฝักยาว 3-4 ซม. เขาหินปูน พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 1 ของอนุสัญญาไซเตส ช่วงเวลาออกดอกช่ กัมพูชา จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ทุกภาคยกเว้น ภาคกลางและ ภาคตะวันออก รองเท้านารีเหลืองปราจีน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. รองเท้านารีเหลืองอุดร รองเท้านารีเหลืองกาญจน์รองเท้านารีเหลืองสิงขร Endangered : EN 108 PAPHIOPEDILUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นสั้น ใบรูปขอบขนาน ค่อนข้างหนา ปลายหยักมนไม่เท่ากัน ด้าน บนสีเขียวกว่าด้านล่าง เรียงตัวสลับค่อนข้างห่าง กางออก ในแนวรัศมี ขนาดของใบ ยาว 25-40 ซม. กว้าง 3-4 ซม. ดอกสีเขียวอมเหลืองถึงเขียวมีเส้นสีเข้ม กลีบดอกสีเขียวอม เหลืองอ่อน ดอกบานกว้าง 5-7 ซม. กลีบดอก คู่ข้างยาว 10-12 ซม. ขอบเป็นคลื่นและบิดเป็นเกลียว ก้านช่อดอก ยาวได้ถึง 60 ซม. แกนช่อมักจะโค้งเอนลง จำนวนดอก 4-16 ดอก/ช่อ ออกดอกช่วงเดือนมิถุนายน-กันยายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวลูกแพร์มีขนสีขาวสั้นๆ ทั่วฝัก ยาว 3-4 ซม. Paphiopedilum parishii (Rchb.f.) Stein ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบชื้น เมียนมาร์ อินเดีย จีน ลาว ภาคเหนือ ภาคตะวันตก รองเท้านารีเมืองกาญจน์ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. รองเท้านารีหนวดฤาษี พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 1 ของอนุสัญญาไซเตส Endangered : EN คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids PAPHIOPEDILUM 109

กล้วยไม้ขึ้นบนหินปูน ลำต้นสั้น ใบรูปแถบ มี 4-6 ใบ กว้าง 1.2-1.5 x 3-35 ซม. ปลายแหลม ดอกเดี่ยว ก้านช่อยาว 6–20 ซม. ใบประดับโคนมีขน มีจุด สีน้ำตาลอมม่วงหนาแน่น ดอกสีเหลืองอ่อนอมน้ำตาลปนเขียว กลีบเลี้ยงด้านนอกมีขนสีน้ำตาลแดงสั้นนุ่ม กลีบบนรูปรีกว้าง โคนเรียวแคบ สีขาว โคนมีปื้นสีเขียวอมน้ำตาลปนม่วง กลีบดอกโค้งเล็กน้อย ปลายกลีบมนกลม ขอบกลีบเป็นคลื่น โคนมีขนสีน้ำตาลแดง ดอกบานกว้าง 6.5-7.5 ซม. ออกดอกเดือนกรกฎาคม-กันยายน ฝักรูปทรงรีสีน้ำตาลกาแฟ ยาว 3.5-4.5 ซม. มีขนสั้นๆ ปกคลุม Paphiopedilum vejvarutianum O.Gruss & Roellke ช่วงเวลาออกดอกช่ เขาหินปูน เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก รองเท้านารีดอยตุงกาญจน์ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. รองเท้านารีเวศย์วรุตม์ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 1 ของอนุสัญญาไซเตส Endangered : EN 110 PAPHIOPEDILUM คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัยหรืออาศัยบนหิน ลำต้นสั้นและแตกกอ ใบรูปเข็มขัด ไม่มีลาย กว้าง 3.5-4 ซม. ยาว 20-25 ซม. โคนใบมีประสีแดง แกมม่วง ดอกออกเดี่ยวตามซอกใบ ก้านดอกยาว 20-30 ซม. กลีบเลี้ยงกลีบบนแผ่โค้ง ตอนกลางมีแต้มเป็นปื้นสีน้ำตาล ขอบกลีบสีขาว กลีบดอกรูปช้อนบิดและแผ่โค้ง แถบบน สีน้ำตาลอมแดง แถบล่างสีเหลือง กลีบกระเป๋าสีเหลืองอ่อน แกมน้ำตาล ดอกบานเต็มที่กว้าง 10-12 ซม. ออกดอกเดือนธันวาคม-กุมภาพันธ์ ฝักรูปทรงรีสีน้ำตาลเข้มปนดำ มีขนทั่วฝัก ยาว 6-7 ซม. Paphiopedilum villosum (Lindl.) Stein ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบเขา อินเดีย บังกลาเทศ กัมพูชา จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องอินทนนท์ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. รองเท้านารีอินทนนท์เอื้องไข่ไก่ เอื้องคางกบ เอื้องแมงภู่ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 1 ของอนุสัญญาไซเตส Endangered : EN คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids PAPHIOPEDILUM 111

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเจริญทางปลายยอด ใบรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ ออกเรียงสลับระนาบเดียว กว้าง 2–4 เซนติเมตร ยาว 10–15 เซนติเมตร แผ่นใบหนา อวบน้ำ สีเขียวเป็นมัน ดอกเป็นช่อ 2-8 ดอก กลีบสีเขียวอมเหลือง มีขีดสีน้ำตาล ตามแนวขวางของกลีบหรืออาจไม่มีซึ่งชนิดที่ไม่มีขีดสี น้ำตาลตามแนวขวางของกลีบหาได้ยาก โคนกลีบปาก กระดกขึ้น ดูเป็นหลอดยาว ปลายกระดกขึ้นสีขาว มีริ้วสีชมพู อมม่วงกระจาย ดอกขนาด 3-4 เซนติเมตร ออกดอกตลอดปี ดอกดกเดือนกรกฎาคมถึงสิงหาคม ฝักรูปกระสวย สีเขียวมะนาว ยาว 2 ซม. Phalaenopsis cornu-cervi (Breda) Blume & Rchb.f. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบ ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส บังกลาเทศ อินโดนีเซีย ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ เวียดนาม ทุกภาค เขากวางอ่อน ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. สร้อยทอง 112 PHALAENOPSIS คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเจริญทางปลายยอด ใบรูปรีหรือรูปรีแกมขอบขนาน ขนาด 8-15 x 3.5 ซม. ปลายมนหรอแหลม ผิวใบมันเล็กน้อย มี 2-4 ใบ ดอกเป็นช่อแบบแยกแขนงออกที่ข้างลำต้น ช่อดอกโปร่ง ขนาดดอก 0.8-1.0 ซม. ดอกมีจำนวนมาก กลีบดอกสีเหลือง อมเขียว มีปลายสีม่วงแดงตามยาว กลีบปากสีม่วงแดงเข้ม ขอบกลีบปากจักเป็นครุยห่าง ออกดอกเดือนพฤษภาคม ถึงกรกฎาคม ฝักรูปเข็ม สีเขียวมะนาว ยาว 2 ซม. PHALAENOPSIS Phalaenopsis difformis (Wall. ex Lindl.) Kocyan & Schuit. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบแล้ง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย จีน ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ เนปาล อินโดนีเซีย เวียดนาม ทุกภาค ยกเว้นภาคกลาง มังกรทอง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. สร้อยทอง คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids 113

