ดวงจันทร์หมุน 1 รอบโลก ใช้ระยะเวลา 24 ชั่วโมง ทำให้เกิดการเคลื่อนที่ของน้ำ ทั้งขึ้น-ลง ในปริมาณ 2 ครั้งต่อวัน จากเหตุการณ์นี้ จึงเป็นสิ่งที่สามารถกำหนดวิถีความเป็นอยู่แต่โบราณในแต่ละวันได้เป็นอย่างดี เช่น การตื่น การประกอบอาชีพ ตลอดจนการวางแผนถึงการคมนาคม เป็นต้น คนไทยโบราณจึงได้คิด วิธีการอยู่ร่วมกับธรรมชาติ โดยอาศัยการสังเกตพระจันทร์ แล้วกลายมาเป็นปฏิทินจันทรคติ เพราะสังคมชีวิตไทย ภูมิศาสตร์ทางน้ำ มีผลกับวิถีชีวิตของคนไทยอย่างมากมาย แต่ทว่าปริมาณน้ำขึ้น-ลง อย่างละ 2 ครั้ง ก็มีปริมาณที่ไม่เท่ากันหรอก ต้องดู ขึ้น-แรม ของพระจันทร์ประกอบด้วย โดยปริมาณน้ำจะขึ้น-ลง มากในช่วง “น้ำเกิด” และปริมาณน้ำที่ขึ้นสูงนี้ ก็จะสูงมากกว่าในช่วง “น้ำตาย” นี้ปริมาณน้ำที่ขึ้นและลงจะต่ำกว่าในช่วง น้ำเกิด กระแสน้ำไหลของน้ำจะน้อย และไม่เชี่ยวกราก เหมือนจะขึ้นหรือลง ลังเลๆ เพราะระดับน้ำทั้งขึ้นและลงแตกต่างกันน้อย

อธิบายตามหลักวิทยาศาสตร์ “น้ำเกิด” เป็นช่วงที่พระอาทิตย์ โลก พระจันทร์ โคจรอยู่แนวเดียวกัน โดยถ้าเป็นข้างขึ้น 15 ค่ำ โลกจะอยู่ตรงกลาง ระหว่างพระอาทิตย์กับพระจันทร์ ถ้าเป็นข้างแรม 14-15 ค่ำ ดวงจันทร์จะอยู่ตรงกลางระหว่างพระอาทิตย์กับโลก ทำให้เกิดแรงส่งเสริม น้ำในทะเล จึงเกิดการขึ้นและลง มากและเร็ว ในช่วงที่เรียกน้ำเกิดจะอยู่ ประมาณ วันขึ้นหรือแรม 12-13-14-15 ค่ำ 1-2-3-4-5 ประมาณนี้

น้ำเกิด เป็นปรากฏการณ์น้ำขึ้นสูงสุดเนื่องจากดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และโลก โคจรมาอยู่ในแนวเดียวกัน จะเกิดในช่วงวันขึ้น 14 - 15 ค่ำ และวันแรม 14 - 15 ค่ำ โดยจะเกิดน้ำขึ้นสูงสุดพร้อมกันทั้ง 2 ด้าน

น้ำตาย เป็นช่วงที่พระอาทิตย์ โลก พระจันทร์ โคจรมาตั้งฉากกัน โดยมีโลกอยู่ตรงมุมฉาก ทำให้แรงดึงดูดระหว่างพระอาทิตย์กับพระจันทร์หักล้างกัน ทำให้น้ำในทะเล ขึ้น-ลง น้อยและเป็นไปอย่างช้าๆ โดยทั่วไปสัตว์ทะเลที่เจริญเติบโตโดยการลอกคราบขยายลำตัว เช่น กุ้ง ปู มักลอกคราบในช่วงน้ำตาย และเปลือกใหม่จะแข็งตัวเต็มที่ในช่วงน้ำเกิด เพราะ “น้ำเกิด” นั้นน้ำทะเลขึ้น-ลงมาก จึงมีกระแสไหลแรงจะมีอาหาร เช่น แพลงก์ตอน หรือไรน้ำต่างๆ อุดมสมบูรณ์กว่าในช่วงน้ำตาย ซึ่งไม่มีกระแสน้ำไหล และไม่ค่อยมีอาหาร เพราะฉะนั้น น้ำขึ้น-น้ำลง ทุกวัน แต่น้ำเกิด - น้ำตาย หมายถึงจำนวนหรือปริมาณของน้ำที่มากหรือน้อยตามช่วงวันข้างขึ้น-แรม ตามที่ได้กล่าวแล้ว

น้ำตาย เป็นปรากฏการณ์น้ำลงต่ำสุดเนื่องจากดวงจันทร์ และดวงอาทิตย์เคลื่อนที่มาอยู่ในแนวตั้งฉากกับโลก แรงดึงดูดจากแรวโน้มถ่วงของทั้งดวงอาทิตย์และดวงจันทร์จะคานกัน ทำให้ช่วงนี้มีระดับน้ำต่ำสุด จะเกิดในช่วงวันขึ้น 8 ค่ำ และวันแรม 8 ค่ำ

อิทธิพลของน้ำเกิดน้ำตาย มีผลกับระดับน้ำที่ทำให้ปริมาณกุ้งแชบ๊วยมีมากมีน้อยในท้องตลาด จากภาพที่เห็นเป็นระดับน้ำ ในวังกุ้งกับระดับคลองส่งน้ำ ซึ่งมีระดับที่สูงกว่ากันทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงของน้ำทะเลภายนอกกับภายใน บ่อกุ้งมาก จึงทำให้ผู้ที่มีอาชีพประมง จำเป็นต้องรู้ถึง “น้ำเกิด-น้ำตาย” เพราะสิ่งนี้เป็นตัวกำหนดเวลาการจับกุ้ง จากผลของระดับน้ำที่เปลี่ยนแปลงนี้เองการถ่ายเทน้ำเก่า น้ำใหม่ แร่ธาตุ ออกซิเจน ในวังกุ้ง จึงเกิดขึ้น และทำให้น้ำในบ่อมีคุณภาพที่ดีขึ้นตามไปด้วย

http://www.atom.rmutphysics.com/charud/oldnews/0/278/cosmos/59.htm

   http://www.sirikhun.com/read-fish-old-school/น้ำเกิดน้ำตาย/