Phalaenopsis hygrochila J.M.H.Shaw ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นอวบหนา ใบอวบป้อมรูปรีแกมขอบขนานปลายเว้าเข้าหากัน กว้าง 5-8 ซม. ยาว 12-25 ซม. ดอกออกเป็นช่อตามข้อมักทอดขนานกับพื้นยาว 15-30 ซม. มี 4-10 ดอก กลีบดอกสีน้ำตาลแดงหรือม่วงอมน้ำตาล มีจุดเล็กๆ สีม่วงบนกลีบดอก โคนกลีบสีขาว กลีบปาก สีม่วงแกมแดง เส้าเกสรสีขาว ขนาดดอก 3.5-4.5 ซม. ดอกบานเดือนมีนาคม-เมษายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะกอก ยาว 4-5 ซม. ป่าดิบแล้ง ป่าผลัดใบ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ลิ้นกระ ลิ้ บือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เอื้องนางรุ้ง เอื้องปากเป็ด กุหลาบนางรอง 114 PHALAENOPSIS คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids PINALIA 115 Pinalia acervata (Lindl.) Kuntze ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยรูปรีแบน ใบ รูปหอกแกมขอบขนาน กว้าง 4-10 ซม. ยาว 8-20 ซม. ดอก ออกเป็นช่อที่ปลายยอด ยาว 3-6 ซม. มี 4-7 ดอก ขนาดบานกว้าง 1.5 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาว ปลายเรียวแหลม กลีบปากสีเหลืองอ่อน แยกออกเป็น 3 แฉก ออกดอกเดือนพฤษภาคม-กรกฎาคม ฝักรูปเข็ม สีเขียวลูกแพร์ ยาว 2-3 ซม. ป่าดิบเขา ป่าเต็งรัง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย เนปาล บังกลาเทศ กัมพูชา จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องกระเพาะปลา ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

Pinalia affinis (Griff.) Ormerod ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยรูปทรงกระบอก ใบ รูปขอบขนานแกมรี กว้าง 2-3 ซม. ยาว 10-12 ซม. ดอกออกเป็นช่อ ก้านดอก มีขนนุ่มสีขาว กลีบเลี้ยงและ กลีบดอกสีขาว มีขีดตามยาว สีแดงเข้ม กลีบปากสีขาวที่ ปลายมีสีเหลืองเข้มและมีแต้ม สีแดงเข้มที่หูกลีบปาก ขนาดดอก 1-1.5 ซม. ออกดอกเดือนกุมภาพันธ์-มีนาคม ฝักรูปขอบขนาน สีเขียวลูกแพร์ ยาว 1-2 ซม. ป่าดิบเขา ป่าเต็งรัง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เอื้องนิ่ม ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เอื้องผีพราย นิมมานรดี 116 PINALIA คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Pinalia simplex (Seidenf.) Schuit., Y.P.Ng & H.A.Pedersen ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัย เจริญแบบแตกกอ ลำลูกกล้วย รูปทรงรีค่อนข้างแบน ใบมี 3-4 ใบ ออกสลับ แผ่นใบรูปรีถึงรูปแถบ กว้าง 1.5-2 ซม. ยาว 2-10 ซม. ปลายใบแหลม ดอกออกที่ปลายลำลูกกล้วย มี 4-6 ดอก ใบประดับรูปไข่ ก้านดอกสีม่วงแดง มีขน ขนาดดอก 1-1.2 ซม. สีขาวแกม ชมพู โคนกลีบแต้มสีม่วงแดง กลีบเลี้ยงรูปขอบขนานแกมรี กลีบดอกรูปรีแกมรูปแถบ กลีบปากรูปใบหอกมีสีขาว โคนกลีบสีม่วงเข้ม กลางกลีบมีสัน 3 สันตั้งแต่โคนกลีบ เกือบจรดปลายกลีบ หูกลีบปากไม่ชัดเจน ตั้งตรง ออกดอกเดือนมิถุนายน-สิงหาคม ฝักรูปเข็ม สีเหลืองข้าวโพด ยาว 2.5-3 ซม. ป่าดิบ ป่าเบญจพรรณ พืชถิ่นเดียว ของประเทศไทย ภาคเหนือ ภาคตะวันตก เอื้องนิ่มก้านแดง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 1 ของอนุสัญญาไซเตส Endangered : EN คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids PINALIA 117

กล้วยไม้อิงอาศัย หรือบนหิน ลำลูกกล้วยรูปทรงกระบอกเตี้ย มีสองปล้อง บริเวณข้อเป็นลอนนูนโดยรอบ ผิวเป็นร่อง ตามยาว มักจะมีจุดประสีม่วงและมีเยื่อกาบใบติดอยู่ ใบเป็นแถบ รูปรี เนื้อใบบางและอ่อน ร่วงไปก่อนฤดูออกดอก ขนาดใบ กว้าง 1 ซม. ยาว 6-10 ซม. ก้านช่อดอกสั้น มี 1-2 ดอก ก้านดอกยาว 2-2.5 ซม. ดอกขนาด 3-4 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาว กลีบปาก มีแต้มสีแดงเข้มสลับสีเหลือง ขอบกลีบปากจักเป็นคลื่น ออกดอกเดือนตุลาคม-พฤศจิกายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะนาว ก้านฝักยาว ยาว 3-3.5 ซม. บำรุงกำลัง รักษาบาดแผล ช่วงเวลาออกดอกช่ Vulnerable : VU เขาหินปูน พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. Pleione maculata (Lindl.) Lindl. & Paxton พลายงาม กระดิ่งภูเอื้องพลายชุมพล อินเดีย กัมพูชา จีน เมียนมาร์ เนปาล ลาว เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 118 PLEIONE คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยเป็นกระเปาะรูปน้ำเต้าสีเขียว มีประสีม่วงคล้ำ เส้นผ่านศูนย์กลาง 2-3 ซม. สูง 5-6 ซม. ใบรูปรี กว้าง 3-4 ซม. ยาว 7-10 ซม. มีร่องเป็นจีบตื้นๆ ดอกออกเป็นช่อจากโคนกอ จำนวน 1-2 ดอก กลีบเลี้ยง และกลีบดอก สีขาวหรือสีชมพูเข้ม กลีบปากแผ่ ขอบกลีบ จักเป็นคลื่น และมีแต้มสีแดงอมม่วง ดอกบานเต็มที่กว้าง 6 ซม. ออกดอกเดือนกรกฎาคม-ตุลาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะนาว ก้านฝักยาว ยาว 3-3.5 ซม. บำรุงกำลัง รักษาบาดแผล ช่วงเวลาออกดอกช่ อินเดีย บังกลาเทศ เนปาล ภูฏาน จีน เมียนมาร์ ลาว เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. Pleione praecox (Sm.) D. Don. พลายชมพู Vulnerable : VU เขาหินปูน พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids PLEIONE 119

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำลูกกล้วยรูปไข่ ต้นสูง 10-30 ซม. ใบรูปแถบขอบขนาน รูปรีหรือรูปรี-รูปใบหอกแคบ มี 3-4 ใบ ช่อดอกออกแบบช่อกระจะถึงแบบแยกแขนง ออกที่ปลายยอด ขนาดดอก 0.5 ซม. มี 3-8 ดอก/ช่อ ดอกสีเหลืองปนสีเขียว อ่อน กลีบเลี้ยงบนรูปสามเหลี่ยม กลีบเลี้ยงคู่ข้างมีขนาดใหญ่ และเชื่อมเป็นคางดอก กลีบปากสีเขียวอมเหลืองเป็นสามแฉก แฉกข้างเล็ก ปลายกลีบปากหยักเป็นคลื่น ออกดอกเดือน กรกฎาคม-กันยายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะนาว ยาว 1 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าเต็งรัง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส เขตร้อนและ เขตกึ่งร้อน ภาคเหนือ ตะวันตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. Polystachya concreta (Jacq.) Garay & H. R. Sweet เอื้องคางอ้ม หวายเขียว 120 POLYSTACHYA คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Pomatocalpa maculosum (Lindl.) J. J. Sm. เอื้องเสือแผ้ว กล้วยไม้อิงอาศัย สูง 30-50 ซม. ใบรูปเข็มขัด กว้าง 1.5-2 ซม. ยาว 20 ซม. ดอกเป็นช่อตั้งตามข้อ ก้านช่อยาว 30-40 ซม. มี 6-7 ดอก/ช่อ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีเหลือง มีแต้มตามขวางเป็นแถบเล็กๆ สีม่วงคล้ำ กลีบปากแผ่เป็นเดือยสีเหลืองเข้มและมีขน ดอกบานเต็มที่กว้าง 2.5 ซม. ออกดอกเดือนเมษายนถึง กรกฎาคม ฝักรูปขอบขนาน สีเขียวมะนาว/สีเหลืองเหรียญ ยาว 1 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าเต็งรัง ป่าดิบ ที่โล่งแสงแดดจัด พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ ศรีลังกา เวียดนาม ฟิลิปปินส์ ภาคเหนือ ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids POMATOCALPA 121

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นสั้น เจริญปลายยอด สูง 7-10 ซม. ใบรูปขอบขนานปลายใบเว้า กว้าง 2-3 ซม. ยาว 10-15 ซม. ดอก ออกเป็นช่อจากซอกใบข้างลำต้นมีหลายช่อ ความยาวช่อ 8-13 ซม. มักทอดขนานกับพื้น ดอกย่อย จำนวนมาก เรียงแน่น กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีเหลืองมี ประสีน้ำตาลแดง กลีบปากสีจางมีเดือยขนาดใหญ่ ปลายกลีบปากเป็นติ่ง ขนาดดอก 0.6 ซม. ออกดอก เดือนสิงหาคม-ตุลาคม ฝักรูปขอบขนาน สีน้ำตาลไม้ ยาว 1.5-2 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบแล้ง ป่าดิบชื้น พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย ศรีลังกา ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ เวียดนาม ฟิลิปปินส์ ทั่วประเทศ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. Pomatocalpa spicatum Breda ช้างดำ 122 POMATOCALPA คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Porpax parviflorum (D.Don) Ormerod & Kurzweil กล้วยไม้อิงอาศัยหรือขึ้นบนหิน ลำลูกกล้วยรูปทรงกลมแบน ขึ้นชิดกัน ปกคลุมด้วยเนื้อเยื่อตาข่ายสีขาว จำนวน 2-3 ใบ แผ่นใบบาง รูปใบหอกกลับถึงรูปช้อน กว้าง 3-4 ซม. ยาว 10-20 ซม. ปลายใบแหลม ดอกออกที่ปลายยอดอ่อนโคนลำลูกกล้วย แบบช่อกระจะ ดอกมีจำนวน 5-6 ดอก สีเขียวอ่อน ดอกบานขนาด 3-6 มม. กลีบเลี้ยงกลางรูปใบหอก กลีบปากรูปเกือบรีปลาย เรียวแหลม โคนกลีบปากมีแคลลัส 2 อัน ออกดอกเดือน กรกฎาคม-สิงหาคม ฝักรูปไข่ สีเขียวมะกอก ยาว 1 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย กัมพูชา จีน ลาว เมียนมาร์ เนปาล เวียดนาม ภาคเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เอื้องนิ่มตาข่าย คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids PORPAX 123

กล้วยไม้อิงอาศัยขนาดเล็ก ลำลูกกล้วยหนาแน่น รูป สามเหลี่ยมถึงกลมแป้น มีเส้นใยปกคลุมเป็นรูปตาข่าย มี 2 ใบ ใบเป็นรูปรีถึงรูปขอบขนาน ผลิใบหลังออกดอก ดอกออกที่ปลายยอดอ่อนโคนลำลูกกล้วย จำนวน 1-2 ดอก ใบประดับเห็นชัดเจน ดอกบานเต็มที่กว้างประมาณ 1 ซม. สีแดงถึงแดงเข้ม มีดอกเหลืองพบน้อย กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน เป็นหลอด ตั้งแต่โคนเกือบถึงปลายกลีบคล้ายรูประฆัง ปลาย แยกเป็น 3 พู ดอกบานเต็มที่กว้างประมาณ 1 ซม. ช่วง ออกดอกไม่พบใบ ออกดอกเดือนเมษายน-พฤษภาคม ฝักรูปทรงกลม สีเขียวหญ้ามอส ยาว 1 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าเต็งรัง บนเขาหินปูน ที่ระดับความสูง 800-900 เมตร พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส พืชถิ่นเดียว ของประเทศไทย ภาคเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. Porpax thaithongiae Suddee, Promm. & Watthana เอื้องรังนกไทยทอง 124 PORPAX คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเรียว สูง 17-25 ซม. ใบรูปขอบขนาน แผ่นใบมักพับเข้าหากัน กว้าง 3-5 ซม. ยาว 10-15 ซม. ดอกออกเป็นช่อตั้งจากซอกใบ ดอกย่อย เรียงแน่น กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาวหรือฟ้าอ่อน ขอบกลีบ สีม่วงอ่อน กลีบปากสีม่วงอมน้ำเงิน ขนาดดอก 2 ซม. มีกลิ่นหอมบานทนหลายสัปดาห์ ดอกบานเดือน เมษายน-พฤษภาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะนาว ยาว 2-2.5 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบแล้ง ป่าผลัดใบ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส กัมพูชา เวียดนาม ทั่วทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. Rhynchostylis coelestis (Rchb.f.) A.H.Kent เอื้องเขาแกะ เขาแกะ เอื้องขี้หมา เขาควาย Vulnerable : VU คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids RHYNCHOSTYLIS 125

Rhynchostylis gigantea (Lindl.) Ridl. กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นอวบและมักตั้งตรง มีรากใหญ่และยาว ใบรูปขอบขนาน ขนาด 4-6 x 20-40 ซม. ปลายแยก 2 แฉก ไม่เท่ากัน ดอกออกเป็นช่อจากซอกใบ ยาว 15-30 ซม. ขนาดดอก 2-3 ซม. มีกลิ่นหอม กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาว มีประสีม่วงแดงทั่วกลีบ กลีบปากสีม่วงแดง ปลายกลีบเว้า เป็น 3 พูตื้นๆ ออกดอกเดือนธันวาคม-มกราคม ฝักรูปรีสีเหลืองข้าวโพด ยาว 5 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ อินเดีย กัมพูชา ลาว มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ เมียนมาร์ เวียดนาม เกือบทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ช้างกระ ช้างช้ ค่อม ช้างช้ ดำ ช้างแดงช้ช้างเช้ ผือก เอื้องช้างเช้ ผือก เอื้องต๊กโต ป่าดิบแล้ง ป่าดิบ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส Vulnerable : VU 126 RHYNCHOSTYLIS คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Schoenorchis fragrans (C.S.P.Parish & Rchb.f.) Seidenf. & Smitinand กล้วยไม้อิงอาศัย ต้นและใบขนาด 2-3 x 1.5-2.5 ซม. ต้นสั้นเล็กเกาะแนบกับเปลือกไม้ ใบเรียงสลับซ้อนถี่ ขนาดใบ 8-12 x 4-5 ซม. ใบอวบหนา สีเขียวเข้มปนสีม่วงแดง ช่อดอกเกิดจากซอกใบ ดอกขนาดเล็ก กว้าง 4-5 มม. สีม่วงหรือสีชมพูอมม่วง บนกลีบปากมีตุ่มเนื้อเยื่อ 1 ตุ่ม โคนกลีบมีเดือยดอกขนาดใหญ่ ดอกมีกลิ่นหอม ออกดอกเดือนพฤษภาคม-กรกฎาคม ฝักรูปทรงกลม สีม่วงลูกพลัม ยาว 0.5-1 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบแล้ง ป่าดิบ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เอื้องมณีรัตนา เอื้องจิ๋วหอมจิ๋ คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids SCHOENORCHIS 127

Seidenfadenia mitrata (Rchb.f.) Garay กล้วยไม้อิงอาศัยลำต้นยาว 3-5 ซม. รากมีจำนวนมาก ออกที่โคนต้น ลักษณะอวบยาว ใบเป็นแท่งกลมหรือรูปทรงกระบอกยาวสีเขียวเข้ม ปลายเรียว ห้อยลู่ลงด้านบนเป็นร่องตามยาว ยาว 20-40 ซม. ด้านบน มีร่องตามยาว จำนวน 4-6 ใบ ดอกออกเป็นช่อตั้ง กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาว ขอบกลีบ สีม่วงอ่อน กลีบปากสีม่วงแกมแดง ฝาปิดกลุ่มเรณูสีเข้ม ดอกบานเต็มที่กว้าง 1.5 ซม. มีกลิ่นหอม ออกดอกเดือน เมษายน-พฤษภาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวปนม่วงลูกพลัม ยาว 2-3 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบเขา ป่าเต็งรัง ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ลาว เมียนมาร์ ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. หนวดพราหมณ์ ผมผีพราย เอื้องผมเงือก เอื้องกุหลาบสระบุรี 128 SEIDENFADENIA คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Smitinandia micrantha (Lindl.) Holttum กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเป็นแท่งกลม แบนเล็กน้อย ใบรูปขอบขนานแคบ กว้าง 1.4-2 ซม. ยาว 7-12 ซม. ปลายใบเว้าไม่เท่ากัน แผ่นใบค่อนข้างแข็งเรียงตัว สลับซ้ายขวาเป็นระยะห่างกันเล็กน้อย ดอกออกเป็นช่อข้างลำต้น ช่อดอกอวบมีหลายช่อ ทอดเอน ไปตามใบหรือห้อยลง ดอกในช่อค่อนข้างโปร่ง ขนาดดอก 0.6-1 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีขาวอมชมพูอ่อน กลีบปากสีชมพู แยกเป็น 3 พู ตรงกลางแผ่เป็นรูปไข่ ขนาดใหญ่ ออกดอกเดือนกุมภาพันธ์-เมษายน ฝักรูปขอบขนาน สีเหลืองลังกระดาษ ก้านฝักสั้นมาก ยาว 3 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย บังกลาเทศ กัมพูชา จีน ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ เนปาล เวียดนาม ทุกภาค ยกเว้นภาคกลาง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เข็มหนู กุหลาบดง คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids SMITINANDIA 129

Spathoglottis pubescens Lindl. กล้วยไม้ดิน ลำลูกกล้วยรูปทรงกรวย ใบ จำนวน 2-3 ใบ ออกปลายลำลูกกล้วย แผ่นใบรูปหอกถึง รูปแถบ ปลายใบเรียวแหลม ช่อดอก ออกที่โคนลำลูกกล้วย จำนวน 3-8 ดอก ก้านช่อ ดอกสีเขียวแกมม่วง มีขน ดอกบานเต็มที่กว้าง 2.5-3 ซม. สีเหลือง อาจมีแต้มสีม่วง กลีบเลี้ยงรูปใบหอกถึงรูปรี ปลายกลีบแหลม ด้านหลังกลีบมีขน กลีบดอกรูปรี ปลายกลีบ มน กลีบปากแยกเป็น 3 พูหูกลีบปากสีเหลืองมีเส้น สีน้ำตาลอมแดง รูปขอบขนาน ตั้งตรง กลางกลีบปากมีสัน 2 สัน ออกดอกเดือนพฤษภาคม-ธันวาคม ฝักรูปขอบขนาน สีเขียวจระเข้ ยาว 2-2.5 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ชายป่า หรือทุ่งโล่ง ที่ชื้นแฉะ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย บังกลาเทศ กัมพูชา จีน ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ทั่วทุกภาค ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. บานจ้วน เตอสี่เร่โค้ะ เอื้องดิน เอื้องดินลาว เอื้องนวลจันทร์ 130 SPATHOGLOTTIS คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Strongyleria pannea (Lindl.) Schuit., Y.P.Ng & H.A.Pedersen ช่วงเวลาออกดอกช่ กล้วยไม้อิงอาศัยขนาดเล็ก มีเหง้ากลมยาว และแข็งคล้ายลวด ส่วนที่ยังอ่อนมีขนสั้นสีขาวคลุม ใบกลมยาว อวบน้ำ เรียงตัวเป็นกระจุก ขนาด 0.5 x 5-10 ซม. ดอกเป็นช่อยาว 4-8 ซม. เกิดที่ปลายยอด มีขนสีขาวตลอดช่อ มี 1-4 ดอก/ช่อ ก้านดอกสั้นมาก ขนาดดอก 0.7-1 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีเหลืองส้ม กลีบปากสีแดงคล้ำหรือ สีน้ำตาลอมม่วง มีเนื้อเยื่อนูนสีส้มเหลืองที่กลางกลีบ ออกดอก เดือนมีนาคม-เมษายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวหญ้ามอส ยาว 1 ซม. รักษาโรคผื่นคันตามผิวหนัง รักษาไข้มาลาเรีย ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย กัมพูชา จีน ลาว มาเลเซีย เมียนมาร์ เวียดนาม อินโดนีเซีย ทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ พรรณี ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เอื้องนิ้วนาง พรมหอมไม้เอื้องชะนีเหลือง คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids STRONGYLERIA 131

Thecostele alata (Roxb.) C.S.P.Parish & Rchb.f. กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นกลม และแข็ง ยาว 20-60 ซม. รากแข็งใหญ่ และยาวออกตามข้อ ใบเป็นแถบ ปลายหยักมน ใบเรียงสลับซ้ายขวา เว้นระยะใบค่อนข้างห่าง ปลายใบเว้าบุ๋ม ดอกออกเป็นช่อ มี 6-7 ดอก ขนาดดอก 2-3 ซม. ดอกสี เหลืองอมน้ำตาลมีแต้มลายขวางสีน้ำตาลแดงบนกลีบดอก กลีบปากสีเหลือง แผ่นปลายแยกเป็นแง่งปลายมนโค้งขึ้น กลางกลีบมีขน โคนกลีบมีแฉกข้างรูปแถบ ออกดอกเดือน ธันวาคม-กุมภาพันธ์ ฝักรูปทรงกลม สีเขียวมะกอก ก้านฝักสั้น ฝักยาว 4-5 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส บังกลาเทศ ลาว กัมพูชา มาเลเซีย เมียนมาร์ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. รูหินี 132 THECOSTELE คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นรูปทรงกระบอก ใบรูปขอบขนาน กว้าง 1-1.5 ซม. ยาว 10-12 ซม. ดอกออกเป็นช่อตามข้อ ก้านช่อดอกสีเขียวแบน ยาว 4-7 ซม. ดอกย่อย บานครั้งละ 1-2 ดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอกเรียว ยาว 4-5 ซม. ปลายสอบสีเหลืองอ่อนถึงเหลืองเข้ม กลีบปาก สีขาวมีประสีส้มแดง ดอกบานเต็มที่กว้าง 6 ซม. ออกดอก เดือนตุลาคม-พฤศจิกายน ฝักรูปขอบขนาน สีเขียวต้นสน ยาว 4-5 ซม. แก้หืดหอบ อินเดีย บังกลาเทศ กัมพูชา จีน ลาว อินโดนีเซีย มาเลเซีย เมียนมาร์ ฟิลิปปินส์ เวียดนาม ทั่วทุกภาค Thrixspermum centipeda Lour. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ตะขาบเหลือง กระต่ายหูเดียว ตีนตะขาบ เอื้องแมงมุมขาว คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids THRIXSPERMUM 133

Thunia alba (Lindl.) Rchb.f. กล้วยไม้ดินหรืออิงอาศัย ต้นเป็นลำเรียว ยาวได้ถึง 1 ม. ขึ้นเป็นกอตามพื้นดินหรือต้นไม้มีใบตลอดต้น ทิ้งใบหลัง ออกดอก ต้นที่เหลือลำปลายเรียวคล้ายงาช้าง ใบรูปรีแถบแกมรูปใบหอก ขนาด 2-4 x 8-15 ซม. แผ่นใบบาง และอ่อน ขอบใบม้วนลง โคนใบเป็นกาบหุ้มต้น ดอกออกเป็นช่อสั้นเกิดที่ปลายยอด มี 3-8 ดอก ขนาดดอก 5-7 ซม. ดอกสีขาว กลีบเลี้ยงและกลีบดอกรูปหอก ปลายกลีบ เรียวแหลม กลีบปากสีเหลือง กลางกลีบมีขนเรียงเป็นแถว มีขีดสีเหลืองอมส้มแดงเป็นแนว 6-10 แนว ขอบกลีบหยัก เป็นคลื่น ออกดอกเดือนมิถุนายน ฝักรูปทรงรีอ้วน สีเขียวหญ้ามอส ยาว 3-4 ซม. รักษาอาการกระดูกหัก ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย เมียนมาร์ บังกลาเทศ จีน เนปาล เวียดนาม ทุกภาคยกเว้น ภาคกลาง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เศวตสอดสี พอทุกิช้างงาเช้ ดียว เอื้องงาช้างช้ 134 THUNIA คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้ดินหรืออิงอาศัย ต้นเป็นลำเรียว ลำต้นคล้าย ช้างงาเดียว แต่ขนาดเล็กกว่า ยาวได้ถึง 50 ซม. ใบรูปรีแคบแกมขอบขนาน กว้าง 2.5-4 ซม. ยาว 10-18 ซม. ดอกออกเป็นช่อสั้นที่ปลายยอด มีจำนวน 3-5 ดอก ดอกสี ม่วงชมพู บานเต็มที่กว้าง 5-7 ซม. กลีบปากมีขนสีเหลือง ขอบหยักเป็นคลื่น ออกดอกเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน ฝักรูปทรงรีอ้วน สีเขียวหญ้ามอส ยาว 3-4 ซม. Thunia bensoniae Hook.f. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย เมียนมาร์ ภาคตะวันตก ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เอื้องมณีฉาย คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids THUNIA 135

Trichoglottis dawsoniana (Rchb.f.) Rchb.f. กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นกลม และแข็ง ยาว 20-60 ซม. รากแข็งใหญ่ และยาวออกตามข้อ ใบเป็นแถบ ปลายหยักมน ใบเรียงสลับซ้ายขวา เว้นระยะใบค่อนข้างห่าง ปลายใบเว้าบุ๋ม ดอกออกเป็นช่อ มี 6-7 ดอก ขนาดดอก 2-3 ซม. ดอกสีเหลืองอมน้ำตาลมีแต้มลายขวางสีน้ำตาลแดง บนกลีบดอก กลีบปากสีเหลือง แผ่นปลายแยกเป็นแง่ง ปลายมนโค้งขึ้น กลางกลีบมีขน โคนกลีบมีแฉกข้าง รูปแถบ ออกดอกเดือนธันวาคม-กุมภาพันธ์ ฝักรูปขอบขนาน สีเขียวมะกอก ก้านฝักสั้น ยาว 4-5 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส จีน ลาว เมียนมาร์ ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เสือแผ้ว เอื้องตุ๊กแก 136 TRICHOGLOTTIS คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเป็นเหง้าทอดเลื้อย ใบรูปรีจนถึงรูปไข่กลับ ขนาด 0.6×1 ซม. ออกเป็นกระจุก มี 2-3 ใบ ปลายใบมน ใบมีขนปกคลุม ดอกเดี่ยวออกปลายหน่อใหม่ ดอกขนาด 0.6-1 ซม. สีเหลือง ปลายกลีบเลี้ยงแหลม ก้านดอกและข้างนอกกลีบเลี้ยง มีขนยาว ปลายกลีบดอกมน ขอบกลีบมีขนยาว กลีบปาก รูปลิ้น ขอบกลีบมีขนสั้น กลางกลีบปากมีแต้มสีม่วง ออกดอกเดือนพฤษภาคม-มิถุนายน ฝักรูปทรงรีสีเหลืองข้าวโพด ยาว 0.5-0.8 ซม. มีขนสั้นๆ ปกคลุม Trichotosia dasyphylla (C.S.P.Parish & Rchb.f.) Kraenzl. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย กัมพูชา จีน เมียนม่าร์ เนปาล ลาว เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. สามก้อม เอื้องเบี้ยไม้ใบขน คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids TRICHOTOSIA 137

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเรียบโค้งและห้อยลงยาว 25-60 ซม. มีขนสีน้ำตาลแดงทุกส่วน ใบรูปหอก ขนาด 1.5 x 8 ซม. ปลายใบแหลม มีขนสั้น สีน้ำตาลปกคลุม ดอกออกเป็นช่อสั้นๆ ตามข้อ ดอกสีขาว ก้านช่อยาว 1 ซม. มี 1-4 ดอก/ช่อ มีใบประดับขนาดเล็กสีเขียว ขนาดดอก 0.7 ซม. กลีบเลี้ยงรูปหอกปลายกลีบแหลมมีขนปกคลุม กลีบดอกรูปหอกแกมรูปขอบขนาน กลีบปากทรงกระบอก โคนกลีบม่วง กลางกลีบแต้มเหลือง มีกลิ่นหอมอ่อนๆ ดอกบานเดือนมิถุนายน-กันยายน ฝักรูปรีสีเขียวสด ยาว 0.6 ซม. Trichotosia pulvinata (Lindl.) Kraenzl. ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบเขา ป่าเต็งรัง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อินเดีย บังกลาเทศ กัมพูชา ลาว จีน มาเลเซีย เมียนมาร์ เนปาล เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ตรียำปวาย 138 TRICHOTOSIA คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเรียว ใบแบนรูปขอบขนาน ค่อนข้างหนา กว้าง 1.5-2 ซม. ยาว 12-15 ซม. ปลายใบหยักไม่เท่ากัน ออกดอกเป็นช่อตั้งตามซอกใบ ยาว 10-15 ซม. มี 20-30 ดอก/ช่อ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีม่วงแดง กลีบปากสีชมพูเข้ม ดอกบานเต็มที่กว้าง 2 ซม. ออกดอกเดือนมีนาคม–พฤษภาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะนาว สันสีน้ำตาล ยาว 2-3.5 ซม. Vanda ampullacea (Roxb.) L.M.Gardiner ช่วงเวลาออกดอกช่ อินเดีย จีน บังคลาเทศ ลาว เมียนมาร์ เนปาล เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันตก เข็มม่วง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เขาแกะ เอื้องเขาแกะใหญ่ เอื้องขี้ครั่งรั่เอื้องครั่งฝอยรั่ ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส Rare : R คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids VANDA 139

อินเดีย เมียนม่าร์ ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเรียว สูง 20-40 ซม. มีรากอากาศเป็นนวมยาว ใบรูปเข็มขัด กว้าง 2.5-3.5 ซม. ยาว 17-20 ซม. ดอกออกเป็นช่อตั้งตามข้อ ยาว 30 ซม. จำนวน 8-10 ดอก/ช่อ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสีครีม มีขีดสีน้ำตาลอ่อน กลีบปาก สีชมพูเข้ม ด้านหลังดอกเป็นสีชมพู ดอกบานเต็มที่กว้าง 4 ซม. มีกลิ่นหอม ดอกบานเดือนมกราคม-พฤษภาคม ฝักรูปทรงรีเรียวยาว สีเขียวมะกอก ยาว 4-5 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. Vanda bensonii Bateman เอื้องสามปอยแพะ สามปอยชมพูเอื้องนกน้อย ป่าดิบเขา ป่าดิบแล้ง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส Vulnerable : VU 140 VANDA คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Vanda brunnea Rchb.f. กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นค่อนข้างขนาดใหญ่ ขึ้นตรง และ กลมแข็ง ยาว 10-25 ซม. ใบรูปขอบขนานเรียงสลับระนาบเดียวขนาด 1.6 x 15-20 ซม. ปลายเกือบตัดตรงหรือเว้าไม่เท่ากัน ดอกช่อ มีหลายช่อออกที่ข้างลำต้น ดอกขนาด 3.5-4 ซม. สีเหลืองอ่อนถึงสีขาวนวล กลีบปากสีเหลืองอมเขียว ปลาย กลีบแยกเป็นสองแฉก กลางกลีบดอกมีสันสามสัน โคนกลีบ สีขาวมีแฉกข้างรูปครึ่งวงกลม เส้าเกสรสีขาวมีกลิ่นหอม บานทนหลายวัน ออกดอกเดือนมีนาคม-เมษายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะนาว ยาว 5-6 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ จีน เมียนมาร์ เวียดนาม ลาว ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เอื้องสามปอยนก เอื้องสามปอยหลวง ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส Vulnerable : VU คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids VANDA 141

Vanda coerulea Griff. ex Lindl. Endangered : EN กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นขนาดกลาง ขึ้นตรง กลมแข็ง ยาว 8-20 ซม. ใบรูปรางน้ำขนาด 8-15 x 1.8-2 ซม. ปลายใบป้านและ หยักตื้นๆ 2-3 หยัก มีใบตลอดต้น ดอกออกเป็นช่อตามซอกใบ ช่อดอกยาว 25-30 ซม. ขนาด ดอก 4-5 ซม. ก้านดอกยาว 5 ซม. ดอกสีฟ้าอมม่วง หรือ สีชมพูเข้ม กลีบปากเล็กสีเข้มกว่ากลีบอื่น บานทนเป็นสัปดาห์ ออกดอกเดือนกรกฎาคม-ธันวาคม ฝักรูปกระสวย สีเหลืองลังกระดาษ ยาว 5-6 ซม. รากเป็นสารประกอบในเครื่องสำ อางค์ ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบเขา พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อิินเดีย จีน บังกลาเทศ ลาว เมียนมาร์ ภาคเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เอื้องฟ้ามุ่ย พอดอนญ่า พอท่อง 142 VANDA คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นกลมแข็ง ยาวประมาณ 15 ซม. ใบรูปรางน้ำ ขนาด 1.8 x 12-15 ซม. ดอกเป็นช่อออกที่ข้างลำต้น มีหลายช่อ ทอดเอนขนานกัน หรือโค้งลง ยาว 20-30 ซม. ขนาดดอก 2 ซม. สีดอกมี ตั้งแต่สีฟ้าจางจนถึงสีม่วงอมฟ้า กลีบปากสีเข้มกว่า กลีบอื่น ดอกบานทนหลายวัน ออกดอกเดือนมกราคม ถึงเมษายน ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะนาว ยาว 3.5-4.5 ซม. Vanda coerulescens Griff. Extinct in the wild : EW ช่วงเวลาออกดอกช่ ป่าดิบแล้ง ป่าเต็งรัง พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส อิินเดีย จีน บังกลาเทศ เมียนมาร์ ภาคเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ฟ้ามุ่ยน้อย เอื้องเข็ม คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids VANDA 143

กล้วยไม้อิงอาศัย ต้นค่อนข้างผอม ยาว10-20 ซม. ขึ้นตรงหรือเอนโค้งลง รูปขอบขนาน ออกเรียงสลับระนาบ แผ่นใบแข็งหนา พับขึ้นเป็นร่อง ออกเป็นช่อตั้งขึ้น 20-25 ดอก กลีบดอกสีส้มแดง กลีบปากเล็กแคบ สีส้มแดง โคนสีเหลืองสด ปลายเส้า เกสรมีสีม่วงอมแดงเข้ม ดอกขนาด 1.5-2 ซม. ออกดอกเดือนมีนาคม–พฤษภาคม ฝักรูปทรงรีสีเขียวมะนาว ยาว 2-3.5 ซม. Vanda curvifolia (Lindl.) L.M.Gardiner ช่วงเวลาออกดอกช่ อินเดีย ศรีลังกา เมียนมาร์ ลาว ภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เข็มแดง ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เอื้องเข็มแดง เอื้องม้าก่ำ ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส Rare : R 144 VANDA คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นตั้งตรง ใบรูปแถบเรียงสลับระนาบเดียวหนาแข็ง ปลายใบหยัก เป็นฟันและโค้ง ยาว 20 ซม. กว้าง 1.2 ซม. ดอกออกข้างลำต้นเป็นช่อดอก ยาว 15-30 ซม. มี 10-20 ดอก/ช่อ ดอกบานกว้าง 1.5 ซม. ดอกสีขาว กลีบปากมีขนาดเล็กและสั้น กลางกลีบมีสัน 3 สันเรียง ขนานกัน ขอบกลีบสีม่วงมีแต้มสีเหลือง 2 แต้มภายในคอปาก ออกดอกเดือนกุมภาพันธ์-เมษายน ฝักรูปทรงรีสีเหลืองเลม่อน ยาว 4.5-5 ซม. Vanda lilacina Teijsm. & Binn. ช่วงเวลาออกดอกช่ เมียนมาร์ ลาว กัมพูชา จีน เวียดนาม ทุกภาคยกเว้น ภาคกลาง และภาคใต้ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เข็มขาว กล้วยไม้หางปลา แฝก ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส Vulnerable : VU คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids VANDA 145

กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นขนาดกลาง สูง 15-20 ซม. ใบรูปแถบขนาด 12-15 x 1.5-2 ซม. ใบค่อนข้างหนา มักจะโค้งบิดเล็กน้อย ปลายใบหยัก ดอกในช่อโปร่ง ออกเป็นช่อยาว 15-20 ซม. มีจำนวน 10-15 ดอก บานเต็มที่กว้าง 3-3.5 ซม. กลีบเลี้ยงและ กลีบดอกบิด ขอบเป็นคลื่น สีออกน้ำตาล กลีบปากสีชมพู ปลายสีม่วงแดง เว้าลึกคล้ายหางปลา ออกดอกเดือน มีนาคม-เมษายน ฝักรูปทรงรี เรียวยาว สีเหลืองเลม่อน ยาว 3-4 ซม. Vanda liouvillei Finet ช่วงเวลาออกดอกช่ อินเดีย กัมพูชา ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. สามปอยหางปลา ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส Vulnerable : VU 146 VANDA คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids

Vanda testacea (Lindl.) Rchb.f. กล้วยไม้อิงอาศัย ลำต้นเจริญทางยอด ใบ จำนวนมาก แผ่นใบรูปขอบขนานแคบ กว้าง 0.8-1 ซม. ยาว 5.5-9 ซม. ปลายใบเป็นแฉกลึกถึงหยักซี่ฟัน ช่อดอกออกที่ซอกใบ แบบช่อกระจะ จำนวน 6-10 ดอก ดอกบานเต็มที่กว้าง 1.8-2 ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกสี เหลือง กลีบเลี้ยงกลางรูปขอบขนานแกมรี กลีบเลี้ยงคู่ข้าง รูปไข่กว้าง กลีบดอกไข่กลับแคบ กลีบปากสีขาวมีแต้มสีม่วง รูปพัด กลางกลีบมีเว้าหยักตื้นเป็น 2 พู และมีสันนูน ขอบกลีบหยักไม่เป็นระเบียบแบบฟันเลื่อย เดือยรูปทรง กระบอก ยาวประมาณ 0.5 ซม. ออกดอกเดือนกันยายน ฝักรูปทรงรีสีเหลืองเลม่อน ยาว 3.5-4 ซม. ช่วงเวลาออกดอกช่ อินเดีย เนปาล บังกลาเทศ ศรีลังกา เเมียนมาร์ ภาคเหนือ ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. เข็มเหลือง ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ พืชอนุรักษ์บัญชีที่ 2 ของอนุสัญญาไซเตส Rare : R คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids VANDA 147

Acampe praemorsa (Roxb.) Blatt. & McCann Acampe rigida (Buch.-Ham. ex Sm.) P.F.Hunt Acriopsis indica C.Wright. Aerides crassifolia C.S.P.Parish ex Burb. Aerides falcata Lindl. & Paxton Aerides multiflora Roxb. Aerides odorata Lour. Agrostophyllum planicaule (Wall. ex Lindl.) Rchb.f. Anthogonium gracile Wall. ex Lindl. Arundina graminifolia (D.Don) Hochr. subsp. caespitosa (Aver.) H.A.Pedersen & Schuit. Arundina graminifolia (D.don) Hochr. Bulbophyllum affine Lindl. Bulbophyllum bittnerianum Schltr. ช้างสารภี ช้างสารภีน้อย จุกพราหมณ์ เอื้องกุหลาบแดง เอื้องกุหลาบพวง เอื้องพวงมาลัย เอื้องกุหลาบเดือยไก่ เอื้องปีกไก่ใหญ่ ว่านพร้าว เอื้องใบไผ่ภูวัว หญ้าจิ้มฟันควาย สิงโตประหลาด สิงโตกลอกตา หน้า 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 Chuakul, W. (2002). Ethnomedical uses of Thai Orchidaceous plants. Mahidol J. Pharm. Sci. 29, 41–45. Dressler, R. (1993) Phylogeny and classification of the orchid family. Dioscorides Press, Portland. Ingrid Sundberg, http://ingridsnotes.wordpress.com./Retrieved 5 March 2022. POWO (2022). Plants of the World Online. Facilitated by the Royal Botanic Gardens, Kew. Published on the Internet ; http://www.plantsoftheworld online.org / Retrieved 30 April 2022. Subedi et al. (2013). Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 2013, 9:64 (online) ; http://www.ethnobiomed.com/content/9/1/64 / Retrieved 11 May 2022. Thai Plant Names. (online) ; https:// www.dnp.go.th/botany/mplant/index.html/ Retrieved 25 January 2022. The life cycle of Orchids. (online) ; https://www.orchidcambodia.com/Retrieved 20 March 2022. The Pea Key : An interactive key for Australian Pea-flowered Legumes. (online) ; https://www.anbg.gov.au./Retrieved 25 March 2022. Threatened Plants in Thailand : Department of National Parks, Wildlife and Plant Conservation. (2017). (online) ; https://www.dnp.go.th. / Retrieved 11 May 2022. กล้วยไม้ก็เป็นยา (ออนไลน์). เข้าถึงได้จาก : https://www.bansuanporpeang.com. (วันที่ค้นข้อมูล : 9 กุมภาพันธ์ 2565). มูลนิธิมหาวิทยาลัยมหิดล. (2548). สารานุกรมสมุนไพร เล่ม 5 สมุนไพรพื้นบ้านอีสาน. 148 คู่มือสำ รวจกล้วยไม้ป่า : The Field Guide of Wild Orchids เอกสารอ้างอิง